Η βραδιά αφιερώθηκε στον μεγάλο Μάνο Χατζιδάκι αναδεικνύοντας μια σχετικά άγνωστη πλευρά του έργου του: Την επίδραση που - κατά δική του ομολογία - άσκησαν σε όλη τη δημιουργική πορεία του τα συνταρακτικά γεγονότα της δεκαετίας 1940 - 1950, τα οποία έζησε από πολύ κοντά. Πράγματι, ο Μάνος Χατζιδάκις, σαν ευαίσθητος δημιουργός, δέχτηκε από νωρίς τα μηνύματα των καιρών. Εντάχθηκε στην ΕΠΟΝ και συμμετείχε στις μάχες του Δεκέμβρη, το 1944, από το δικό του, το μουσικό μετερίζι.

Στο βαθύ μουσικό πέλαγος του Μάνου Χατζιδάκι είναι πλήθος τα έργα που έγραψε στα χρόνια της θύελλας ή για τα χρόνια της θύελλας. Ενα μικρό κομμάτι τους παρουσίασαν στη συναυλία μοναδικά οι ξεχωριστοί ερμηνευτές Βασίλης Γισδάκης, Μανώλης Μητσιάς, Νατάσσα Μποφίλιου και Μαρία Φαραντούρη, οι οποίοι συνέπραξαν με τη Sinfonietta Αθηνών υπό τη μουσική διεύθυνση του Γιώργου Αραβίδη, σε ενορχηστρώσεις Δημήτρη Ανδρονιάδη, χαρίζοντας μοναδικές στιγμές στο πολυπληθές κοινό που έδωσε το «παρών».

Στη συναυλία παρευρέθηκε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, ο οποίος μετά το πέρας της συναντήθηκε με τους συντελεστές της παράστασης και τους συγχάρηκε θερμά.

Σε δήλωσή του σχετικά με τη συναυλία σημείωσε: «Η σημερινή μας εκδήλωση είναι αφιερωμένη στον μεγάλο συνθέτη μας Μάνο Χατζιδάκι και ιδιαίτερα αφορά την πρώτη περίοδο της δημιουργίας του. Θα παρουσιαστούν έργα που αναφέρονται στα χρόνια της θύελλας, είτε γράφτηκαν τότε τη δεκαετία του '40 είτε γράφτηκαν αργότερα, αλλά που έχουν αναφορά στην περίοδο εκείνη. Στα χρόνια αυτά ήταν και η περίοδος που υπήρξε η διαμόρφωση της προσωπικότητας του μεγάλου μας συνθέτη και η συνειδητοποίηση, όπως έλεγε ο ίδιος, ότι η Τέχνη είναι αυτή που μπορεί να κινητοποιήσει τις αληθινές ευαισθησίες των ανθρώπων. Και, βεβαίως, αυτή η εκδήλωση, η μεγάλη συναυλία απόψε με σπουδαίους ερμηνευτές γίνεται στα πλαίσια πολύμορφων εκδηλώσεων που έγιναν από το ΚΚΕ κι όλο το προηγούμενο διάστημα μπροστά στο Επιστημονικό Συνέδριο που ολοκληρώνεται το άλλο Σαββατοκύριακο κι έχει ως θέμα τη λογοτεχνία στα χρόνια της θύελλας τη δεκαετία 1940 - 1950».

Στην εκδήλωση παρευρέθηκε ακόμα η Αγαθή Δημητρούκα, σύντροφος του ποιητή Νίκου Γκάτσου.

Οπως ειπώθηκε και στην έναρξη της συναυλίας, «τον Μάνο Χατζιδάκι βρίσκουμε στο "Παλλάς", στο Παγκράτι, να παίζει πιάνο διευθύνοντας τη χορωδία της ΕΠΟΝ στο Χριστουγεννιάτικο Ορατόριό του, με τις φωνές των χορωδών να διακόπτονται από τους ήχους των πολυβόλων. Τον συναντάμε πάλι στην υποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Αθήνα να ανεβαίνει τον Ελικώνα με προορισμό τη Λαμία. Ενα παιδί που το λέγαν Μάνο και δεν έλεγε καλά το ρο κάθε βράδυ στις μουσικές βραδιές μετά την εξουθένωση της μέρας έβαζε στο στόμα του ένα χαρτονάκι και το σφύριγμά του ακουγόταν σαν βιολί. Μια μέρα έβαλε τις φωνές. Είχε ξεχάσει το ορατόριό του στην Αθήνα κι όλη η ομάδα συμφώνησε να γυρίσει πίσω για να το πάρει μαζί του πριν να γίνει προσάναμμα για το τζάκι. Οταν επέστρεψε κανονικά πια στην Αθήνα συνεργάστηκε με το περιοδικό της ΕΠΟΝ, "Νέα Γενιά", γράφοντας ιστοριούλες, ποιηματάκια και σπαζοκεφαλιές για τα "Αετόπουλα" που τα υπέγραφε ως Πέτρος Γρανίτης.

