Η αντίσταση από την κυπριακή εθνοφρουρά και τις δυνάμεις της ΕΛΔΥΚ υπήρξε σθεναρή, αλλά ασυντόνιστη. Ο ρόλος που έπαιζαν οι ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις στην Κύπρο, αλλά και οι χουντικοί αξιωματικοί της εθνοφρουράς τόσα χρόνια, ένας ρόλος συνεχούς υπονόμευσης του καθεστώτος του Μακαρίου, είχε από τα πράγματα αποπροσανατολίσει και απορυθμίσει το σύνολο των Ενόπλων Δυνάμεων όσον αφορά την πραγματική τους αποστολή που ήταν η υπεράσπιση του νησιού από κάθε ξένο εισβολέα. Επιπλέον, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου είχε επιφέρει ολική διάλυση όλου του αμυντικού μηχανισμού. Ετσι παρ' όλο που ο ελληνοκυπριακός λαός και οι Ενοπλες Δυνάμεις του νησιού αγωνίστηκαν με σθένος, οι επιτυχίες των Τούρκων, από την πρώτη μέρα ήταν σημαντικές και χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες.

Η χούντα των Αθηνών, βέβαια, στα ανακοινωθέντα της μιλούσε για θριαμβευτικές νίκες των Ελλήνων, αλλά τα λόγια ποτέ δε φέρνουν και τα ποθούμενα αποτελέσματα.

Το βράδυ της 20ής Ιουλίου οι Τούρκοι με αλεξιπτωτιστές και δυνάμεις καταδρομών είχαν ενισχυμένες τις θέσεις τους στον Τουρκοκυπριακό θύλακα Λευκωσίας- Αγύρτας. Επίσης, είχαν δημιουργήσει μικρό προγεφύρωμα δυτικά της Κυρήνειας και με την αεροπορία τους είχαν εξαρθρώσει την Εθνοφρουρά, σπέρνοντας πανικό σε ολόκληρη τη νήσο. Ας δούμε όμως τι έγινε την ίδια μέρα στην Αθήνα.

Το πρωί της 20ής Ιουλίου η στρατιωτική ηγεσία στην Αθήνα συσκεπτόταν με τους Αμερικανούς. Συγκεκριμένα, στο γραφείο του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγού Γρ. Μπονάνου είχαν συγκεντρωθεί, εκτός από τον ίδιο, οι αρχηγοί των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και φυσικά ο αόρατος δικτάτορας ταξίαρχος Ιωαννίδης. Σε λίγο κατέφθασε και ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζ. Σίσκο, συνοδευόμενος από τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα Χ. Τάσκα, τον υφυπουργό Αμυνας Μπομπ Ελσγουορθ και τον ελληνομαθή Εβερετ Μάρντερ. Η αμερικανική αντιπροσωπεία ήταν απολύτως σαφής στη συζήτηση που ακολούθησε. Για τις ΗΠΑ εκείνο που προείχε ήταν να διαφυλαχτεί ανέπαφη η νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, πράγμα που σήμαινε πως η Ελλάδα όφειλε να μην αναλάβει στρατιωτική πρωτοβουλία σε βάρος της Τουρκίας, αλλά να ανεχτεί την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. "Μας εξαπατήσατε. Εμείς θα κηρύξουμε τον πόλεμο" ήταν η απάντηση του Ιωαννίδη, που οργισμένος βγήκε έξω από την αίθουσα της σύσκεψης, βροντώντας την πόρτα πίσω του. Είχε άραγε αγανακτήσει τόσο πολύ από τις τόσο προκλητικές απαιτήσεις των υπερατλαντικών αφεντικών; Δεν ήταν ο Ιωαννίδης από τους ανθρώπους που μπορούσαν να επιτρέψουν στον εαυτό τους την αγανάκτηση κατά των Αμερικανών. Λίγα λεπτά μετά την "έκρηξή" του ξαναεπέστρεψε στη θέση του, και με νεύματα προς τους συναδέλφους του εξήγησε πως προηγουμένως έπαιζε θέατρο για να... πιέσει, τάχα, τον Σίσκο και την παρέα του. Ηταν, όμως, φανερό πως με τη φράση του "μας εξαπατήσατε" εννοούσε πως η χούντα των Αθηνών προχώρησε στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου έχοντας διαβεβαιώσεις από τις ΗΠΑ πως δε θα επακολουθούσε τουρκική εισβολή στο νησί. Και μόνο αυτό το γεγονός είναι αρκετό για να εξηγήσει ποιοι προετοίμασαν την κυπριακή τραγωδία και ποιοι της έδωσαν ...σάρκα και οστά.

