Οι άνθρωποι του θεάτρου ζουν, υπάρχουν, ολοκληρώνονται και δικαιώνονται πάνω στη σκηνή. Υπάρχουν όμως και καλλιτέχνες που η προσωπικότητά τους, η στάση ζωής τους ξεπερνά τη σκηνή και φωτίζει ευεργετικά τον πλατύτερο κοινωνικό χώρο. Μια τέτοια προσωπικότητα ήταν η Μαρία Φωκά. Μια μορφή που συνδύαζε την τέχνη του θεάτρου με την ενεργό πολιτική της δράση. Ηθοποιός με γνήσιο ταλέντο και ήθος, σεμνή και ιδιαίτερα αγαπητή, συνδέθηκε ως ενεργός πολίτης με κρίσιμες στιγμές της ελληνικής πολιτικής ιστορίας. Διώχτηκε για τις αριστερές της ιδέες. Την περίοδο του πολέμου και του Εμφυλίου, η Μαρία Φωκά, μέλος του ΚΚΕ και της Εθνικής Αντίστασης, συμμετέχει στους αγώνες. Το 1951 - 1952 είναι συγκατηγορούμενη - με το όνομα Μαρία Καλλέργη - στη δίκη του Νίκου Μπελογιάννη. Και το Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών αποφαίνεται «εκηρύχθησαν ένοχοι»... «διά ψήφων 3-2 την Καλλέργη Μαρία επί σκοπώ κατασκοπείας». Ενώ την καταδικάζει αρχικά σε ισόβια κάθειρξη, αλλά η ποινή της μειώνεται σε 10 χρόνια κάθειρξη και «αποστέρησις των πολιτικών δικαιωμάτων επί 10ετίαν».
Γεννημένη το 1916 στο Αργοστόλι, η Μαρία Φωκά σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν» και αποτέλεσε μέχρι το 1948 βασικό στέλεχος του θιάσου του. Πρωτοεμφανίστηκε το 1944 (περίοδος των Δεκεμβριανών) στο ρόλο της Ασημίνας στη «Στέλλα Βιολάντη» του Γρ. Ξενόπουλου, όπου γνωρίστηκε και με το μετέπειτα σύζυγό της Λυκούργο Καλλέργη, με τον οποίο απέκτησε την κόρη και με τον οποίο χώρισε αργότερα. Το 1945 γίνεται μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών. Στο «Θέατρο Τέχνης» έπαιξε στα «Παντρολογήματα» του Γκόγκολ, «Αντιγόνη» του Ανούιγ, «Το φιόρο του Λεβάντε» του Ξενόπουλου, «Ηταν όλοι τους παιδιά μου» του Μίλερ, «Ματωμένος γάμος» του Λόρκα κ.ά. Ακολουθεί συνεργασία της με την Κατερίνα, ενώ το 1949-1950 συμμετέχει στο θίασο Κ. Μουσούρη. Εμφανίζεται στην «Κληρονόμο» και στο «Λίλιομ». Συνεργάστηκε επίσης με το θίασο Β. Μανωλίδου - Γ. Παππά. Στο σημείο αυτό «έρχεται» η δίκη.
Το καλοκαίρι του 1980 προσελήφθη στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του 1984. Ο τελευταίος της ρόλος στο θέατρο ήταν η γιαγιά στο «Σπίτι της Μπερντά Αλμπα» του Λόρκα, στο ΚΘΒΕ.
Στον κινηματογράφο πρωτοεμφανίστηκε το 1949, στον «Κόκκινο Βράχο» του Γρ. Γρηγορίου (διασκευή του θεατρικού έργου «Φωτεινή Σάντρη» του Γρ. Ξενόπουλου). Ακολούθησαν οι ταινίες: «Ταξίδι με τον έρωτα», «Οικογένεια Παπαδοπούλου», «Ενας ιππότης για τη Βασούλα» (κινηματογραφική διασκευή Γιάννη Δαλιανίδη), «Ο αήττητος», «Αγάπη μου παλιόγρια», «Δικτάτωρ καλεί Θανάση» κ.ά. Παράλληλα και μέχρι πριν από λίγα χρόνια έπαιξε αξιόλογους ρόλους και σε τηλεοπτικές σειρές: «Η γειτονιά μας» του Π. Λεοκράτη, «Μεθοριακός σταθμός» του Γ. Πετρίδη, «Η τελευταία νύχτα της γης» του Β. Γεωργιάδη, «Ο πύργος των Μοσκόφ», «Εκμέκ παγωτό», «Και οι τέσσερις ήταν υπέροχες», με τελευταία τη σειρά «Ντόλτσε Βίτα», ενώ είχε εμφανιστεί και στους «Δέκα μικρούς Μήτσους» του Λάκη Λαζόπουλου.
Επίσης, η Μαρία Φωκά ανέπτυξε έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα. Το 1975 υπήρξε αντιπρόεδρος και το 1977 πρόεδρος του ΣΕΗ, σε μια δύσκολη εποχή εργασιακών διεκδικήσεων του κλάδου. Ακόμη διετέλεσε και μέλος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας.