Εμείς τον ευχαριστούμε θερμά για το κείμενο που έγραψε για τον «Ριζοσπάστη» επιχειρώντας να μας απαντήσει σε ερωτήματα, όπως: Τι είναι η Camera Zizanio; Τι προσφέρουν η επαφή και η γνώση της κινηματογραφικής τέχνης στα παιδιά; Από τι υλικά είναι φτιαγμένες οι ταινίες τους; Ποιες είναι οι αλήθειες τους;

Οι παλιοί αφηγούνται πως ένας «ψύλλος», πριν από 27 χρόνια, στάθηκε η αφορμή να γεννηθεί ένα από τα πιο σημαντικά φεστιβάλ νεανικού κινηματογράφου στην Ευρώπη. Μάλιστα, ένας ψύλλος! Αλλά η ιστορία δεν σταμάτησε στη δημιουργία του Φεστιβάλ Ολυμπίας. Αυτό το φεστιβάλ είχε μια πρωτόγνωρη δυναμική που κανείς δεν θυμάται να είχε συμβεί πιο πριν.

Στο φρεσκοσκαμμένο και ποτισμένο με ωραίες ιδέες χώμα της Ολυμπίας βρήκαν ευκαιρία και φύτρωσαν πολλά «ζιζάνια»! Που άρχισαν να έχουν τον δικό τους λόγο. Εβγαζαν και εφημερίδα! Κάποιοι είπαν πως είχαν μεγάλο θράσος. Αλλοι έμειναν άφωνοι παρατηρώντας το φαινόμενο. Και τι έγινε όταν τα μικρά ζιζάνια πήραν μια κάμερα στα χέρια τους; Στήθηκε μια γιορτή, κάτι σαν φεστιβάλ. Ενα φεστιβάλ μέσα στο φεστιβάλ!!! Αυτή είναι η «Camera Zizanio».

Αυτό που μοιάζει σαν ένα αλλοπρόσαλλο, γεμάτο παραδοξολογίες παραμύθι, δεν είναι παρά η πραγματική ιστορία του Φεστιβάλ Ολυμπίας και της Camera Zizanio.

Ο «Ψύλλος» δεν είναι άλλος από την πολυβραβευμένη ταινία του Δημήτρη Σπύρου, που μιλάει για ένα παιδί που εκδίδει μια χειρόγραφη εφημερίδα στην ορεινή Ολυμπία του '60, για να σπάσει τα όρια του χωριού του. Η διεθνής πορεία της ταινίας αποκάλυψε την ύπαρξη ενός ποιοτικού κινηματογράφου για παιδιά και νέους που μέχρι τότε ήταν άγνωστος ως περιεχόμενο στα παιδιά, στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς στην Ελλάδα.

Ενα φεστιβάλ θα μπορούσε να αποτελέσει την πόρτα εισόδου αυτού του κινηματογράφου στην Ελλάδα. Και μάλιστα ενός κινηματογράφου που παρουσιάζει την πραγματική ζωή, που είναι πολλές φορές σκληρή, και τους προβληματισμούς και τα όνειρα των νέων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο.

Με αυτήν τη σκέψη δημιουργήθηκε το Φεστιβάλ Ολυμπίας. Κι αν ο κινηματογράφος είναι «παράθυρο στον κόσμο», εδώ τώρα μιλάμε για ολόκληρη «πόρτα»!!!

Τα παιδιά, όμως, δεν μπορείς, ή, για την ακρίβεια, δεν πρέπει να τα καθηλώσεις σε μια καρέκλα. Η σχέση των νεαρών θεατών με τη μεγάλη οθόνη έπρεπε να προχωρήσει περισσότερο, να γίνει αμφίδρομη. Στην Ευρώπη είχαν εμφανιστεί, με τη βοήθεια της εξέλιξης της τεχνολογίας και του βίντεο, τέτοιες δουλειές, οπότε έπρεπε και στην Ελλάδα τα παιδιά να περάσουν από την άλλη μεριά της οθόνης, να πάρουν την κάμερα στα χέρια τους. Αυτό που ήταν μπροστά τους, απέναντί τους, έπρεπε να γίνει δικό τους.

