Για όγδοη συνεχή χρονιά αυξήθηκαν το 2022 οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες, καταγράφοντας αύξηση 3,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και φτάνοντας σε νέο ιστορικό υψηλό όλων των εποχών, στα 2,24 τρισ. δολάρια.

Η μεγαλύτερη με διαφορά αύξηση στρατιωτικών δαπανών, ύψους 13%, σημειώθηκε στην Ευρώπη και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις τεράστιες δαπάνες για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στην Ουκρανία.

Πέρα από αυτό, όμως, η εντεινόμενη και με βάθος χρόνου γεωπολιτική αντιπαράθεση στην Ανατολική Ευρώπη και τον Ινδο-Ειρηνικό αποτυπώνεται στις πολεμικές προετοιμασίες πολλών κρατών για μια ενδεχόμενη μεγαλύτερη, ίσως και παγκόσμια, ιμπεριαλιστική αναμέτρηση.

Χαρακτηριστική εξάλλου είναι η επισήμανση του Διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), που δημοσίευσε πριν λίγες μέρες την ετήσια έκθεσή του, όπου καταγράφονται τα παραπάνω στοιχεία: «Η συνεχής αύξηση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών τα τελευταία χρόνια είναι ένα σημάδι ότι ζούμε σε έναν όλο και πιο ανασφαλή κόσμο», σημειώνει. «Τα κράτη ενισχύουν τη στρατιωτική ισχύ ως απάντηση σε ένα επιδεινούμενο περιβάλλον ασφαλείας, για το οποίο δεν προβλέπουν βελτίωση στο εγγύς μέλλον».

Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία από τη μια αποτέλεσε κορύφωση της ιμπεριαλιστικής σύγκρουσης ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ και Ρωσίας, που άρχισε να κλιμακώνεται από το 2014, από την άλλη είναι μόνο η αρχή μιας ενδεχόμενης ευρύτερης σύγκρουσης που σιγοβράζει και στο επίκεντρό της βρίσκεται η αντιπαράθεση των ΗΠΑ - Κίνας για τη διεθνή πρωτοκαθεδρία.

Σε ένα τέτοιο φόντο, οι στρατιωτικές δαπάνες των μελών του ΝΑΤΟ ανήλθαν συνολικά σε 1,232 τρισ. δολάρια το 2022, αυξημένες κατά 0,9% από το 2021.

Στην ευρωπαϊκή ήπειρο, οι στρατιωτικές δαπάνες από τα κράτη της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης ανήλθαν συνολικά σε 345 δισ. δολάρια το 2022.

Σε πραγματικούς όρους, οι δαπάνες αυτών των κρατών για πρώτη φορά ξεπέρασαν αυτές του 1989, ενώ είναι κατά 30% υψηλότερες από ό,τι το 2013. Αρκετά κράτη αύξησαν σημαντικά τις στρατιωτικές τους δαπάνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φλεβάρη του 2022, ενώ άλλα ανακοίνωσαν σχέδια να αυξήσουν τα επίπεδα δαπανών μέσα στην επόμενη δεκαετία, αναγνωρίζοντας τις βαθύτερες και σε βάθος χρόνου προεκτάσεις του σημερινού πολέμου.

Ετσι, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία επιτάχυνε τα πολυετή σχέδια πολλών κρατών της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης για ενίσχυση και εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεών τους. Το SIPRI εκτιμά πως σε αυτές τις χώρες οι στρατιωτικές δαπάνες θα συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα χρόνια. Τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής έχουν υπερδιπλασιάσει τις στρατιωτικές τους δαπάνες από το 2014, τη χρονιά που ξέσπασε ο εμφύλιος στην Ανατολική Ουκρανία και η Κριμαία ενσωματώθηκε στη Ρωσία.

Η Βρετανία είχε τις υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη με 68,5 δισ. δολάρια, από τα οποία εκτιμάται ότι 2,5 δισ. (3,6%) ήταν οικονομική στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

Μερικές από τις πιο απότομες αυξήσεις σημειώθηκαν το 2022 στη Φινλανδία (+36%), στη Λιθουανία (+27%), στη Σουηδία (+12%) και στην Πολωνία (+11%), όλα κράτη που είτε συνορεύουν, είτε βρίσκονται πολύ κοντά στη Ρωσία.