Εν πάση περιπτώσει όταν η αμερικανική αντιπροσωπεία αποχώρησε από το Πεντάγωνο, γύρω στις 8.30 π.μ. πραγματοποιήθηκε πολεμικό συμβούλιο, όπου αποφασίστηκε να μην κηρυχτεί πόλεμος κατά της Τουρκίας, αλλά να δοθεί διαταγή γενικής επιστράτευσης προς εκφοβισμό των Τούρκων και για άσκηση πίεσης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα πράγματα, πλέον, δεν ήταν μόνο τραγικά, αλλά τα συνόδευε και το κωμικό στοιχείο. Βέβαια, η επιστράτευση είχε δύο επιπλέον χαρακτηριστικά που αξίζει να σημειωθούν. Το ένα ήταν πως ο λαός ανακατευόταν με τις Ενοπλες Δυνάμεις κι ως ένα βαθμό εξοπλιζόταν. Αρα έφευγε από τα χέρια της χούντας το βασικό όπλο που την κρατούσε στην εξουσία. Το δεύτερο ήταν πως ο επιστρατευμένος λαός μαντρώθηκε στα στρατόπεδα. Το ίδιο συνέβη και με τις πιο ζωντανές του δυνάμεις. Ετσι, όχι η χούντα, αλλά το αστικό καθεστώς απαλλασσόταν σε μεγάλο βαθμό - αν όχι εντελώς- από τον κίνδυνο να δει από τη μια στιγμή στην άλλη τις λαϊκές μάζες ξεσηκωμένες και στους δρόμους. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις μπορούσε να προετοιμάσει την αλλαγή φρουράς, δηλαδή την επιστροφή στον κοινοβουλευτισμό.

Η τούρκικη εισβολή στην Κύπρο έγινε αμέσως θέμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, που ύστερα από πιέσεις της Σοβιετικής Ενωσης, αργά το βράδυ της 20ής Ιουλίου, κατέληξε ομόφωνα στο γνωστό ψήφισμα 353. Το ψήφισμα αυτό ζητούσε παύση των εχθροπραξιών και των ξένων στρατιωτικών επεμβάσεων στην Κύπρο, σεβασμό στην ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα, άμεση αποχώρηση από το νησί κάθε ξένου στρατιωτικού δυναμικού που υπήρχε εκεί και έναρξη διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία για αποκατάσταση της ειρήνης και της συνταγματικής κυπριακής κυβέρνησης. Επρόκειτο για ένα ψήφισμα πολύ σημαντικό γιατί αντιμετώπιζε την Κύπρο ως ενιαία και ανεξάρτητη κρατική οντότητα, ζητούσε το σταμάτημα του πολέμου και την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης που είχε καταλύσει το πραξικόπημα της 15ής Ιούλη. Ομως, η τραγωδία του κυπριακού λαού βρισκόταν ακόμη στην αρχή κι όχι στο τέλος της.