Σε αυτήν τη βάση γεννήθηκε η Camera Zizanio - δεν είχε όνομα τότε. Η πρώτη σκέψη ήταν η δημιουργία ενός πλαισίου που θα αγκαλιάσει τις νεανικές δημιουργίες, θα τις φέρνει στον ίδιο χώρο. Μια μεγάλη συνάντηση που θα έδινε όχι μόνο τη δυνατότητα δημόσιας προβολής των νεανικών οπτικοακουστικών έργων αλλά θα αποτελούσε ταυτόχρονα χώρο διαλόγου, ανταλλαγής ιδεών και εμπειριών αλλά και δημιουργίας. Αυτή ήταν η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας, και χάριν συντομίας Camera Zizanio.

Κι αν παραξενεύει το όνομα Ζιζάνιο, πρέπει να πούμε ότι «Ζιζάνιο» ήταν ο τίτλος της ημερήσιας εφημερίδας - που συνεχίζει με άλλη μορφή - του Φεστιβάλ Ολυμπίας και συντάσσεται από παιδιά. Από παιδιά που έχουν την ελευθερία να βλέπουν και να κρίνουν τα πράγματα με τη δική τους ματιά, ενίοτε κριτική, ανατρεπτική, με χιούμορ αλλά και σοβαρότητα, όπως πουθενά αλλού. Ενας ανανεωμένος «ψύλλος» δηλαδή.

Αυτό θέλαμε να είναι και το περιεχόμενο των ταινιών που έρχονταν στην Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας κι έτσι δόθηκε το όνομα Camera Zizanio.

Οι παλιοί αφηγούνται πως από τα πιο απλά πράγματα γεννιούνται οι ωραίες ιδέες που μπορεί να γίνουν και μεγάλες.

Τον κρύο χειμώνα του 1996, σε μια πόλη του βορρά, την Κοζάνη, στο σπίτι μιας καθηγήτριας η οθόνη τηλεόρασης χρωματίστηκε όχι από κάποιο ανούσιο τηλεοπτικό πρόγραμμα, αλλά ένα κινηματογραφικό πρωτόλειο.

Ηταν μια ταινιούλα που είχαν φτιάξει οι μαθητές του Γυμνασίου για να μιλήσουν για την πόλη τους. Μάλιστα, η ταινία μίλαγε στα γαλλικά γιατί έπρεπε να ταξιδέψει στη Γαλλία, να την δουν τα παιδιά ενός σχολείου εκεί. Κάτι σαν ενδοσχολική αλληλογραφία αλλά με εικόνες και ήχους.

Δεν είχε ξαναφανεί στην Ελλάδα κάτι παρόμοιο. Και έτσι γεννήθηκε η σκέψη: Γιατί και οι άλλοι μαθητές δεν θα μπορούσαν να εκφραστούν με παρόμοιο τρόπο; Να κάνουν ταξίδια που ποτέ δεν είχαν φανταστεί;

Από αυτήν την ιδιωτική προβολή στην Κοζάνη, όπου βρεθήκαμε για κάποιες προβολές του «Ψύλλου» σε μαθητές, στο μοναδικό σινεμά της πόλης, άρχισε η επεξεργασία ενός εκπαιδευτικού προγράμματος που ονομάσαμε «εκφράζομαι με εικόνες και ήχους». Κι αυτό ξεκίναγε από τη σκέψη πως ενώ υπήρχαν οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για να πάρουν τα παιδιά την κάμερα στα χέρια τους, δεν υπήρχαν οι υποκειμενικές. Κι όταν ο υποκειμενικός παράγοντας δεν υπάρχει, τον δημιουργείς.

Ετσι ξεκίνησαν τα κινηματογραφικά εργαστήρια με παιδιά και εκπαιδευτικούς. Εργαστήρια που περιλάμβαναν τόσο το θεωρητικό μέρος όσο και το πρακτικό και επεκτάθηκαν και σε ειδικευμένα εργαστήρια και σεμινάρια για εκπαιδευτικούς, που με τη σειρά τους θα κατηύθυναν τα παιδιά.

Η παράλληλη διοργάνωση της Camera Zizanio, που έφερε για πρώτη φορά στην Ελλάδα ταινίες παιδιών από την Ευρώπη αρχικά και από τον υπόλοιπο κόσμο αργότερα, λειτούργησε ενισχυτικά στα κινηματογραφικά εργαστήρια. Ετσι, από τις μόλις 7 ταινίες από την Ελλάδα που είχαμε το 2001, φτάσαμε τώρα να ξεπερνούν τις 150!

