Η επίσημη έναρξη του Πρώτου Ελληνικού Επιταχυντή για «διττές τεχνολογίες» (που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για εμπορικούς - ειρηνικούς όσο και για πολεμικούς σκοπούς), στο πλαίσιο του ΝΑΤΟικού προγράμματος DIANA, που έγινε τη βδομάδα που μας πέρασε στον «Δημόκριτο», ξεσήκωσε έντονες αντιδράσεις και έφερε για άλλη μια φορά στο προσκήνιο την εμβάθυνση της διασύνδεσης του ΝΑΤΟ με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, τη στροφή των τελευταίων όλο και περισσότερο στην πολεμική οικονομία.

Με άλλα λόγια, όσο βαθαίνει η εμπλοκή της χώρας στους πολυπλόκαμους ΝΑΤΟικούς σχεδιασμούς, τόσο αυξάνεται και η πίεση προς τα ιδρύματα να τους υπηρετήσουν. Σε μια φάση όμως που ο κόσμος φλέγεται κυριολεκτικά, οι εξελίξεις αυτές μόνο επικίνδυνες μπορούν να είναι, τόσο για την Ερευνα όσο και για τους λαούς.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις ΗΠΑ σχεδόν 350 κολέγια και πανεπιστήμια διεξάγουν έρευνα που χρηματοδοτείται από το Πεντάγωνο. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια λαμβάνουν περισσότερο από το 60% της χρηματοδότησης βασικής έρευνας στον τομέα της άμυνας, ενώ το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ είναι ο τρίτος μεγαλύτερος ομοσπονδιακός χρηματοδότης πανεπιστημιακής έρευνας.

Με άλλα λόγια, το Πεντάγωνο υπαγορεύει τα πεδία και το αντικείμενο έρευνας στα πανεπιστήμια. Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Tulane έχει λάβει επιχορήγηση 3,2 εκατομμυρίων δολαρίων από το υπουργείο Αμυνας των ΗΠΑ για να μελετήσει τον αντίκτυπο της ανόδου της στάθμης της θάλασσας σε περισσότερες από 1.800 παγκόσμιες στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Στην Ευρώπη, αντίστοιχα, είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Δανίας, όπου τα πανεπιστήμια της χώρας και πέντε ινστιτούτα Εγκεκριμένης Τεχνολογικής Υπηρεσίας (GTS) έχουν προχωρήσει από τον Γενάρη του 2023 στην ίδρυση ενός Εθνικού Κέντρου Αμυντικής Τεχνολογίας (Nationalt Forsvarsteknologisk Center), με στόχο να ενισχύσουν τη συνεργασία τους με τη στρατιωτική βιομηχανία και τις δανέζικες Ενοπλες Δυνάμεις. Πολλά ακόμα γνωστά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια συνεργάστηκαν ή συνεργάζονται με ισραηλινούς φορείς.

Ειδικά για το πρόγραμμα DIANA του ΝΑΤΟ, θυμίζουμε ότι εγκαινιάστηκε το 2022 παράλληλα με το Ταμείο Καινοτομίας του ΝΑΤΟ (INF), με στόχο «το ΝΑΤΟ να διατηρήσει το τεχνολογικό του πλεονέκτημα» απέναντι στα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Είναι ένα δίκτυο από δεκάδες χώρους επιτάχυνσης της επιχειρηματικής καινοτομίας με αντικείμενο την επίλυση συγκεκριμένων στρατιωτικών προβλημάτων, τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων του ΝΑΤΟ σε ό,τι αφορά τηλεπικοινωνίες, δίκτυα και νέες τεχνολογίες.

Απλώνεται σε πάνω από 20 χώρες και στην Ελλάδα χώροι υποδοχής του είναι το Εθνικό Κέντρο Ερευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος», το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη και το Εθνικό Κέντρο Ερευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στη Θεσσαλονίκη, δηλαδή κάποια από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα της χώρας.

Η εποχή που τα ελληνικά πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα στους καταστατικούς τους χάρτες απέρριπταν - έστω και στα λόγια - την έρευνα για πολεμικούς σκοπούς έχει παρέλθει, και έχει αντικατασταθεί από ένα ανελέητο κυνήγι των επικεφαλής τους για ερευνητικά προγράμματα που σχετίζονται με τις πολεμικές ανάγκες του κεφαλαίου και τα οποία, βέβαια, συνοδεύονται από την ανάλογη χρηματοδότηση. Ολα αυτά με τις ευλογίες όλων των κυβερνήσεων και στο έδαφος της νομοθεσίας που «ενθαρρύνει» τέτοιες εγκληματικές συμπράξεις, ενάντια στα συμφέροντα και στις ανάγκες του λαού.

