• Σταμάτης Σπύρου, γραμματέας του ΔΣ του Προοδευτικού Συλλόγου Ανδρονιάνων - Δένδρων Κύμης
• Νίκος Τρανός, πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών
• Εύα Μελά, ζωγράφος, χαράκτρια, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ
• Λένα Γεροπαναγιώτη, μέλος του Γραφείου Περιοχής Ανατ. Στερεάς - Εύβοιας του ΚΚΕ.

Θα ακολουθήσει μουσικό αφιέρωμα εμπνευσμένο από το έργο και τη ζωή του Γιώργη Βαρλάμου, με την Ελένη Καρτελιά (φωνή), Ιρίνα Βαλεντίνοβα (πιάνο) και την Αρετή Κοκκίνου (κιθάρα), ενώ στον χώρο θα εκτίθενται έργα του.

Δέκα σχεδόν χρόνια από τον θάνατό του, το αποτύπωμα του εικαστικού, του ανθρώπου, αλλά και του κομμουνιστή Γιώργη Βαρλάμου παραμένει έντονο και ευδιάκριτο στα χωριά της Κύμης. «Ζωντανό», με την ίδια ζωντάνια που το άνθισμα της φύσης, η νέα ζωή, αντανακλά στα έργα του. Σαν εκπλήρωση ενός χρέους σε μία αμφίδρομη σχέση με τον τόπο που αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και δημιουργίας, το ησυχαστήριό του.

Με αφορμή την επικείμενη εκδήλωση ο «Ριζοσπάστης» βρέθηκε στα χωριά της Κύμης, μπήκε στο πατρικό σπίτι και το εργαστήρι του Γιώργη Βαρλάμου στους Ανδρονιάνους, ανέβηκε στο «μετέωρο ερημητήριο», συνομίλησε με ανθρώπους που τον έζησαν από κοντά, έγινε κοινωνός αυτού του έντονου αποτυπώματος που άφησε στο πέρασμά του.

Στο εργαστήρι του στους Ανδρονιάνους

Πρώτος σταθμός η ταβέρνα του «Μάμουκα» στους Ανδρονιάνους. Εκεί μας περιμένει ο Γιώργος, ο οποίος γνώριζε τον Γιώργη Βαρλάμο από παιδί και είχε την τύχη να πάρει από αυτόν τα πρώτα μαθήματα σκίτσου και ζωγραφικής.

Το βλέμμα πέφτει κατευθείαν στο λεύκωμα «Τα αγριολούλουδα του Βαρλάμου» που δεσπόζει στον πάγκο της ταβέρνας, ανάμεσα στις αποξηραμένες πιπεριές, σε μία κολοκύθα και λίγα πορτοκάλια, λες και είναι σάρκα από τη σάρκα αυτού του τόπου.

Ο Γιώργος μάς δείχνει φωτογραφίες με τον Βαρλάμο στην ταβέρνα. «Ηταν απλός άνθρωπος, μετρημένος και σοβαρός. Συνήθιζε να πηγαίνει με φίλους του για κρασάκι στις ταβέρνες των χωριών της περιοχής», μας λέει και συνεχίζει:

«Εγώ τον γνώρισα παιδί ακόμη. Με είδε που έκανα σκίτσα σε χαρτάκια και θέλησε να με βοηθήσει. Θυμάμαι ότι επειδή δεν είχα εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, έστειλε σκίτσα μου, χωρίς να το ξέρω, στο "Μορφολογικό Κέντρο Αθηνών - adc", και όταν μου απάντησαν, μου είπε ότι αυτό είναι η απόδειξη ότι έχω δυνατότητες.

Το ερημητήριο του Γ. Βαρλάμου χτισμένο στην άκρη ενός βράχου στους Ανδρονιάνους

Με τον Γιώργο μέσα από τα στενά σοκάκια των Ανδρονιάνων ανηφορίζουμε προς το πατρικό σπίτι του Βαρλάμου. Εκεί μας περιμένει ο ανιψιός του, Θύμιος Βαρλάμος. Μπαίνουμε στο εσωτερικό του σπιτιού, το οποίο διατηρεί τον παραδοσιακό του χαρακτήρα.

Μας δείχνει τη φωτογραφία της μητέρας και του αδερφού του, Τάκη Βαρλάμου, γνωστού χορευτή. Το έπιπλο με το ξυλόγλυπτο που φιλοτέχνησε ο ίδιος, ημερολόγια που εξέδωσαν τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι με έργα του, προσωπικά του αντικείμενα. Ανεβαίνουμε στο εργαστήρι που διατηρούσε στο χωριό, κατεβαίνουμε στο κατώι με τα εργαλεία του, καθόμαστε και κουβεντιάζουμε στην αυλή, αγναντεύουμε τη φύση που απλώνεται μπροστά μας.