Το καλοκαίρι του '44 έκανε και την πρώτη του εμφάνιση ως συνθέτης με τη μουσική για το θεατρικό έργο του Αλ. Σολομού "Ο τελευταίος ασπροκόρακας", σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν.

Την ίδια εποχή ιδρύθηκε και ο θίασος των Ενωμένων Καλλιτεχνών με ΕΑΜικούς ηθοποιούς: Τον σπουδαίο Αιμίλιο Βεάκη και νεότερους, ορισμένοι από τους οποίους έκαναν τα πρώτα τους βήματα, όπως η Ασπασία Παπαθανασίου, η Αλέκα Παΐζη, ο Τίτος Βανδής. Μαζί τους συνεργάζεται και ο Μ. Χατζιδάκις. Εγραψε μουσική για το "Θάψτε τους νεκρούς" του Ιρβιν Σόου και για "Το καλοκαίρι θα θερίσουμε" του Αλέξη Δαμιανού σε σκηνοθεσία Γιώργου Σεβαστίκογλου. Στο έργο αυτό ακούγεται για πρώτη φορά το τραγούδι που θα ανοίξει τη σημερινή συναυλία μας, "Τα παιδιά κάτου στον κάμπο", σε μουσική και στίχους του συνθέτη, αρκετά διαφορετικούς από τους γνωστούς μας στη μετέπειτα διασκευή του τραγουδιού.

Η εκτέλεση του τραγουδιού γινόταν από μια μικρή χορωδία ΕΠΟΝιτών που διηύθυνε ο, επίσης εικοσάχρονος, Μίκης Θεοδωράκης. Στις κουίντες του θεάτρου "Βρετάνια" έγινε η πρώτη τους συνύπαρξη και αναπτύχθηκε η φιλία τους που κράτησε όλα τα μετέπειτα χρόνια.

Παρότι μετά το 1946 ο Μάνος Χατζιδάκις αποστασιοποιήθηκε από το ΕΑΜ, εξακολούθησε σε όλη του τη ζωή να αντιμετωπίζει με συμπάθεια και να στηρίζει τους ανθρώπους που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο.

Στα χρόνια της Κατοχής ο Μάνος Χατζιδάκις ήρθε σε επαφή με τους ποιητές της γενιάς του: Τον Γκάτσο, τον Ελύτη, τον Σαχτούρη, τον Σικελιανό, τον Εγγονόπουλο. Ειδικά τον Γκάτσο τον θεωρούσε τον πιο σημαντικό άνθρωπο που γνώρισε στη ζωή του, μετά τη μητέρα του».

Στην εισαγωγή της συναυλίας παρουσιάστηκαν ακόμα και κάποια στοιχεία για τα τραγούδια που θα ακούγονταν στη συνέχεια, αλλά και γενικότερα για τη δημιουργία του συνθέτη εκείνη την περίοδο. Οι συντελεστές της παράστασης ευχαρίστησαν τον Γιώργο Θεοφανόπουλο, γιο του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος έδωσε την άδεια να παρουσιαστεί το έργο του πατέρα του.

Πρώτος στη σκηνή ανέβηκε ο Βασίλης Γισδάκης, ο οποίος ερμήνευσε ανάμεσα σε άλλα «Το καλοκαίρι θα θερίσουμε» και το μοναδικό «Μπολιβάρ» σε ποίηση Νίκου Εγγονόπουλου, που έγραψε μέσα στα χρόνια της Κατοχής, το οποίο κυκλοφορούσε από χέρι σε χέρι και διαβαζόταν στις συγκεντρώσεις.