Αρκεί να θυμίσουμε ότι μόνο την τελευταία δεκαετία τα ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα συμμετείχαν σε 14 ευρωπαϊκά έργα με άμεση εμπλοκή του ΝΑΤΟ και σε πάνω από 30 ευρωπαϊκά έργα με εμπλοκή διαφόρων υπηρεσιών καταστολής και πολέμου, ύψους πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Το ΑΠΘ, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΠΑΜΑΚ έχουν υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με το ΝΑΤΟ. Διαρκείς είναι τα τελευταία χρόνια οι εκδηλώσεις, ημερίδες, επιστημονικές παρεμβάσεις και συνέδρια που ανοιχτά και καλυμμένα ξεπλένουν το ΝΑΤΟ, ή επικεντρώνονται σε γεωπολιτικά ζητήματα κρίσιμα για τη ΝΑΤΟική πολιτική, αναπαράγοντας και ντύνοντας με επιστημονικούς μανδύες τα προτάγματά της.

Θέσεις πρακτικής άσκησης φοιτητών και υποτροφίες προσφέρονται κάθε χρόνο εδώ και δεκαετίες από το ΝΑΤΟ, ενώ αντίστοιχα προγράμματα «τρέχουν» για πανεπιστημιακούς και ερευνητές. Οπως, πριν κάποια χρόνια, η προκήρυξη θέσεων εργασίας στο αρχηγείο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, στη «Μονάδα του Τμήματος Αναδυόμενων Προκλήσεων Ασφαλείας», με προαπαιτούμενο 10ετή εμπειρία πάνω σε θέματα διεθνούς ασφάλειας και τεχνολογίας της πληροφορίας, και «σε βάθος γνώση του περιβάλλοντος ασφάλειας του ΝΑΤΟ».

Πέραν των παραπάνω, αν ανατρέξουμε μόνο την τελευταία τριετία στα δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη» που καταγράφουν τέτοιες δράσεις, σταχυολογούμε:

• Τον περασμένο Σεπτέμβρη πλήθος αντιδράσεων ξεσήκωσε η συμφωνία χορηγίας μεταξύ της αμερικανικής πολυεθνικής εταιρείας οπλικών συστημάτων «Lockheed Martin», της μεγαλύτερης οπλοβιομηχανίας διεθνώς και προμηθεύτριας του ΝΑΤΟ, και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), με επίκεντρο το πρόγραμμα υποτροφιών φοιτητών του Τμήματος Αεροδιαστημικής της Σχολής Θετικών Επιστημών. Να σημειωθεί ότι το πρώτο ερευνητικό κέντρο της «Lockheed Martin» εκτός ΗΠΑ βρίσκεται στην Αυστραλία και «παρέχει υποτροφίες διδακτορικών σπουδών και πρακτική άσκηση», ενώ χρηματοδοτεί και ερευνητικά έργα. Φαίνεται λοιπόν ότι το ΕΚΠΑ κατακτά μια θλιβερή «πρωτιά» σε ό,τι αφορά τις συνεργασίες της οπλοβιομηχανίας με πανεπιστήμια της Ευρώπης.
• Εναν μήνα νωρίτερα είχαμε αναδείξει και καταγγείλει ότι στο ερευνητικό πρόγραμμα «UnderSec» της ΕΕ, που αφορά ένα σύστημα υποβρύχιας ασφάλειας για πλοία, λιμάνια και θαλάσσιες υποδομές, συμμετέχουν μαζί με το υπουργείο Αμυνας του Ισραήλ το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, η ισραηλινή πολεμική βιομηχανία «Rafael Advanced Defence Systems LTD» αλλά και 6 ελληνικοί οργανισμοί, ανάμεσά τους το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.
• Το περασμένο Ιούνη το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) του Πάντειου Πανεπιστημίου διοργάνωσε εκδήλωση με θέμα «ΝΑΤΟική διεύρυνση: Η επιτυχία (success story) σε Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη - Είκοσι χρόνια ειρήνη και ασφάλεια - Μελλοντικές προκλήσεις». Και μόνο ο τίτλος της εκδήλωσης προκάλεσε οργή, παρουσιάζοντας τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ως παράγοντα «ειρήνης και ασφάλειας»! Θυμίζουμε βέβαια ότι το ΙΔΙΣ του Πάντειου, τις τελευταίες δυόμισι δεκαετίες τουλάχιστον, διοργανώνει σχεδόν κάθε χρόνο εκδηλώσεις με τη συμμετοχή της αμερικάνικης πρεσβείας...
• Τον Δεκέμβρη του 2023, με τον προκλητικό τίτλο «Science for Peace and Security» («Επιστήμη για την Ειρήνη και την Ασφάλεια») το ΝΑΤΟ απευθύνθηκε στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας, καλώντας για συνεργασία στην έρευνα, στην καινοτομία και στην ανταλλαγή γνώσης μέσω επιχορηγήσεων. Το πρόγραμμα έχει στον πυρήνα του την επιστράτευση των πανεπιστημίων, της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας στους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ, και η σχετική πρόσκληση υποβολής προτάσεων έφτασε στα ΑΕΙ με αποστολέα τη Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων.
• Τον Φλεβάρη του 2023 οργανώθηκε workshop του ΝΑΤΟ στο Τμήμα Πληροφορικής του ΕΚΠΑ, με τη συμμετοχή του ΓΕΕΘΑ. Το workshop, με την ονομασία «NATO Use of Civil Standards», ειδικεύτηκε «σε θέματα υιοθέτησης πολιτικών προτύπων στις αναδυόμενες τεχνολογίες (Emerging and Disruptive Technologies - EDTs)».
• Το καλοκαίρι του 2022 είχαμε τη συνεργασία του Πολυτεχνείου Κρήτης με το ΝΑΤΟ, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος «Cyber Hot». Στο πλαίσιο του προγράμματος για την εκπαίδευση εργατικού δυναμικού σε θέματα κυβερνοασφάλειας, παρακολούθησης δικτύων και αντιμετώπισης επιθέσεων, οργανώθηκε «summer school» υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟικού ΚΕΝΑΠ, με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Μικροεπεξεργαστών και Υλικού και του Εργαστηρίου Ερευνας και Ασφάλειας του Πανεπιστημίου Πειραιά.
• Το 2022 καταγγέλθηκε επίσης στην εφημερίδα μας ότι μεγάλο κομμάτι των ερευνών του Ινστιτούτου Ερευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ) του Πανεπιστημίου Κρήτης χρηματοδοτείται από αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς οικονομικούς ομίλους σε αντικείμενα που σχετίζονται με τους υδρογονάνθρακες, την πολεμική βιομηχανία κ.λπ. Εκεί τα προηγούμενα χρόνια, επίσης, χρηματοδοτήθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ πρόγραμμα για «εξελιγμένο ραντάρ που θα "βλέπει" περιοχές» οι οποίες θεωρούνταν «τυφλές». Καταγγέλθηκε ακόμα ότι στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του ΕΜΠ «έτρεξε» το ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο RANGER, το οποίο συνίστατο στη δημιουργία πλατφόρμας με σκοπό να παρακολουθεί τα «ευρωπαϊκά σύνορα» και να καθοδηγεί αποτελεσματικά τις κατασταλτικές μονάδες της FRONTEX και του ΝΑΤΟ.

Απάντηση σε όλα αυτά δίνουν οι αντιδράσεις από επιστήμονες, πανεπιστημιακούς, ερευνητές, φοιτητές που δεν ανέχονται η επιστήμη τους να υποτάσσεται στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς και στα εγκλήματά τους, που επιλέγουν να σταθούν στη σωστή πλευρά της Ιστορίας.

Αυτές οι αντιδράσεις είναι που πρέπει να δυναμώσουν, για να μπουν φραγμοί στην πολύπλευρη προσπάθεια των ιμπεριαλιστικών οργανισμών να χειραγωγήσουν τα αποτελέσματα της επιστήμης και να τα υποτάξουν στην πολεμική μηχανή τους. Να φωτίζεται μέσα από τη σύγκρουση με την κυβέρνηση, την ΕΕ και τους άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς η ανάγκη για Ερευνα που θα υπηρετεί τις ανάγκες και την ευημερία του λαού, και όχι τα δολοφονικά σχέδια του ΝΑΤΟ και την ελληνική εμπλοκή.