«Παλιά, όσο ζούσαν οι γονείς του ερχόταν πολύ συχνά στο χωριό, αργότερα έρχονταν μαζί με την αδερφή του κάθε 15 μέρες και τα καλοκαίρια. Του άρεσε να πηγαίνει περιπάτους, να κλείνεται στο εργαστήριο και να δουλεύει, αλλά και να βοηθάει τους γείτονες, τους συλλόγους της περιοχής, σε καθετί που μπορούσε. Αγαπούσε τον τόπο και τους ανθρώπους του. Κυρίως τα έργα του απεικονίζουν λουλούδια και τοπία από την περιοχή. Δεν τα ζωγράφιζε εδώ, τα αποτύπωνε στο μυαλό και ύστερα στο χαρτί. Αυτά ήταν η έμπνευσή του. Αγαπούσε τη φύση, τα δέντρα, τα λουλούδια και αυτό φαίνεται στο έργο του», μας λέει ο Θύμιος.

Η ξενάγηση στο χωριό του Βαρλάμου συνεχίζεται. Με τον Γιώργο ανεβαίνουμε στο κεφαλάρι του χωριού και μετά από λίγα χιλιόμετρα χωματόδρομο σταματάμε. Συνεχίζουμε με τα πόδια σε ένα μονοπάτι ώσπου φτάνουμε στο ερημητήριο του Γιώργου Βαρλάμου. Ενα μικρό σπιτάκι χτισμένο πάνω στον βράχο.

Αφήνουμε τους Ανδρονιάνους και κατηφορίζουμε προς την παραλία της Κύμης. Εκεί συναντάμε τον γνωστό ποιητή και στιχουργό, Κώστα Καρτελιά, με καταγωγή από το χωριό Πύργος.

«Ο Γιώργος Βαρλάμος ήταν φίλος με τον πατέρα μου και έκαναν συχνά παρέα. Εγώ "κολλούσα" δίπλα στον πατέρα μου και πήγαινα μαζί τους. Καταλάβαινα ότι ο άνθρωπος αυτός είχε κύρος, το έβλεπα από τον σεβασμό που τον αντιμετώπιζαν, αλλά και από τα λόγια του», μας λέει ο Κώστας Καρτελιάς, που πολλά χρόνια αργότερα συνέβαλε στο να συνδεθεί ο Γιώργος Βαρλάμος με πολιτιστικούς συλλόγους της περιοχής, να συμβάλει και να προσφέρει αφιλοκερδώς στη δράση τους και το έργο τους.

«Θυμάμαι ότι τον έφερα σε επαφή με τον επίσης αείμνηστο Ιωάννη Αδαμόπουλο, επί σειρά ετών πρόεδρο του Πολιτιστικού και Μορφωτικού Συλλόγου Κύμης. Αυτό ήταν η αφετηρία για να αναπτύξουν μεταξύ τους μία στενή σχέση φιλίας και συνεργασίας, που είχε αποτέλεσμα να κατασκευαστεί το θεατράκι στην Κύμη, να εκδοθούν μία σειρά ημερολόγια με έργα του, να επανεκδοθούν βιβλία.

Έργο μεγάλο διαστάσεων του Γιώργη Βαρλάμου που εκτίθεται στο ξενοδοχείο «Kymi Palace»

«Ο Γιώργος Βαρλάμος δεν ήταν μόνο καλλιτέχνης, αλλά και κομμουνιστής, πράγμα που δεν μπορείς να το αφαιρέσεις. Αυτό συνέβαλε και στο αποτύπωμα που άφησε πίσω του τόσο στην περιοχή όσο και συνολικότερα».

Η συνεισφορά και το δέσιμο του Γιώργη Βαρλάμου με την περιοχή της Κύμης και τους ανθρώπους της είναι δύσκολο να τα αποτυπώσει κανείς. Οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής τον έβλεπαν ως δικό τους άνθρωπο. Σε ταβερνάκια μπορεί κανείς να συναντήσει έργα του που ιδιοκτήτες τα επιδεικνύουν με περηφάνια, φίλοι του κρατούν καλά φυλαγμένες προσωπογραφίες τους φιλοτεχνημένες από το χέρι του, γείτονές του και συγχωριανοί έχουν να διηγηθούν ότι ο Βαρλάμος «έβαλε το χέρι του» ακόμη και στο πώς θα πρέπει να τοποθετηθεί μία πέτρα στον μαντρότοιχο ή στην αυλή του!

