«Η μεγάλη φτώχεια των κατοίκων της έσωσε τον παραδοσιακό οικισμό, την αναγεννησιακή πόλη του Ρεθύμνου. Μην έχοντας λεφτά για να γκρεμίσουν και να χτίσουν καινούρια σπίτια, οι Ρεθυμνιώτες διατήρησαν τα παλιά βενετσιάνικα σπίτια». Με αυτά τα λόγια, ο δημοτικός σύμβουλος, φανατικός λάτρης όλων των τεχνών και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του «Αναγεννησιακού Φεστιβάλ Ρεθύμνου», Βαγγέλης Στεφανάκης, έλυσε, περιδιαβάζοντάς μας στα δρομάκια της πόλης, την απορία για το πώς- αντίθετα απ' ό,τι συνέβη σχεδόν σε όλη την Ελλάδα και στις άλλες πόλεις της Κρήτης με τους παραδοσιακούς οικισμούς- μπόρεσε και διασώθηκε από τη βαρβαρότητα του μπετόν και της άναρχης δόμησης αυτή τη «μικρή Βενετία» της Ελλάδας.

Φράση, που μας θύμισε την αρχαία σοφή ρήση «πενία τέχνας κατεργάζεται», χάρη στη διδαχή της οποίας διασώθηκαν ο πανέμορφος παραδοσιακός οικισμός και πλήθος άλλων αρχαίων, βυζαντινών, μεσαιωνικών, οθωμανικών μνημείων και νεότερων πολιτιστικών κειμηλίων, προσφέροντας μια εκπληκτική, μοναδική πανελληνίως, κτιριακή υποδομή για την «αναβίωση» της αναγεννησιακής Κρητικής δημιουργίας, αλλά και την προβολή του σύγχρονου πολιτισμού μας. Αρκεί να υπάρχει η πολιτική βούληση και συστηματική οικονομική στήριξης της πολιτείας. Η οποία δεν υπάρχει. Απόδειξη, μεταξύ άλλων, οι μακρόχρονα εκκρεμούσες αναστηλώσεις και αναπαλαιώσεις αναγεννησιακών κτιρίων που ανήκουν στο δημόσιο και η περικοπή τα τελευταία τέσσερα χρόνια της πενιχρής (4-5 εκ.) επιχορήγησης του (15χρονου φέτος) «Αναγεννησιακού Φεστιβάλ Ρεθύμνου». Ενός σημαντικότατου θεσμού του Δήμου Ρεθύμνου, θεσμού που φιλοδόξησε να «αναβιώσει» -παιδαγωγικά και καλλιτεχνικά- την πολιτιστική κληρονομιά της Κρητικής Αναγέννησης (θέατρο, ποίηση, μουσική, πλαστικές τέχνες), ο οποίος παρότι αβοήθητος από το ΥΠΠΟ και παρά τα λογής-λογής τοπικά «εμπόδια» αντέχει και συνεχίζεται, χάρη στο παιδαγωγικό και καλλιτεχνικό μεράκι του προέδρου και των μελών της οργανωτικής του επιτροπής (Μανώλης Αναγνωστάκης - δημοτικός σύμβουλος, Ζήνων Ζαννέτος - φιλόλογος-σκηνοθέτης, Στέλλα Καλογεράκη - αρχαιολόγος, Χαράλαμπος Πραματευτάκης - συνθέτης -μαέστρος).

Στη Φορτέτζα, το μαγευτικό βενετσιάνικο κάστρο του Ρεθύμνου, στα πλαίσια του φετινού «Αναγεννησιακού Φεστιβάλ», η Θεατρική Ομάδα Ρεθύμνου «Αναγέννηση», αποτόλμησε να παρουσιάσει για πρώτη, μάλιστα, φορά στα θεατρικά μας χρονικά, ολόκληρη την «Ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ» του μεγάλου ποιητή της Κρητικής Αναγέννησης Γεωργίου Χορτάτση. Δηλαδή, όλα τα Ιντερμέδια στην «Ερωφίλη» του και εκείνο της Σωφρόνιας, τα οποία «ιστορούν» μια φανταστική απόπειρα των Χριστιανών να απελευθερώσουν την Ιερουσαλήμ από τους Τούρκους. Δημιουργός, ψυχή, σκηνοθέτης (σπούδασε στη Σχολή του «Θεάτρου Τέχνης»), δάσκαλος -με την κυριολεξία της λέξης- της θεατρικής ομάδας είναι ο Κύπριος φιλόλογος -λυκειάρχης Ρεθύμνου και συγγραφέας Ζήνων Ζαννέτος.