Τα χαράματα της 22ας Ιουλίου καταλήχτηκε η συμφωνία ανακωχής και πρώτοι την ανακοίνωσαν οι Αμερικανοί, οι οποίοι άλλωστε είχαν χωρίς αμφιβολία τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στις εξελίξεις. Κι είναι χαρακτηριστικό εκείνων των ιστορικών ημερών ότι ενώ οι Τούρκοι έκαναν το δικό τους πόλεμο, έχοντας απέναντί τους μόνο τη σθεναρή αντίσταση του κυπριακού λαού και των Ενόπλων Δυνάμεων που βρίσκονταν στο νησί, στην Αθήνα κυβέρνηση δεν υπήρχε τουλάχιστον από τις 21 Ιουλίου. Οι πάντες είχαν εξαφανιστεί και τις διαπραγματεύσεις με τους Αμερικανούς για το σταμάτημα των εχθροπραξιών στην Κύπρο τις είχε αναλάβει εξ ολοκλήρου ένας άνθρωπός τους, ο αρχηγός του στόλου ναύαρχος Αραπάκης.

Βέβαια, οι Τούρκοι δε συμμορφώθηκαν αμέσως με την ανακωχή. Λίγο μετά το μεσημέρι της 22ας Ιουλίου περικύκλωσαν την Κυρήνεια, ενώ η αεροπορία τους βομβάρδιζε συνεχώς την πόλη. Πριν την καθορισμένη ώρα κατάπαυσης του πυρός η Κυρήνεια είχε πέσει στα χέρια τους πλην του φρουρίου και ορισμένων εστιών αντίστασης. Με επόμενες κινήσεις τους οι τουρκικές δυνάμεις παραβίαζαν συνεχώς την ανακωχή, έχοντας ως στόχο να επεκτείνουν τις θέσεις τους και να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, για να δημιουργήσουν αερογέφυρα με την Τουρκία.

Στις 4.30 π.μ. της 14ης Αυγούστου 1974 ξεκίνησε η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής που έχει μείνει στην ιστορία με την επωνυμία "ΑΤΤΙΛΑΣ 2". Με την ολοκλήρωση αυτής της επιχείρησης στα χέρια των Τούρκων πέρασε το 36,3% του κυπριακού εδάφους, το νησί διχοτομήθηκε και η κατάσταση αυτή παραμένει μέχρι σήμερα η ίδια. Η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που είχε προέλθει από την πολιτική μεταβολή της 24ης Ιουλίου 1974 υποχρεώθηκε να προχωρήσει στο μέτρο της αποχώρησης της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. "Κατόπιν της αποδείξεως της ανικανότητας της Ατλαντικής Συμμαχίας- έλεγε η σχετική κυβερνητική ανακοίνωση- όπως αναχαιτίση την Τουρκίαν από του να δημιουργήσει κατάσταση συρράξεως μεταξύ δύο Συμμάχων, ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμανλής έδωσεν εντολήν όπως αι ελληνικαί Ενοπλοι Δυνάμεις αποσυρθούν από της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ". Η ανακοίνωση αυτή αν μη τι άλλο φανερώνει ότι το πρόβλημα του κινδύνου εξ Ανατολών δεν είναι πρόβλημα, κυρίως ελληνοτουρκικών σχέσεων αλλά πρωτίστως πρόβλημα των σχέσεων της Ελλάδας με την Ατλαντική Συμμαχία διότι αυτή είναι που ενθαρρύνει τον τουρκικό επεκτατισμό και υπονομεύει την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της χώρας μας. Η επισήμανση αυτή, που απορρέει αβίαστα από τα ιστορικά γεγονότα, έχει σήμερα ιδιαίτερη σημασία και σπουδαιότητα δεδομένου ότι η κυπριακή τραγωδία διαρκεί ακόμη, το ΝΑΤΟ συνεχίζει το εγκληματικό του έργο σε διάφορες περιοχές του πλανήτη και ειδικότερα στα Βαλκάνια και η Ελλάδα επανήλθε στις τάξεις του μη χάνοντας ευκαιρία να πειθαρχεί απολύτως σε κάθε απόφασή του.