Ιδιαίτερης καλλιτεχνικής και αισθητικής αξίας είναι και ο πίνακας μεγάλων διαστάσεων που απεικονίζει ανθισμένα κυκλάμινα και κοσμεί το σαλόνι του ξενοδοχείου «Kymi Palace», σε αίθουσα του οποίου θα πραγματοποιηθεί η εκδήλωση. Με τη διεύθυνση του ξενοδοχείου να προσφέρει αφιλοκερδώς κάθε δυνατή στήριξη για την υλοποίηση της εκδήλωσης.

Προσωπικά αντικείμενα και εργαλεία του Γ. Βαρλάμου

Ο πατέρας του ήταν από τους Ανδρονιάνους και ο ίδιος αγαπούσε ιδιαίτερα το χωριό αυτό, που αποτελούσε το ησυχαστήριό του. Μάλιστα ο Γιώργης Βαρλάμος ήταν πρόεδρος του πρώτου Διοικητικού Συμβουλίου του Προοδευτικού Συλλόγου Ανδρονιάνων - Δένδρων Κύμης Εύβοιας, κατά την ίδρυσή του το 1977, και μέχρι τον θάνατό του μέλος και ενεργός υποστηρικτής του Συλλόγου. Μερικά από τα ημερολόγια του Συλλόγου είχαν έργα και επιμέλεια αφιλοκερδώς του ίδιου.

Αντίστοιχη στήριξη έδωσε σε αρκετούς συλλόγους της περιοχής. Είχε σημαντική συμβολή στο Λαογραφικό Μουσείο Κύμης, ενώ επιμελήθηκε την επανέκδοση, από τον Μορφωτικό και Εκπολιτιστικό Σύλλογο Κύμης, του έργου του Κουμιώτη συγγραφέα Βασίλη Λούλη.

Τα χρόνια της Κατοχής, ως φοιτητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών οργανώθηκε στο ΚΚΕ και ανέπτυξε αντιστασιακή δράση. «Εδεσε» τη ζωή του με το ΚΚΕ μέχρι το τέλος και δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται.

Αφιέρωσε όλη τη ζωή και την τέχνη του στον αγώνα για να γίνει ο κόσμος καλύτερος. Με το έργο του βρέθηκε στο πλευρό των αδικημένων και καταπιεσμένων σε κάθε κρίσιμη στιγμή της ταξικής πάλης. Εκτός από τα εντυπωσιακά σε όγκο και νοηματικό βάθος ζωγραφικά και χαρακτικά έργα του, διέπρεψε στην καλλιτεχνική επιμέλεια και εικονογράφηση βιβλίων, καθώς και στην τέχνη της αφίσας, ειδικά της πολιτικής, όπως η διεθνώς αναγνωρισμένη αφίσα που φιλοτέχνησε το 1981 για λογαριασμό του ΚΚΕ ενάντια στην ένταξη της χώρας μας στην ΕΟΚ.

Η προπαγανδιστική αφίσα του Γιώργη Βαρλάμου, που κυκλοφόρησε από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, το 1979, για την ένταξη της Ελλάδας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα

Ο Γιώργης Βαρλάμος «έφυγε» αφήνοντας πίσω του μια τεράστια παρακαταθήκη στην ελληνική χαρακτική και ζωγραφική. Ενα βαρύτιμο καλλιτεχνικό έργο, προϊόν του βαθιού κομμουνιστικού ανθρωπισμού του και της πάντα νεανικής και διεισδυτικής του ματιάς.

Συνειδητά και αποφασιστικά υπερασπίστηκε τον επαναστατικό χαρακτήρα του ΚΚΕ. Σε όλη του τη ζωή δεν έκανε καμία παραχώρηση στον αντίπαλο. Η συνεπής πολιτική του στάση του κόστισε την απόρριψη - τρεις φορές - της εκλογής του ως καθηγητή Χαρακτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1973, όταν η δικτατορία αποφάσισε να χρηματοδοτήσει με μηνιαίο μισθό 100 καλλιτέχνες για να οικοδομήσει πολιτιστικό προφίλ, ο Γιώργης Βαρλάμος ήταν ένας απ' αυτούς που αρνήθηκαν να πάρουν τη χρηματοδότηση.

