Εβδομήντα έξι χρόνια μετά, την περασμένη Κυριακή, στην ίδια αίθουσα, εκατοντάδες Γιαννιώτες κάθε ηλικίας, απόγονοι των εκτελεσμένων, φίλοι και μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ απέδωσαν φόρο τιμής στους 16 εκτελεσμένους ήρωες με την παρουσία τους στη μεγάλη πολιτική - πολιτιστική εκδήλωση που πραγματοποίησε στη μνήμη τους η Τομεακή Οργάνωση Ιωαννίνων του ΚΚΕ.

Το περιεχόμενο της εκδήλωσης επιμελήθηκε η Ομάδα Ιστορίας της Επιτροπής Περιοχής Ηπείρου - Κέρκυρας - Λευκάδας του ΚΚΕ, ενώ με αφορμή την πραγματοποίησή της, κυκλοφόρησε έκδοση της ΤΕ Ιωαννίνων αφιερωμένη στους εκτελεσμένους. Στην εκδήλωση προβλήθηκε βίντεο, ενώ ακολούθησε ομιλία από την Κατερίνα Μιχαλιού, μέλος του Γραφείου Περιοχής. Τέλος, στο καλλιτεχνικό πρόγραμμα της εκδήλωσης παρουσιάστηκε μουσικοθεατρικό δρώμενο με αποσπάσματα από τις τελευταίες επιστολές καταδικασμένων πριν εκτελεστούν και στιγμιότυπα από το έκτακτο στρατοδικείο. Τη μουσική επιμέλεια του δρώμενου ανέλαβε η μουσική ομάδα του Στεκιού Πολιτισμού της ΚΝΕ στα Γιάννενα.

Την εκδήλωση άνοιξε η Ελένη Μάντη, μέλος της ΤΕ Ιωαννίνων του ΚΚΕ, η οποία ανάμεσα στα άλλα μετέφερε την πρόθεση να δοθεί συνέχεια στην προσπάθεια ανάδειξης της θυσίας των συντρόφων και αγωνιστών και κάλεσε τους συγγενείς των εκτελεσμένων, αυτών που κατηγορήθηκαν και βασανίστηκαν σε αυτήν τη δίκη, αν διαθέτουν υλικά, γραπτά και άλλα στοιχεία από εκείνη την περίοδο, να έρθουν σε επαφή με την Κομματική Οργάνωση. Επίσης, τόνισε ότι το ΚΚΕ θα επιδιώξει το επόμενο διάστημα να τοποθετηθεί μνημείο για τους εκτελεσμένους στον χώρο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, όπου πραγματοποιήθηκε η δίκη.

Το βράδυ της 23ης Μαρτίου, παραμονές της 25ης Μαρτίου του 1948, παράνομες χειρόγραφες προκηρύξεις της μαθητικής ΕΠΟΝ κατακλύζουν τους δρόμους των Ιωαννίνων. Οι προκηρύξεις έγραφαν «Ο Λαϊκός Αγώνας είναι συνέχεια και ολοκλήρωση του 1821». «Στρατευμένα παιδιά της Ελλάδας προσχωρήστε στο Δημοκρατικό Στρατό για την απελευθέρωση της πατρίδας». «Μητέρα σκίσε κάθε φασίστα που θα θελήσει να αρπάξει το παιδί σου και να το κλείσει στα στρατόπεδα της χιτλερικής Φρείκης».

Εκείνο το βράδυ στα Γιάννενα βρισκόταν σε σύσκεψη, στην 8η Μεραρχία, ο Βαν Φλιτ, Αμερικανός στρατηγός, επικεφαλής των στρατιωτικών συμβούλων των ΗΠΑ, μαζί με τον στρατηγό Τσακαλώτο, για την αντιμετώπιση του ΔΣΕ, που είχε περάσει σε αντεπίθεση στη Μουργκάνα και είχε κατατροπώσει τον κυβερνητικό στρατό. Η πρόκληση για την αστική τάξη και τις τοπικές αρχές ήταν μεγάλη. Σήμανε συναγερμός.

Η Ασφάλεια Ιωαννίνων στην προσπάθειά της να εξακριβώσει ποιοι έριξαν τις προκηρύξεις, έκανε έλεγχο των γραπτών διαγωνισμών όλων των μαθητών της Ζωσιμαίας και προχώρησε σε συλλήψεις μαθητών που γενικεύτηκαν τους επόμενους μήνες. Στόχος η μαζική τρομοκράτηση των κομμουνιστών και αγωνιστών στα Γιάννενα και η διάλυση της Κομματικής Οργάνωσης, σε μία περίοδο που ο ΔΣΕ κέρδιζε μάχες στην περιοχή.

Συνολικά, 147 άνθρωποι κατηγορήθηκαν για εσχάτη προδοσία, οδηγήθηκαν στις στρατιωτικές φυλακές ΦΙΞ στα Γιάννενα και υπέστησαν φριχτά βασανιστήρια. Οι 115 παραπέμφθηκαν στο Εκτακτο Στρατοδικείο. Ανάμεσα στους στρατοδίκες ήταν ο Στυλιανός Παττακός, μετέπειτα πρωτεργάτης της χούντας του 1967.