Με αυτόν τον τρόπο μπήκε η κινηματογραφική παιδεία στο ελληνικό σχολείο, χωρίς όμως να είναι θεσμοθετημένη. Και αυτό αποτελεί μια μόνιμη διεκδίκηση προς τη μεριά του κράτους. Γιατί η καλλιέργεια των Τεχνών, μαζί με την καλλιτεχνική δημιουργία σε συνθήκες ελευθερίας, διαμορφώνει τους αυριανούς ενεργούς πολίτες που χρειάζεται η κοινωνία μας.

Αυτό αποτελεί έναν υψηλό παιδαγωγικό στόχο του Φεστιβάλ και είναι ο λόγος που τα κινηματογραφικά εργαστήρια αλλά και οι άλλες εκπαιδευτικές δράσεις αποτελούν τις βασικές συνιστώσες του Φεστιβάλ Ολυμπίας και της Camera Zizanio. Κι αυτό τις κάνει να ξεχωρίζουν από τις αντίστοιχες διοργανώσεις του εξωτερικού.

Εδώ ο μύθος κι η πραγματικότητα πορεύονται μαζί. Πώς;

Η επιτυχημένη πορεία της Camera Zizanio έφερνε στον Πύργο, όπου διεξάγεται το Φεστιβάλ, ταινίες από το εξωτερικό αλλά και τους δημιουργούς τους. Πάνω από εκατό παιδιά, από ευρωπαϊκές χώρες κυρίως, έρχονταν εδώ και ο αριθμός αυξανόταν συνεχώς. Καθώς θέλαμε να δώσουμε μια διευρυμένη παιδαγωγική διάσταση σε αυτήν τη «συνάντηση», δημιουργήσαμε τα πολυεθνικά εργαστήρια. Δηλαδή, ομάδες παιδιών με επικεφαλής έναν εκπαιδευτικό, που στη διάρκεια πέντε ημερών θα συνεργάζονταν και θα δημιουργούσαν μια μικρή ταινία.

Απαραίτητος όρος ήταν να υπάρχει μια θεματική ενότητα κάθε φορά, μια ιδέα πάνω στην οποία θα έχτιζαν τις ιστορίες τους. Η ιδέα μπορεί να είναι μια λέξη ή μια φράση. Στην 200ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης το θέμα ήταν «Ελευθερία». Πρόπερσι τα «δικαιώματα της γυναίκας» και πέρυσι ήταν η φράση του Νίκου Καζαντζάκη «Φτάσε όπου δεν μπορείς».

Επιπλέον όρος ήταν κάθε ομάδα να αποτελείται από άτομα διαφορετικής καταγωγής. Αυτός ήταν ο τρόπος να έρθουν πιο κοντά, για να γκρεμιστούν οποιαδήποτε στερεότυπα και προκαταλήψεις.

Ολο αυτό ονομάστηκε «Mythos Project». Η ματιά των παιδιών, η κριτική και καλλιτεχνική τους προσέγγιση, ήταν με έναν τρόπο η κορύφωση της εκπαιδευτικής διάστασης που έκλειναν μέσα τους το Φεστιβάλ Ολυμπίας και η Camera Zizanio.

Συμπερασματικά, η Camera Zizanio, που δεν είναι απλά ένα «φεστιβάλ», θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και «σχολείο». Ενα σχολείο διαφορετικό. Είναι μια διαδικασία μέσα από την οποία μπορεί να αναδεικνύονται νέοι καλλιτέχνες αλλά οπωσδήποτε θα δημιουργηθούν θεατές με ενσυναίσθηση, κριτική σκέψη, δημιουργικοί.