Με την ακούραστη δουλειά του πάλεψε για τη συμπόρευση της Τέχνης με τις ανάγκες, τα δικαιώματα, τους κοινωνικούς και απελευθερωτικούς αγώνες του λαού

Συμμετείχε μαζί με τους άλλους κομμουνιστές καλλιτέχνες στους αγώνες για την απελευθέρωση της Τέχνης από το εμπόριο και για την επαγγελματική κατοχύρωση των καλλιτεχνών, έδωσε συλλογικές μάχες για το δυνάμωμα του μαζικού πολιτιστικού κινήματος, ήταν παρών με το έργο του ως καλλιτέχνης στις μεγάλες στιγμές του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Αφησε κληρονομιά στο Κομμουνιστικό Κόμμα το έργο του και την επιθυμία του να μαθαίνουν οι νέοι κομμουνιστές καλλιτέχνες από αυτό.

Οι αφίσες, τα εξώφυλλα βιβλίων και τα χαρακτικά του κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο. Εργα του για τα δεινά του λαού μας αλλά και για τον αγώνα του, για τις πανανθρώπινες αξίες και την ομορφιά, έργα ενάντια στον φασισμό, ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ, έργα για την ειρήνη...

Νίκος Τρανός

Με ιδιαίτερη χαρά δέχτηκα να συμμετάσχω στην εκδήλωση για τον Γιώργο Βαρλάμο, μία εκδήλωση τιμής τόσο στη ζωγραφική και το καλλιτεχνικό του έργο όσο και στους αγώνες του. Στο έργο του «ερμηνεύει» με μία αγάπη τα αντικείμενα που επιλέγει, τα τοπία, τα φυτά, τα άνθη, κάτι σαν φυσιοδίφης, μας δίνει τη διαδικασία των νιάτων κάθε φορά που ανθίζει ένα φυτό, είναι η πρόκληση της φύσης, της ίδιας της ζωής.

Εύα Μελά

Για τον δάσκαλο Γιώργη Βαρλάμο

Μιλώντας για τον Γιώργη Βαρλάμο δεν μπορώ να μην αναλογιστώ αυτήν την τεράστια δύναμη που εξέπεμπε, το πόσο αυστηρός και ταυτόχρονα το πόσο ευαίσθητος ήταν... Και αυτήν την ικανότητά του να είναι ταυτόχρονα τρυφερός και αυστηρός, ευχάριστος στην παρέα και ταυτόχρονα ανυποχώρητος, άτεγκτος.

Διαχώριζε πάντα τα μικρά από τα μεγάλα. Ηταν ένας εύκολα ευχαριστημένος άνθρωπος στην καθημερινότητα, ένας καλός συνομιλητής και φίλος, χαιρόσουν να δουλεύεις μαζί του στο εργαστήριο, αγαπητός στην παρέα... Αλλά δεν σήκωνε μύγα στο σπαθί του όταν μιλούσε για τα μεγάλα, για τις αρχές του: Για το Κόμμα και το κίνημα, για την πανανθρώπινη κοινωνία που ονειρευόταν, για την ειρήνη, για την Τέχνη και τη δουλειά των καλλιτεχνών.

Καταδίκαζε σκληρά τον ιμπεριαλισμό, την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, τον πόλεμο και τη βία της εξουσίας, την παραπληροφόρηση των ΜΜΕ, την υποκουλτούρα, την υποβάθμιση της Παιδείας, την εμπορευματοποίηση της Τέχνης. Τον καπιταλισμό και όλους όσοι τον υπηρετούν.

Ο Γιώργης Βαρλάμος διατήρησε μέχρι το τέλος της ζωής του την ικανότητα να ρουφάει την ομορφιά της ζωής και να τη μετουσιώνει σε ζωγραφισμένη ή χαραγμένη εικόνα. Σε μια ερώτηση που του κάναμε λίγο πριν τον θάνατό του, όταν τον επισκεφτήκαμε με την ΚΝΕ, αν έκανε καλλιτεχνικά έργα στη διάρκεια της Κατοχής, μας απάντησε ότι δεν μπορούσε να ζωγραφίζει τον ανθρώπινο πόνο, την αθλιότητα, τα πτώματα... Οπως είπε, στην Κατοχή πολεμούσε, μαχόταν ενεργά με το Κόμμα, με την ΕΠΟΝ, αλλά δεν μπορούσε να ζωγραφίζει.

Αργότερα, με την Τέχνη του θέλησε με μεγάλο σεβασμό να αναδείξει την ομορφιά της ζωής και της φύσης, και την ανέδειξε. Ζωγράφισε απαράμιλλα την ομορφιά των αγριολούλουδων, αυτών των ταπεινών λουλουδιών που φυτρώνουν μόνα τους στα βράχια και στα λιβάδια, και που ο Βαρλάμος τα μελέτησε και τα απέδωσε με έναν μοναδικό τρόπο.