Η Φινλανδία εντάχθηκε πρόσφατα στο ΝΑΤΟ, ενώ επίκειται η ένταξη της Σουηδίας.

Η δε Πολωνία - που βλέπει μια τεράστια ευκαιρία στην ιμπεριαλιστική σύγκρουση στην Ουκρανία για να αναβαθμίσει τον γεωστρατηγικό της ρόλο - σχεδιάζει να έχει τον ισχυρότερο στρατό στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Στενή σύμμαχος των ΗΠΑ, με τις οποίες έχει συνάψει από το 2020 Συμφωνία Ενισχυμένης Αμυντικής Συνεργασίας (EDCA), αλλά και της Βρετανίας. Το 2023 οι «αμυντικές» της δαπάνες θα αντιστοιχούν στο 3% του ΑΕΠ.

Ενδεικτικά έχει παραγγείλει 250 άρματα μάχης M1 Abrams από τις ΗΠΑ και ήδη Πολωνοί στρατιώτες εκπαιδεύονται σε αυτά, όπως και 500 συστήματα πολλαπλής εκτόξευσης πυραύλων HIMARS. Αγόρασε εξοπλισμό από στρατιωτικό τεχνολογικό κολοσσό της Νότιας Κορέας, όπως 180 άρματα μάχης K2 που θα παραδοθούν έως το 2024 και άλλα 400 έως το 2030.

Από τις αρχές του 2022, ο αριθμός του πολωνικού στρατού έχει αυξηθεί κατά 16.500 άτομα, το 2023 σχεδιάζεται να αυξηθεί κατά άλλους 17.000 στρατιώτες και αξιωματικούς. Μέσω ασκήσεων προγραμματισμένων να διεξαχθούν το 2023, προβαίνει σε καλυμμένη μυστική επιστράτευση, προλειαίνοντας το έδαφος για επαναφορά της στρατιωτικής θητείας στη χώρα. Δύο νέες μηχανοποιημένες μεραρχίες σχηματίστηκαν με διοίκηση στο Siedlce και στο Olsztyn, στα σύνορα με τη Λευκορωσία και τον ρωσικό θύλακα Καλίνινγκραντ.

Ταυτόχρονα η Βαρσοβία προωθεί σχέδια καπιταλιστικής «ολοκλήρωσης» με το Κίεβο - με έμφαση στο δυτικό τμήμα της Ουκρανίας - με κοινές περιπολίες στα σύνορα, κοινές στρατιωτικές εκπαιδεύσεις κ.ά. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η πολωνική εταιρεία «Lubawa SA» σχεδιάζει να συστήσει ένα κέντρο στρατιωτικής εκπαίδευσης για 600 Ουκρανούς στρατιώτες στην περιοχή Volyn της δυτικής Ουκρανίας.

Οι ρωσικές στρατιωτικές δαπάνες σημείωσαν αύξηση κατά 9,2% το 2022, φτάνοντας περίπου στα 86,4 δισ. δολάρια, αντιστοιχώντας στο 4,1% του ΑΕΠ της χώρας, από 3,7% το 2021.

«Η διαφορά μεταξύ των δημοσιονομικών σχεδίων της Ρωσίας και των πραγματικών στρατιωτικών δαπανών της το 2022 υποδηλώνει ότι η εισβολή στην Ουκρανία κόστισε στη Ρωσία πολύ περισσότερο από ό,τι περίμενε», σχολίασε η διευθύντρια του Προγράμματος Στρατιωτικών Δαπανών και Παραγωγής Οπλων του SIPRI.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ουκρανίας έφτασαν τα 44 δισ. δολάρια το 2022, σημειώνοντας ετήσια αύξηση 640%, η υψηλότερη που καταγράφηκε ποτέ στα στοιχεία του SIPRI. Ως αποτέλεσμα της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών (που ενισχύθηκαν και με διάφορα «κανάλια» χρηματοδοτικής στήριξης από το ευρωατλαντικό μπλοκ) και της οικονομικής καταστροφής λόγω του πολέμου, οι στρατιωτικές δαπάνες εκτοξεύτηκαν στο 34% του ΑΕΠ από 3,2% το 2021.

Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ παραμένουν μακράν οι μεγαλύτερες στον κόσμο, έφτασαν τα 877 δισ. δολάρια το 2022, αντιστοιχώντας στο 39% των συνολικών παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών και είναι τρεις φορές μεγαλύτερες από της Κίνας, που είναι δεύτερη στη σχετική παγκόσμια κατάταξη.

Η δε αύξηση 0,7% σε πραγματικούς όρους στις δαπάνες των ΗΠΑ το 2022 θα ήταν ακόμη μεγαλύτερη αν δεν υπήρχαν τα υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού από το 1981.

«Η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ το 2022 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο άνευ προηγουμένου επίπεδο στρατιωτικής βοήθειας που παρείχαν στην Ουκρανία», σημειώνει το SIPRI.

Η οικονομική στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ουκρανία ανήλθε συνολικά σε 19,9 δισ. δολάρια το 2022. Αν και αυτό ήταν το μεγαλύτερο ποσό στρατιωτικής βοήθειας που δόθηκε από οποιαδήποτε χώρα σε μία άλλη μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, αντιπροσώπευε μόνο το 2,3% των συνολικών στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ.

Το 2022 οι ΗΠΑ διέθεσαν 295 δισ. δολάρια για στρατιωτικές επιχειρήσεις και συντήρηση, 264 δισ. για προμήθειες, έρευνα και ανάπτυξη και 167 δισ. για στρατιωτικό προσωπικό.

Οι συνδυασμένες στρατιωτικές δαπάνες των χωρών της Ασίας και της Ωκεανίας ανήλθαν σε 575 δισ. δολάρια το 2022, αυξημένες κατά 2,7% από το 2021 και 45% από το 2013, συνεχίζοντας μια αδιάκοπη ανοδική τάση που χρονολογείται τουλάχιστον από το 1989.

Η Κίνα, δεύτερη σε στρατιωτικές δαπάνες στον κόσμο, διέθεσε περίπου 292 δισ. δολάρια το 2022, 4,2% περισσότερα από το 2021 και 63% περισσότερα από το 2013. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Κίνας έχουν αυξηθεί για 28 συναπτά έτη.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ιαπωνίας αυξήθηκαν κατά 5,9% μεταξύ 2021 και 2022, φτάνοντας τα 46 δισ. δολάρια ή το 1,1% του ΑΕΠ της. Αυτό ήταν το υψηλότερο επίπεδο ιαπωνικών στρατιωτικών δαπανών από το 1960.

Μια νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας που δημοσιεύτηκε το 2022 καθορίζει φιλόδοξα σχέδια για την αύξηση της στρατιωτικής ικανότητας της Ιαπωνίας την επόμενη δεκαετία, ως απάντηση στις «αυξανόμενες απειλές από την Κίνα, τη Βόρεια Κορέα και τη Ρωσία».

«Η Ιαπωνία υφίσταται μια βαθιά αλλαγή στη στρατιωτική της πολιτική», δήλωσε ερευνητής στο Πρόγραμμα Στρατιωτικών Δαπανών και Παραγωγής Οπλων του SIPRI, «χαλαρώνοντας» τους μεταπολεμικούς περιορισμούς σε στρατιωτικές δαπάνες και δυνατότητες.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ινδίας ύψους 81,4 δισ. δολαρίων ήταν οι τέταρτες υψηλότερες στον κόσμο, αυξημένες κατά 6% σε σχέση με το 2021.

Το 2022 οι στρατιωτικές δαπάνες της Σαουδικής Αραβίας, πέμπτης στην παγκόσμια κατάταξη, αυξήθηκαν κατά 16% φτάνοντας τα 75 δισ. δολάρια. Εκτιμάται ότι είναι η πρώτη αύξηση από το 2018.

Οι δε στρατιωτικές δαπάνες της Τουρκίας μειώθηκαν το 2022, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, φτάνοντας τα 10,6 δισ. δολάρια, μείωση 26% από το 2021.

Στην Αφρική, οι στρατιωτικές δαπάνες της Αιθιοπίας αυξήθηκαν κατά 88% το 2022, φτάνοντας το 1 δισ. δολάρια, καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις εξαπέλυσαν αντεπίθεση κατά του Λαϊκού Απελευθερωτικού Μετώπου στο Τιγκράι στο βόρειο τμήμα της χώρας.