Ο Γιώργος Τσαγκαράκης μάς μιλά για το «Γαϊτανάκι»
Μια τρυφερή ιστορία για την ειρήνη, την αλληλεγγύη και την αποδοχή, κόντρα στον πόλεμο, στον ρατσισμό και την ξενοφοβία. Μια υπενθύμιση πως όλοι μαζί έχουμε τη δύναμη να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο. Το ραντεβού δίνεται κάθε Κυριακή, στις 11.30 π.μ., έως και τις 13 Απρίλη, στο θέατρο «Αβατον» (Ευπατριδών 3, Κεραμεικός) και καθημερινές για σχολεία και συλλόγους.
Στη σελίδα μας φιλοξενούμε τον Γιώργο Τσαγκαράκη, ο οποίος μας ταξιδεύει στο «σύμπαν» της παράστασης, αλλά και μας μιλά για την αντίληψη που έχει ο θίασος για την Τέχνη στα παιδιά...
-- Από τη «Σολομώντεια Λύση» στο «Γαϊτανάκι»... Τι ήταν αυτό που ξεχωρίσατε στο φετινό σας έργο που έχει ήδη κερδίσει την καρδιά των μικρών θεατών;
Αυτό που σίγουρα ξεχωρίζει στο φετινό μας έργο, είναι το κεντρικό του στοιχείο, το «Γαϊτανάκι». Η Ιδέα, δηλαδή, ότι ο κόσμος μας μπορεί ν' αλλάξει «αρκεί να το πάρουμε απόφαση», όπως λέμε και στο έργο. Σκόπιμα επιλέξαμε το «Γαϊτανάκι» να μην πραγματώνεται επί σκηνής, προκειμένου να τονίσουμε ότι η ιδέα του «κυρ - Γαρυφάλλου» πως «αν όλα τα παιδιά της Γης πιάναν τα χέρια μια ορισμένη μέρα, μια Πρωτομαγιά, θα έφτιαχναν ένα πελώριο γαϊτανάκι που θα αγκάλιαζε τον κόσμο και θα σταματούσε τους πολέμους, τη φτώχεια, κάθε τι κακό και άδικο πάνω στη Γη», είναι κάτι που πρέπει να κάνουν οι «θεατές», δηλαδή ο κόσμος έξω στην πραγματική ζωή. Αυτή η δυνατότητα, λοιπόν, αυτό που για μας αποτελεί το «σίγουρο μέλλον» είναι κάτι που κάνει μικρούς και μεγάλους θεατές να φεύγουν από την παράσταση συγκινημένοι και γεμάτοι ελπίδα για τους «σεισμούς που μέλλονται να 'ρθουν», όπως λέει και ο μεγάλος ποιητής της επανάστασης.
-- Αναμετριέστε με ένα έργο της Ζωρζ Σαρή που έχει μεγαλώσει γενιές και γενιές παιδιών...
Η ιστορικότητα αυτού του έργου και ο τρόπος που είναι ευρέως γνωστό στους σημερινούς γονείς, είναι μια πολύ σοβαρή δυναμική που, μαζί με τα υπόλοιπα στοιχεία του, το κάνει τόσο διεισδυτικό στον κόσμο. Ακούμε συχνά από τους θεατές μας ότι είναι πολύ χαρούμενοι που μπόρεσαν να δουν ένα τέτοιο έργο με τα παιδιά τους. Οι σημερινοί γονείς συχνά κουβαλάμε ένα μεγάλο βάρος ανησυχίας που φέραμε παιδιά στον κόσμο σε τόσο δύσκολους καιρούς. Το να σου θυμίζει, λοιπόν, με τον τρόπο της μια παράσταση ότι αυτό είναι ένα βάρος που δεν μπορείς να το σηκώσεις μόνος σου, αλλά είναι κάτι που όλοι μαζί μπορούμε ν' αλλάξουμε, είναι κάτι που σε γεμίζει ελπίδα και επιβεβαιώνει την πιο όμορφη απόφαση της ζωής σου. Και αυτό είναι κάτι πολύ συγκινητικό σίγουρα.