Από τους συλληφθέντες και κατηγορούμενους, οι 30 ήταν γυναίκες και οι 84 άντρες. Οι 24 από αυτούς ήταν μαθητές Γυμνασίου, με τη μικρότερη μαθήτρια να είναι μόλις 15 ετών. Το 13% των κατηγορουμένων ήταν νοικοκυρές, σύζυγοι, κόρες και συγγενείς στελεχών του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, εξόριστων, φυλακισμένων, που είτε είχαν βοηθήσει στους εράνους της Εθνικής Αλληλεγγύης είτε ήταν σύνδεσμοι. Το 28% ήταν εμποροβιοτέχνες (επιπλοποιοί, παντοπώλες, ποτοπώλες, χρυσοχόοι, υποδηματοποιοί κ.ά.) ενώ το 18% ήταν εργάτες και εργάτριες, τυπογράφοι, υφάντριες, πλέκτριες, αυτές που είχαν πλέξει μάλλινες κάλτσες για τους εξόριστους και τον ΔΣΕ ή έπαιξαν τον ρόλο του συνδέσμου. Δίπλα σε αυτούς, το 10% ήταν επιστήμονες, γεωπόνοι, καθηγητές, δημόσιοι υπάλληλοι κ.ά., οι περισσότεροι στελέχη του ΚΚΕ.

Η υπόθεση συγκλόνισε τα Γιάννενα και έμεινε στη συλλογική μνήμη των κατοίκων ως «υπόθεση Πρίντζου», από την ηρωίδα Ευτυχία Πρίντζου, Γραμματέα της ΚΟ Ιωαννίνων. Μάρτυρες κατηγορίας ήταν κατά βάση στρατιωτικοί και χωροφύλακες. Αντίθετα, μάρτυρες υπεράσπισης, κόντρα στο κλίμα τρομοκρατίας και εκφοβισμού, παρουσιάστηκαν 125 πολίτες, ενώ σημαντικό ρόλο στη δίκη έπαιξαν και οι 17 συνήγοροι υπεράσπισης, αστοί δικηγόροι, που παρά τις λυσσαλέες επιθέσεις του αστικού Τύπου υπερασπίστηκαν τους κατηγορούμενους.

Τελικώς, 48 δικάστηκαν τετράκις, τρις, δις και άπαξ εις θάνατον, κύρια αυτοί που θεωρήθηκαν αρχηγοί ή οδηγοί, 11 καταδικάστηκαν σε ισόβια ή σε άλλες μικρότερες ποινές, κάποιοι απαλλάχθηκαν με το αιτιολογικό «λόγω βλακείας», και οι υπόλοιποι αθωώθηκαν.

Νεκροί από τα δολοφονικά βόλια του αστικού κράτους έπεσαν 16, οι: Πρίντζου Ευτυχία του Ιωάννου, 34 ετών, καθηγήτρια, φιλόλογος, Πρέντζας Χρήστος του Δημητρίου, 21 ετών, απόφοιτος Εμπορικής Σχολής, Μπίττης Απόστολος του Χρήστου, 35 ετών, πρώην δικαστικός υπάλληλος, Μπίτη Ελπινίκη, σύζυγος Απόστολου Μπίττη, 28 ετών, υπάλληλος Υγειονομικού Κέντρου Ιωαννίνων, Μαρνέλης Παναγιώτης του Γεωργίου, 39 ετών, υπάλληλος Τράπεζας της Ελλάδος, Ασπρίδης Ιωάννης του Ηλία, 24 ετών, απόφοιτος Γυμνασίου, Ευαγγελίδης Ευάγγελος του Δημητρίου, 25 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, Ζουρνάς Τιμολέων του Μιχαήλ, 30 ετών, επιπλοποιός, Καλαντζής Ιωάννης του Δημητρίου, 20 ετών, τυπογράφος, Ράπτης Κωνσταντίνος του Νικολάου, 34 ετών, γεωπόνος, Στεργίου Γεώργιος του Σωτηρίου, 37 ετών, ξυλουργός, Χαρίτων Ευάγγελος του Παύλου, ετών 30, επιπλοποιός, Χατζής Αγγελος του Γεωργίου, 34 ετών, καθηγητής, Χολέβας Κωνσταντίνος του Ευστρατίου, 35 ετών, ποτοπώλης, Χόρδος Απόστολος του Χρήστου, 25 ετών, σιδηρουργός, Χρόνης Κωνσταντίνος του Σωτηρίου, 45 ετών, επιπλοποιός.

Στην κεντρική ομιλία της εκδήλωσης, η Κατερίνα Μιχαλιού τόνισε ότι στην «υπόθεση Πρίντζου», σήμερα συστηματικά αποκρύβεται πως πολλοί από αυτούς που δικάστηκαν και ειδικά από αυτούς που εκτελέστηκαν ήταν κομμουνιστές και κομμουνίστριες, ενώ οι οργανώσεις μέσα από τις οποίες έδρασαν συγκροτήθηκαν με πρωτοβουλία του ΚΚΕ. Αναφερόμενη ειδικά στον μεγάλο αριθμό εξωκομματικών που κατηγορήθηκαν, σημείωσε ότι όπως και σήμερα έτσι και τότε, πολλοί ριζοσπάστες και προοδευτικοί συνεργάζονται με το ΚΚΕ αφού μπροστά στη βαρβαρότητα και στην εξαθλίωση επιλέγουν να μπουν στον αγώνα, να συμπορευτούν με το Κόμμα, γιατί έβαζαν και βάζουν πάνω από όλα, χωρίς εκπτώσεις, το δίκιο του λαού μας.