Την πιο μεγάλη εντύπωση προκαλεί η διαπίστωση, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, ότι οι ταινίες που έχουν κάνει παιδιά, δεν είναι για παιδιά! Κι αυτό έχει την εξήγησή του. Οταν τα παιδιά παίρνουν την κάμερα είναι για να μας μιλήσουν, να εκφράσουν τις σκέψεις, τις ανησυχίες ή τους προβληματισμούς τους. Και απευθύνονται στον κόσμο των μεγάλων. Σε αυτούς που ρυθμίζουν τις ζωές τους. Δεν απευθύνονται μόνο στους συνομηλίκους τους, γιατί αυτοί γνωρίζουν όσα βιώνουν. Ενα άλλο πολύ σημαντικό στοιχείο των ταινιών που κάνουν τα παιδιά είναι η άμεση αντανάκλαση σε αυτές των κοινωνικών ζητημάτων. Ενώ μια επαγγελματική ταινία, από τη σύλληψη της ιδέας μέχρι την ολοκλήρωσή της, θέλει πολύ χρόνο, για τη νεανική δημιουργία δεν απαιτείται αυτό. Μια κάμερα, που μπορεί να είναι και ένα κινητό σήμερα, και ένας κοινός υπολογιστής αρκούν για να δώσουν ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα. Σε ελάχιστο χρόνο λοιπόν και ενώ το ζήτημα είναι «ζεστό», μπορεί να βγει προς τα έξω, να προκαλέσει συζητήσεις, να ευαισθητοποιήσει ανθρώπους ή και να κινητοποιήσει. Και επιπλέον, καθώς οι ταινίες αυτές μπορούν και κινούνται έξω από εμπορικά δίκτυα διανομής, μπορούν να πλησιάσουν ένα πολύ ευρύτερο κοινό, μέσα και έξω από τα σύνορα.

Τα παιδιά αναμφισβήτητα σε κάθε περίπτωση χαίρονται από τη συμμετοχή τους σε τέτοιες δράσεις, αλλά πάντα το ζητούμενο θα είναι τι κερδίζουν. Γι' αυτό υποστηρίζουμε πως θα έπρεπε να υπάρχει ένα κεντρικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για όλα τα σχολεία που προϋποθέτει και την εκπαίδευση εκπαιδευτικών για να κατευθύνουν τους μαθητές στην ανάπτυξη των δημιουργικών ικανοτήτων τους.

• Η Camera Zizanio και το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους θα διεξαχθούν από 30 Νοέμβρη έως 7 Δεκέμβρη. Οι αιτήσεις συμμετοχής είναι ανοιχτές μέσω της ιστοσελίδας του φεστιβάλ και της πλατφόρμας Filmfreeway. Στο YouTube κανάλι και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Camera Zizanio μπορείτε να βρείτε πληροφορίες και ταινίες από την Camera Zizanio και το Μythos Project.

«Αντιγόνη», της Σοφί Ντεράπ, για εφήβους.

Η Αντιγόνη, άριστη μαθήτρια και υποδειγματικό μέλος της κοινότητας, παραβαίνει τον νόμο βοηθώντας τον αδερφό της να δραπετεύσει από τη φυλακή. Καθώς ο κλοιός στενεύει διαρκώς γύρω της, αυτή ορθώνει το ανάστημά της απέναντι στις αρχές... Αρνείται να βάλει τον εαυτό της πάνω από την οικογένειά της, να ξεχάσει τις ρίζες της ώστε να ενσωματωθεί στον καινούργιο τόπο και να πάρει άδεια παραμονής, όταν απελαύνουν τον αδερφό της. Πατρίδα της είναι οι άνθρωποί της. Αυτούς επιλέγει, αυτούς υπερασπίζεται με κάθε τίμημα.

«Οι μικροί λύκοι», του Samuel Kishi Leopo, για παιδιά Γυμνασίου - Λυκείου.

Δυο μικρά αδερφάκια έχουν μόλις περάσει, μαζί με τη μητέρα τους, τα σύνορα από το Μεξικό προς τις ΗΠΑ, σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Οσο περιμένουν τη μητέρα τους να επιστρέψει απ' τη δουλειά, τα παιδιά κατασκευάζουν με τις ζωγραφιές τους ένα φανταστικό σύμπαν και σκέφτονται την υπόσχεση της μαμάς τους ότι θα πάνε στην Ντίσνεϊλαντ, στη δική τους «Γη της Επαγγελίας». Ο σκηνοθέτης χτίζει πάνω στις εμπειρίες της δικής του παιδικής ηλικίας και αφηγείται μια ιστορία μετανάστευσης εκρηκτικά επίκαιρη.

«Η καρδιά του Μεσκίτ», της Ana Laura Calderon, για παιδιά όλων των ηλικιών.

Η Lucia, ένα κορίτσι μιας φυλής ιθαγενών του βόρειου Μεξικού, των Yoreme, ονειρεύεται να γιατρέψει τη ραγισμένη καρδιά του πατέρα της παίζοντας άρπα, ένα μουσικό όργανο που παραδοσιακά παίζουν μόνο οι άντρες της κοινότητάς της.