-- Και πώς μιλάμε στα παιδιά για δύσκολα και σκληρά θέματα; Ποιος ο ρόλος του παραμυθιού, του θεάτρου, της μουσικής, της Τέχνης συνολικότερα σε αυτήν την προσπάθεια;
Το παιχνίδι και το παραμύθι, για τα παιδιά είναι τρόπος ανακάλυψης του κόσμου. Είναι μέρος της δικιάς τους μορφής κοινωνικής συνείδησης. Εάν εσύ λοιπόν καλείς τους «άρχοντες» του παιχνιδιού να πάρουν μέρος σ' ένα παιχνίδι όπως το θέατρο, κρύβοντάς τους πράγματα, δεν παίζεις δίκαια και είναι σίγουρο ότι θα σε ανακαλύψουν. Το παιδί όσο μαθαίνει ηρεμεί. Γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια από αυτήν που παρέχει το βασίλειο της γνώσης. Βέβαια και το να λες την αλήθεια χωρίς να νοιάζεσαι ποιος θα σε ακούσει και πώς θα την πεις, ισοδυναμεί με το να λες ψέματα. Τα παιδιά δεν είναι «χαζά», δεν στερούνται νοημοσύνης. Είναι άνθρωποι, που απλά έχουν μικρότερη εμπειρία και ως άνθρωποι είναι ίσοι με όλους μας. Αν θέλεις να τους εμφυσήσεις την αγάπη για τον κόσμο και την ελπίδα ότι αυτός μπορεί ν' αλλάξει, είσαι υποχρεωμένος να τα σεβαστείς και να υποτάξεις όλα τα αισθητικά και εκφραστικά σου μέσα σ' αυτόν τον σκοπό. Οπως το παιχνίδι, την έκπληξη, το τραγούδι, τον χορό, το τσίρκο, τα εικαστικά.
-- Ξεχωριστό κομμάτι των παραστάσεών σας είναι η ζωντανή μουσική, τα σκηνικά... Πώς συμβάλλουν στη ροή της παράστασης;
Ως θίασος έχουμε επιλέξει η μουσική να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στις παραστάσεις μας. Η μουσική στο θέατρο είναι ένα στοιχείο που μαγικά στέκεται ανάμεσα στην «πλατεία» και τη σκηνή. Είναι κάτι που εξισώνει θεατές και ηθοποιούς καθότι βιώνεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο και από τους δύο. Γι' αυτό, άλλωστε, πράγματα που θα ακούγονταν δύσκολα, άσχημα ή γραφικά, στο στόμα ενός θεατρικού χαρακτήρα μέσα σε ένα τραγούδι ειπώνονται αβίαστα. Το τραγούδι είναι σίγουρα κάτι καταπληκτικό στο θέατρο, γι' αυτό και, εκτός των άλλων, φροντίζουμε η μουσική να παίζεται πάντα ζωντανά, να είναι πρωτότυπη, ωραία και να αναδεικνύει στοχευμένα το περιεχόμενο του έργου. Οπως ακριβώς το καταφέρνει η πολύ ωραία μουσική που έγραψε η Νατάσσα Μουσάδη για το έργο μας. Ταυτόχρονα, τα τρομερά σκηνικά που έχει φτιάξει και φέτος η σκηνογράφος μας Βικτωρία Νταρίλα «μαγεύουν χωρίς να τυφλώνουν» και βοηθάνε τους μικρούς θεατές να «δουν» την ομορφιά του ταξιδιού που εμπεριέχεται σε κάθε μεγάλη απόφαση για ζωή, ενώ με την πολυπρακτικότητά τους βοηθάνε κι εμάς να ταξιδέψουμε την παράστασή μας σε όποιο μέρος θέλουμε.
-- Ποια αντίδραση των παιδιών σάς έχει πιο πολύ συγκινήσει, ξαφνιάσει κ.λπ. μέχρι στιγμής;
Στ' αλήθεια, είναι η ίδια σε κάθε παράσταση. Νομίζω ότι, όπως και πέρσι έτσι και φέτος, αυτό που μας ξαφνιάζει ευχάριστα κάθε φορά είναι η πίστη των παιδιών ότι ο κόσμος δεν μπορεί παρά ν' αλλάξει. Και αυτό βέβαια είναι κάτι που μας βρίσκει απόλυτα σύμφωνους. Το ξεχωριστό όμως με τα παιδιά είναι ότι το θεωρούν πάντα τόσο γενναιόδωρα δεδομένο. Αυτό είναι κάτι που συγκινεί όλους εμάς τους μεγάλους, είτε βρισκόμαστε επί σκηνής, είτε είμαστε θεατές. Είναι μεγάλη ανταπόδοση για μας το γεγονός ότι όποτε τραγουδάμε στο τέλος της παράστασης το «Αν όλα τα παιδιά της Γης», μαζί μας το τραγουδάνε οι μικροί θεατές γεμάτοι χαρά και οι μεγάλοι συγκινημένοι με δάκρυα αισιοδοξίας στα μάτια τους.