Ο Ζήνων Ζαννέτος, εγκατεστημένος από το 1976 στην Κρήτη, έχει προσφέρει πολλά στα θεατρικά πράγματα του νησιού και στο «Αναγεννησιακό Φεστιβάλ Ρεθύμνου», σαν μέλος της οργανωτικής επιτροπής και εισηγητής των θεατρικών του εκδηλώσεων. Εχει σκηνοθετήσει δέκα παραστάσεις, από τις οποίες οι πέντε με έργα του Κρητικού Θεάτρου, στα πλαίσια του «Αναγεννησιακού Φεστιβάλ Ρεθύμνου»: «Φορτουνάτος» του Αντώνιου Φόσκολου (1997) και «Η θυσία του Αβραάμ» (του Βιτζέντζου Κορνάρου (1998) με το Δημοτικό Θέατρο Ρεθύμνου. Με την «Αναγέννηση» ανέβασε: το ποιμενικό ειδύλλιο αγνώστου ποιητή (γραμμένο περίπου το 1600) «Η βοσκοπούλα η εύμορφη», φιλολογικά συμπληρωμένο από τον ίδιο (1999), τον «Στάθη» του Χορτάτση (2000) και φέτος την «Ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ». Να σημειωθεί ότι η παράσταση θα παρουσιαστεί σε χωριά του Ρεθύμνου, στο Ηράκλειο, στην Κύπρο, τη Σκιάθο, τα Κύθηρα, στους Θεατρικούς Αγώνες Ζακύνθου και στον Αγιο Νικόλαο Κρήτης, στα πλαίσια του Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου.

Το σημείωμα αυτό δεν αποσκοπεί στην κριτική αποτίμηση της ενδιαφέρουσας, ευφρόσυνης σκηνοθετικά παράστασης λαϊκού θεάτρου που έστησε ο Ζ. Ζαννέτος με τα «Ιντερμέδια». Γιατί, εκείνο που «μετρά» περισσότερο δεν είναι μια- ούτως ή άλλως- εφήμερη παράσταση, όσο καλή και αν είναι, αλλά η «παρακαταθήκη» που αφήνει στο αύριο. Και η ενασχόληση του Ζ. Ζαννέτου με το Κρητικό Θέατρο, ο τρόπος που μυεί στον πολιτισμό της Κρητικής Αναγέννησης και στον ποιητικό λόγο του Κρητικού Θεάτρου, είναι μια αληθινή «παρακαταθήκη» ιστορικών και φιλολογικών γνώσεων, μια μακροπρόθεσμη προσφορά παιδαγωγίας, ψυχ-αγωγίας και ατομικής και συλλογικής δημιουργίας,(υποκριτικής, μουσικής, σκηνογραφικής, ενδυματολογικής, χορογραφικής) προς τους εκάστοτε ερασιτέχνες (στην πλειοψηφία τους), αλλά και επαγγελματίες καλλιτέχνες που συμμετέχουν στις παραστάσεις του. Και μόνο τα επιστημονικά κείμενα, τα ιστορικά και πολιτιστικά χρονολόγια της βενετοκρατούμενης Κρήτης, τη σύντομη βιοεργογραφία και την παράθεση του έργου κάθε ποιητή που περιλαμβάνουν τα προγράμματα των παραστάσεών του «μαρτυρούν» το -βαθύτερο του θεατρικού- μορφωτικό και παιδαγωγικό κίνητρο της θεατρικής προσφοράς στη δεύτερη «πατρίδα» του, το Ρέθυμνο.