Και το ότι προτίμησε να ζωγραφίζει τα αγριολούλουδα και όχι τα κομψά λουλούδια του ανθοπωλείου, ήταν κι αυτό μια ταξική του επιλογή. Οπως και επέλεξε με ταξική προσέγγιση και όλα τα άλλα θέματα με τα οποία ασχολήθηκε, τόσο με τις ακουαρέλες του όσο και με τα χαρακτικά του: Την ειρήνη, την εξέγερση, τον λαϊκό άνθρωπο, τα βράχια, τα σύννεφα, τα πουλιά και τα δάση, τον Λόρκα και τον Μακρυγιάννη, τον έρωτα και τόσα άλλα...

Ελένη Καρτελιά

Παίρνοντας στα χέρια μου το φετινό ημερολόγιο του ΚΚΕ συνάντησα τον Γιώργο Βαρλάμο. Αρχισα να μαθαίνω, να διαβάζω για εκείνον και γοητεύτηκα από την προσωπικότητα και το έργο του. Συνειδητοποίησα πόσο σπουδαίος άνθρωπος, αγωνιστής και καλλιτέχνης υπήρξε.

Ο Βαρλάμος έζησε για πολλά χρόνια στην πατρική του γη, τους Ανδρονιάνους της Κύμης Ευβοίας. Αγάπησε αυτήν τη γη και την αποτύπωσε στα έργα του. Αγάπησε τους ανθρώπους της περιοχής και αγωνίστηκε μαζί τους για τα όνειρά τους. Εμαθα πως ήταν φίλος και συναγωνιστής του παππού μου και αυτό μου δίνει ιδιαίτερη χαρά.

Αισθάνομαι ξεχωριστή τιμή και μεγάλη χαρά που θα συμμετάσχω στην εκδήλωση - αφιέρωμα που διοργανώνει το ΚΚΕ για να τιμήσει τον ζωγράφο Γιώργο Βαρλάμο, μαζί με την Ιρίνα Βαλεντίνοβα (πιάνο) και την Αρετή Κοκκίνου (κιθάρα, μαντολίνο).

Επιλέξαμε για αυτήν την εκδήλωση μια σειρά τραγουδιών σε σχέση με την προσωπικότητα, τους αγώνες και τα έργα του. Τραγούδια από συνθέτες και ποιητές της γενιάς του, που συνάδουν με τις πολιτικές του θέσεις αλλά και με τη φύση, που τόσο λάτρεψε και ζωγράφισε στα έργα του. Οι ιδέες του, τα όνειρα και οι αγώνες του είναι μέχρι και σήμερα δικά μας και θεωρώ πως εμείς, η νέα γενιά, πρέπει να εμπνεόμαστε από το έργο του και να συνεχίζουμε τον δίκαιο αγώνα για να ανθίσουν τα όνειρά μας, όπως και τα κυκλάμινά του.

Λίνα Ποταμιάνου

Ο θείος μου, Γιώργος Βαρλάμος, που ούτε θείο ήθελε να τον λέμε, ούτε Γιώργο. Γιώργη.

Ο Γιώργης Βαρλάμος ήταν ο αδελφός της μητέρας μου, η χαρά της ζωής, που ένωνε τον κόσμο των παιδιών με τον πληκτικό κόσμο των ενηλίκων όταν ήμασταν μικροί. Ηταν αισιόδοξος, με ανατρεπτικό χιούμορ, μαχητής, δυναμικός αλλά και ευγενής, τρυφερός και ευαίσθητος, υπερασπιστής κάθε έννοιας δικαίου.

Τι μου λείπει περισσότερο; Η ματιά του στα πράγματα, στις προκλήσεις της καθημερινότητας. Τι θυμάμαι; Την ξενάγηση που μου έκανε σαν ενήλικη στο Λούβρο, όπου παρακάμπτοντας όλα τα γνωστά έργα τέχνης με οδήγησε σχεδόν συνωμοτικά σε μια απόμακρη ερημική αίθουσα, να μου δείξει τις μικρές «Ταναγραίες κόρες».

Δεν ξεχνώ τα καλοκαίρια μας στο χωριό, το ησυχαστήριό του στους Ανδρονιάνους, τα μπάνια μας στη θάλασσα της Πλατάνας με τον αγαπημένο σκύλο, τον Γκραφ. Ηταν πάντα εκεί δίπλα μου στα δύσκολα, στα χαρούμενα, στα όμορφα. Ελπίζω κι εγώ να του φώτισα έστω και λίγο τις μέρες του και να τον βοήθησα λιγάκι στα δικά του δύσκολα. Πάντα στη μνήμη μου, πάντα στην καρδιά μου και πάντα παρών στη ζωή μου.