-- Τελικά ο Γαρύφαλλος ξανανιώνει; Από πού αντλεί τη δύναμή του;
Για μας, ο μόνος δρόμος προς «την αθανασία και την αιώνια νιότη», είναι ο δρόμος που διάλεξε ο «Ανθρωπος με το γαρύφαλλο», ο Νίκος Μπελογιάννης - που αποτελεί και την κύρια έμπνευση της συγγραφέως - αλλά και τόσοι άλλοι. Ενας δρόμος γεμάτος ελπίδα και αγάπη για τη ζωή. Οπως λέει ο κυρ - Γαρύφαλλος στην παράστασή μας, «δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα απ' το ν' αγαπάς τον κόσμο όπως τα παιδιά. Η αγάπη για τον κόσμο δυναμώνει κάθε αγάπη που συναντάς στον δρόμο της ζωής. Της μητέρας, των φίλων, του συντρόφου σου. Θα συνεχίσω το ταξίδι μου. Αν μείνω εδώ θα ξαναγεράσω. Εκατομμύρια παιδιά σ' όλο τον κόσμο με περιμένουν. (...) Με περιμένει η Ιδέα μου». Αντίστοιχα, στην αρχή του έργου, όταν ακούει το τραγουδάκι που του λέει ένα κοριτσάκι - η Ειρήνη - και του δίνει την ιδέα για το «Γαϊτανάκι», ενώ αρχικά ενθουσιάζεται, έπειτα απογοητεύεται γιατί πιστεύει ότι είναι πια πολύ μεγάλος για να κάνει οτιδήποτε. Τότε η Ειρήνη του λέει πως «ποτέ δεν είναι αργά για ν' αλλάξει ο κόσμος... Οποιος θέλει ν' αλλάξει τον κόσμο, αγαπάει τον κόσμο σαν παιδί και σαν παιδί είναι για πάντα νέος... Ποτέ δεν είναι αργά για να ξανανιώσεις...». Στην παράστασή μας, αφήνουμε σκόπιμα ένα ερωτηματικό για το αν ο κυρ - Νικόλας «πήρε στ' αλήθεια το χάπι Νεοζίλ και ξανάγινε είκοσι χρόνων»... Γιατί το ότι ξανάνιωσε χάρη στον σκοπό του, αποτελεί πέρα από βασική μας πεποίθηση και «ιστορική αλήθεια». Καθώς η νιότη και η νεανικότητα μπορούν να αποκτηθούν μόνο όταν η ζωή σου συμβαδίζει με τη «Νιότη του Κόσμου».
-- Με ποιες σκέψεις θα θέλατε να φύγει ο μικρός αλλά και ο μεγαλύτερος θεατής από την παράστασή σας;
Προσπαθήσαμε, κρατώντας το νόημα και παραφράζοντάς την ελαφρώς, να εντάξουμε σε τρία κομβικά σημεία για τον κυρ - Νικόλα, που κρίνεται το αν θα αποφασίσει να συνεχίσει ή όχι, μια «φράση» του «Ανθρώπου με το Γαρύφαλλο», η οποία ολόκληρη έχει ως εξής: «Σκέφτομαι πως αυτά τα τρία συστατικά πρέπει να 'χει η ζωή: το μεγάλο, το ωραίο και το συγκλονιστικό. Το μεγάλο είναι να βρίσκεσαι μέσα στην πάλη για μια καλύτερη ζωή. Οποιος δεν το κάνει αυτό, σέρνεται πίσω απ' τη ζωή. Το ωραίο είναι κάθε τι που στολίζει τη ζωή. Η μουσική, τα λουλούδια, η ποίηση. Το συγκλονιστικό είναι η αγάπη...». Κρίνοντας από τις αντιδράσεις, τη συγκίνηση και τις συγκεκριμένες παρατηρήσεις των θεατών, μικρών και μεγάλων, αυτά τα «τρία στοιχεία» μένουν ως τα κύρια «συστατικά» της ζωής.