Αξιοι αναφοράς, όμως, είναι και οι συντελεστές της παράστασης των Ιντερμεδίων: Ο συνθέτης Γιώργος Τσαγκάρης, που ευεργέτησε κυριολεκτικά την παράσταση με την εύφορη μουσική του, μουσική που συνδυάζει στοιχεία της αναγεννησιακής μουσικής, της κρητικής μουσικής παράδοσης και της λυρικού είδους. Η Φανή Κοκορέλια (χορογραφία), που αναζήτησε τα μισοσβησμένα ίχνη αναγεννησιακών χορών, στηριζόμενη στην κρητική χορευτική παράδοση. Η Μαρία Κουτσουράκη (σκηνικά) που με ζωγραφικά ριντό απεικόνισε τη μεσαιωνική Ιερουσαλήμ και τα παραμυθικά στοιχεία του έργου (δράκοντες και δαίμονες). Η Πόπη Τσιμπισκάκη που σχεδίασε τα αρμόζοντα κοστούμια και ο Γιώργος Καλογεράκης τις μάσκες και τα όπλα. Και βέβαια οι διαφόρων ηλικιών και επαγγελμάτων, ακόμα και μαθητές λυκείου ερασιτέχνες (οι περισσότεροι) και νέοι ηθοποιοί (αλφαβητικά): Αλεξανδρινός Νίκος, Αυγερινού Ιωάννα, Βασιλάκης Νίκος, Καλογεράκης Γιώργος, Κλινής Παναγιώτης, Λεωνιδάκη Ελευθερία, Μαμαλάκης Κώστας, Σερλή Φωτεινή, Σπηλιανάκη Κρυσταλία, Τσίναρη Σοφία, Τσιμπισκάκη Πόπη.

Η Θερινή Ακαδημία Θεάτρου θα πραγματοποιηθεί στις Πρέσπες από 18 Αυγούστου έως 2 Σεπτέμβρη 2001, με κεντρικό θέμα έρευνας: «Μορφές του κωμικού. Φυσιογνωμίες, Μάσκες και Ζώα». Καλλιτεχνική υπεύθυνη της Θερινής Ακαδημίας Θεάτρου είναι, όπως και πέρυσι, η θεατρολόγος Ελένη Βαροπούλου.

Τα θέματα της θεωρητικής και πρακτικής ενασχόλησης των συμμετεχόντων θα είναι τα φυσιογνωμικά παιχνίδια, οι σωματικές συμπεριφορές, η φωνή και η κίνηση. Σκοπός της Δεύτερης Θερινής Ακαδημίας Θεάτρου είναι να εξεταστούν και να αναδειχτούν οι όψεις του σώματος, τα προβλήματα της σωματικότητας, η ανθρώπινη φιγούρα σε σχέση με τα ζώα, η έκφραση του προσώπου και οι μάσκες. Θα διδάξουν σημαντικοί Ελληνες και ξένοι δημιουργοί από το χώρο του θεάτρου και της μουσικής.

Masterclasses θα πραγματοποιήσουν: Ο σκηνοθέτης Βασίλης Παπαβασιλείου με θέμα «Κωμικές Ιστορίες». Μια σκηνική εξομολόγηση - αναδρομή σε μορφές και τρόπους δουλιάς με επίκεντρο την έννοια του κωμικού και παραδείγματα από δραματουργίες όπως του Γκολντόνι, του Μαριβώ, το Χόρβατ, του Λαμπίς (19/8).

Η τραγουδίστρια - συνθέτρια Σαβίνα Γιαννάτου με θέμα «Η χρησιμότητα του άχρηστου ήχου». Ελεύθερος αυτοσχεδιασμός με τη φωνή: Οι φωνές των ζώων, οι ήχοι της φύσης και τα «παιχνίδια» των παιδιών, ως αφορμή για το φωνητικό αυτοσχεδιασμό (19/8).

Ο ηθοποιός - σκηνοθέτης Λάκης Λαζόπουλος με θέμα «Οι φυσιογνωμίες του κωμικού». Η διαδρομή του προσώπου από το τραγικό στο κωμικό. Οι μικρές κινήσεις των μυών του προσώπου και η συμβολή τους στην ανάδειξη του κωμικού στοιχείου. Το εγώ του ηθοποιού σε πάλη με το εγώ του ρόλου, στην επιθεώρηση και την κωμωδία. Αυτοσχεδιασμός με θέμα «Δραματικοί άνθρωποι σε αστείες καταστάσεις πως διαμορφώνουν τη φυσιογνωμία τους» (26/8).