Στη συνέχεια, επισήμανε ότι στις συνθήκες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου ο λαός έσωσε τον ίδιο του τον εαυτό με το όπλο στο χέρι, συσπειρωμένος γύρω από το ΚΚΕ, αντικειμενικά έδινε τη μάχη να γίνει αυτός νοικοκύρης στον τόπο του οικοδομώντας ένα καλύτερο μέλλον σε μια Ελλάδα διαφορετική από αυτή που υπήρχε πριν από την Κατοχή. Σε αυτές τις συνθήκες, υποστήριξε, η αστική τάξη με τους συμμάχους της, για να διασώσει την ταξική της κυριαρχία και τα κέρδη της, επιδόθηκε στο τσάκισμα του ΚΚΕ και του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Τα αστικά κόμματα τότε, όπως και σήμερα, σημείωσε, ξεπέρασαν τις παλιές τους διαφωνίες και διαφορές, όπως κάνουν πάντα όταν πρόκειται να τσακίσουν τον λαό. Η Ευτυχία Πρίντζου και οι λοιποί αγωνιστές, τόνισε, έδιναν μάχη για τη ζωή τους, όμως εκείνη την περίοδο αυτό ήταν συνυφασμένο με τη στήριξη και τη νίκη του ΔΣΕ.

Κάνοντας αναφορά στην ιδιαίτερη συμβολή των γυναικών σε αυτόν τον ηρωικό αγώνα, υπογράμμισε ότι το ΚΚΕ τις τίμησε και τις τιμά, τις ανέδειξε σε στελεχικές θέσεις του Κόμματος, την ώρα που η αστική τάξη δεν τους επέτρεπε ούτε να ψηφίζουν.

Σχολίασε την τακτική της αστικής τάξης να αποσιωπά σήμερα τα αιματηρά αυτά γεγονότα, είτε να αναφέρεται σε «αδελφοκτόνο πόλεμο» στη λογική των ίσων αποστάσεων ανάμεσα στους θύτες και στα θύματα, όπως άλλωστε γίνεται στην περίπτωση του λαού της Παλαιστίνης και του κράτους - δολοφόνου Ισραήλ. Σημείωσε ότι αυτές οι προσεγγίσεις επιδιώκουν να καταδικαστεί συνολικά το δικαίωμα του λαού να αγωνίζεται, «να απαντάει στη βία που η αστική τάξη ασκεί και που όντας κυρίαρχη τάξη θα συνεχίζει παντού και πάντα να την ασκεί».

Στη συνέχεια χαρακτήρισε ιεροσυλία να αξιοποιούνται οι εκτελεσμένοι στο Σταυράκι στις διάφορες εκδηλώσεις για να καλλιεργείται η λογική της εθνικής ενότητας και να ωραιοποιείται η αστική δημοκρατία και να παρουσιάζεται ως δήθεν ο αντίπαλος του φασισμού, ενώ έχουν την ίδια μάνα, το καπιταλιστικό σύστημα.

Παράλληλα, τόνισε ότι όλα όσα αντιμετώπισαν οι ήρωες της γενιάς του '40 είναι εδώ, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος, η αύξηση της καταστολής, σημειώνοντας ότι η πείρα των αγώνων της ΕΑΜικής Αντίστασης διδάσκει πως ο λαός μας δεν πρέπει να έχει καμία εμπιστοσύνη στην αστική τάξη και στους ιμπεριαλιστές συμμάχους της. Η πείρα αυτή καταρρίπτει την ουτοπία της εθνικής ενότητας, της συμμετοχής του ΚΚΕ σε αστική κυβέρνηση, αφού ανάμεσα στα άλλα μία τέτοια πράξη δεν προετοιμάζει τον λαό για τις σκληρές αναμετρήσεις μπροστά στη λυσσαλέα μάχη της αστικής τάξης να κρατηθεί στην εξουσία.

Το ΚΚΕ, τόνισε, παλεύει στις σημερινές συνθήκες πιο ώριμο και έμπειρο για την πραγματική ολοκλήρωση του αγώνα των εκτελεσμένων στο Σταυράκι και όσων έδωσαν τη ζωή τους, με πίστη στην προοπτική του σοσιαλισμού - κομμουνισμού. Τέλος, απευθυνόμενη σε όσους αγανακτούν και αισθάνονται ότι κάτι πρέπει να γίνει, τους κάλεσε «να συμπορευτείτε αγωνιστικά με το ΚΚΕ. Αυτός είναι ο πιο περήφανος και σίγουρος δρόμος για να έχουμε κατακτήσεις, για να βγει ο λαός νικητής».