Ο Μανώλης Μητσιάς μάς ταξίδεψε στη «Μυθολογία» με το εξαιρετικό τραγούδι «Ενας ευαίσθητος ληστής», ενώ ερμήνευσε μοναδικά και το «Χελιδόνι σε κλουβί», καθώς και το «Πάει ο καιρός» και βέβαια τον «Γιάννη τον φονιά», που ο ίδιος έχει πρωτοερμηνεύσει. Από σκηνής δήλωσε ότι «ο Μάνος ήταν ελεύθερο πνεύμα και μπράβο στο ΚΚΕ που τον τιμά».

Η Νατάσσα Μποφίλιου ερμήνευσε και «Το μεθυσμένο καράβι» σε στίχους Νίκου Γκάτσου, αφιερωμένο στον κομμουνάρο ποιητή της επανάστασης Αρθούρο Ρεμπώ. Ξεχωριστή ήταν η σύμπραξή της με την Μαρία Φαραντούρη τραγουδώντας τα «Λουστράκια» που έγραψαν ο Χατζιδάκις με τον Γκάτσο και ακούστηκε στην ταινία «America America» σχολιάζοντας τη σκληρή ζωή και τον αγώνα που έκαναν οι μετανάστες στην Αμερική, στις αρχές του 20ού αιώνα. Η Ν. Μποφίλιου ευχαρίστησε το ΚΚΕ για την πρόσκληση και τη διοργάνωση της συναυλίας. Οπως σημείωσε, άλλωστε, «μας έχει συνηθίσει στο να τιμά τον πολιτισμό». Και πρόσθεσε ότι «σήμερα τιμάμε αυτόν τον κορυφαίο συνθέτη, ελεύθερο άνθρωπο Μάνο Χατζιδάκι», εκφράζοντας τη χαρά της που μοιράστηκε τη σκηνή «με όλους αυτούς τους σημαντικούς ανθρώπους» που μέσα από τις φωνές τους αγάπησε και η ίδια τον Μάνο.

«Είναι τεράστια έκπληξη αυτή η συναυλία. Οσοι το άκουσαν και διάβασαν είπαν ευτυχώς που υπάρχει το ΚΚΕ», είπε από σκηνής η Μαρία Φαραντούρη προτού ερμηνεύσει το «Ηταν του Μάη πρόσωπο», το πρώτο τραγούδι από την εμβληματική «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου. Οπως σημείωσε, γράφτηκε το 1943, ο Χατζιδάκις το μελοποίησε αργότερα και πρωτοπαρουσιάστηκε το 2002 με την ίδια ερμηνεύτρια. Συγκλονιστική ήταν η ερμηνεία της και στη «Σκοτεινή μητέρα», ενώ ερμήνευσε και δύο τραγούδια που αγαπάει πολύ, την «Περσεφόνη» και τον «Κεμάλ», σημειώνοντας ότι «εξαρτάται από εμάς αν θα αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο».

Καταχειροκροτούμενοι όλοι οι ερμηνευτές ανέβηκαν για ακόμα μια φορά στη σκηνή τραγουδώντας το τραγούδι «Στο Λαύριο γίνεται χορός» σε στίχους Νίκου Γκάτσου, που κυκλοφόρησε το 1965 και απαγορεύτηκε από τη χούντα. Το τραγούδι αναφέρεται στο κτίριο «Ευτέρπη», που στις δεκαετίες του 1950 και 1960 χρησιμοποιούνταν για χορούς. Νωρίτερα, όμως, στη διάρκεια του Εμφυλίου, ήταν στρατοδικείο όπου καταδικάζονταν αγωνιστές και στέλνονταν στη Μακρόνησο, στην οποία φαίνεται να παραπέμπουν οι στίχοι του Νίκου Γκάτσου.

Οπως ειπώθηκε και στην αρχή της συναυλίας, μια ιδανική συναυλία με έργα του Χατζιδάκι για την περίοδο θα περιελάμβανε πολλά κομμάτια ακόμα που δεν ακούστηκαν, γιατί «σεβόμενοι την επιθυμία του Μάνου Χατζιδάκι να μη διασπώνται οι κύκλοι των τραγουδιών του, περιοριστήκαμε στην επιλογή που θα ακούσετε στη συνέχεια, φιλοδοξώντας σε επόμενες συναυλίες μας να παρουσιάσουμε ολόκληρους κύκλους».