Πρακτικά εργαστήρια θα διευθύνουν ο σκηνοθέτης Γιάννης Κακλέας με θέμα «Τι θα γινόταν εάν... Πώς να ξαναπούμε μια ιστορία». Με αφετηρία τη δαιμονική αθωότητα του «Βασιλιά Ουμπού» του Αλφρέ Ζαρρύ, το εργαστήριο στοχεύει σε ένα ταξίδι μεταμορφώσεων (20 - 24/8).

Ο σκηνογράφος Γιάννης Μετζικώφ με θέμα «Μάσκα: το άλλο μας πρόσωπο», ένα θεωρητικό και πρακτικό σεμινάριο (30/8 - 1/9)

Ο σκηνοθέτης Κώστας Τσιάνος με θέμα «Η φωνή και το σώμα των ζωομορφικών χορών: από τους "Βατράχους" στους "Ορνιθες"». Υποκριτική και χορογραφική διδασκαλία μέρους από τα χορικά των αριστοφανικών ζωμορφικών χορών (27 - 31/8).

Εργαστήριο με θέμα «Ενα όνειρο καλοκαιρινής νύχτας» θα πραγματοποιήσει ο Λιθουανός σκηνοθέτης Oskaras Korsunovas (20-24/8), ενώ ο χορογράφος και χορευτής Koen Augustijnen με τον Guy Cools, διευθυντή του Θεατρικού και Χορευτικού Τομέα του Arts Centre Vooruit του Βελγίου, θα κάνουν εργαστήριο με θέμα «Ο κόσμος ανάποδα», μια έρευνα γύρω από την παράδοση του καρναβαλιού, της μεταμφίεσης και της αλλαγής ταυτότητας (20-24/8). Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Centre for Performing Reasearch της Ουαλίας, Richard Gough, θα πραγματοποιήσει εργαστήριο με θέμα «Οικογενειακά λευκώματα. Από την πινακοθήκη με τα πορτρέτα στην κάμαρα των ήχων», μια έρευνα της σωματικότητας βασισμένη πάνω σε πορτρέτα του διάσημου φωτογράφου Σάντερ (27-31/8).

«Κάνοντας το σώμα όλο μάτια» είναι ο τίτλος του εργαστηρίου του σκηνοθέτη Philip Zarrilli, με θέμα τις πολεμικές τέχνες (27-31/8). Από την Ιταλία η χορογράφος και χορεύτρια Caterina Sagna και ο χορευτής Alessandro Bernadeschi θα διευθύνουν το εργαστήριο «Δίνοντας το λόγο στην κίνηση» (20-22/8) και οι Arlette Bonnard και Alain Enjary θα πραγματοποιήσουν εργαστήριο εμπνευσμένο από το θεατρικό έργο «Ζώα (και άλλα ζώα)» ρίχνοντας το βάρος στη φαντασία και τις αυτοσχεδιαστικές τεχνικές (27-29/8).

Εχει προγραμματιστεί επίσης και ένα πενθήμερο θεωρητικό εργαστήριο, απευθυνόμενο σε νέους θεατρολόγους. Στο πλαίσιο αυτό θα μιλήσουν οι καθηγητές: Mike Pearson, Hans-Thies Lehmann, Christel Weiler και ο δραματουργός Guy Cools. Τέλος ο κλασικός φιλόλογος Δημήτρης Μαρωνίτης θα διαβάσει αποσπάσματα της «Οδύσσειας» του Ομήρου που έχουν σχέση με προσωπεία και ζώα, σ' έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο (31/8).

Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων θα πραγματοποιηθεί Συμπόσιο με ομιλίες και παρεμβάσεις, στο οποίο θα συμμετάσχουν Ελληνες και ξένοι θεωρητικοί του θεάτρου και δραματουργοί, καθώς και εικαστικό γεγονός με θέμα «Ζωολογικοί Κήποι», που θα φιλοξενηθεί στην Πινακοθήκη Καλλιτεχνών της Φλώρινας. Τέλος, ηθοποιοί και περφόρμερς από αυτούς που θα διευθύνουν τα εργαστήρια, μαζί με άλλους διεθνούς φήμης καλλιτέχνες, θα παρουσιάσουν στο κοινό τα αποτελέσματα της δουλιάς των εργαστηρίων ή θα πραγματοποιήσουν ατομικές εμφανίσεις.