Εκδοση του Τμήματος Μόρφωσης – Διαφώτισης του ΚΣ της ΕΠΟΝ με τίτλο «Η ΕΠΟΝ και ο Εθνικός μας Στρατός ΕΛΑΣ» και υπέρτιτλο «Η ΕΠΟΝ αστέρευτη πηγή δύναμης για το Λαϊκό μας Στρατό». Πηγή: Αρχείο ΚΕ του ΚΚΕ

«Η κατάληψη του Πειραιά το 1941, απ' τους καταχτητές Γερμανούς φασίστες, μας βρίσκει στη Β' τάξη του τότε οκτατάξιου Γυμνασίου. Σε λίγο μπαίνουν και οι Ιταλοί φασίστες. Αποβιβάζονται στο Χατζηκυριάκειο και από εκεί σε σχηματισμούς παρέλασης περνάνε έξω από το Γυμνάσιο. Δεν είχε χτυπήσει ακόμα το κουδούνι και είμαστε έξω στο πεζοδρόμιο των εμπορικών μαγαζιών. Δεν ξέρω ποιος έκανε την αρχή. Ακούστηκε το σύνθημα: ΑΕΡΑ! Αυτό ήταν! Αρχίσαμε όλοι να φωνάζουμε: ΑΕΡΑ, ΑΕΡΑ... Εντρομοι οι Ιταλοί φασίστες διαλύουν τους σχηματισμούς και ακροβολίζονται...».

«Ο πρώτος χειμώνας της φασιστικής κατοχής είναι τραγικός. Τα μαθήματα στο Γυμνάσιο έχουν ατονίσει. Η πείνα θερίζει τους ανθρώπους και ιδιαίτερα τα παιδιά, που είναι στη σωματική τους ανάπτυξη»...

«Το σχολείο αρχίζει να αδειάζει. Τότε είναι που βρίσκουμε το δρόμο μας. Στις 5 Φλεβάρη του 1942 ιδρύεται το ΕΑΜ Νέων και συστήνονται αμέσως οι πρώτες επιτροπές για τα μαθητικά συσσίτια και άρχισε η οργανωμένη δουλειά». «Οι πρώτες προκηρύξεις που έπεσαν στα θρανία, ήταν και η ευκαιρία να διαπιστώσουμε τις προθέσεις των καθηγητών μας για τη συμμετοχή τους»...

«Η δουλειά στο Γυμνάσιο προχωρούσε και κάθε μέρα είχαμε και καινούργιους μαθητές κοντά μας. Η πείνα, που προσπαθούσαμε να την κορέσουμε με το ζουμί από τα μπιζέλια χωρίς λάδι, που ήταν το μαθητικό συσσίτιο, χωρίς ψωμί, δεν μας οδήγησε σε εύκολους - και τότε - δρόμους του συμβιβασμού. Γιατί και τότε υπήρχαν "εύκολοι" δρόμοι».

Πολύ σημαντική και επίκαιρη ήταν η δράση της ΕΠΟΝ ενάντια στα ναρκωτικά, για την ανάπτυξη του μαζικού λαϊκού αθλητισμού, για τη μόρφωση των νέων γενιών, η συμβολή της στην καλλιτεχνική και γενικότερη πολιτιστική δημιουργία, στην ψυχαγωγία της νεολαίας. Ονομαστοί έγιναν οι ερασιτεχνικοί θίασοι της ΕΠΟΝ, που ανέβασαν πολλά θεατρικά έργα, οργάνωσαν κουκλοθέατρο, χορωδίες και συναυλίες, ίδρυσαν βιβλιοθήκες. Αναφέρει γι' αυτά στην αφήγησή του ο Δ. Σέρβος: «Παράλληλα με τον αγώνα για τη βελτίωση του συσσιτίου, προχωρούμε και στην εκπολιτιστική δουλειά. Σε ένα σπίτι της οδού Σανταρόζα στην πλατεία Αλεξάνδρας στήνουμε τα γραφεία της "Μαθητικής Πέννας", δημοσιογραφικό όργανο των μαθητών του Α' Γυμνασίου, που, χειρόγραφη στην αρχή, προσπαθεί να σηκώσει τους συμμαθητές μας από τα σκοτάδια, από τη σωματική και ψυχική εξουθένωση, που προσπαθούν να μας ρίξουν οι ξένοι κατακτητές μαζί με τους Ελληνες κουίσλιγκς».

Παρά τις συνθήκες κατοχής, την ασφυκτική πίεση που επέβαλαν οι απαγορεύσεις, η τρομοκρατία και η βία, ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει κάθε ξεσηκωμό ήταν η ορμητική ανάπτυξη του εργατικού - λαϊκού κινήματος, από τις αρχές του 1943 σε όλες τις περιοχές της χώρας, με την καθοριστική συμμετοχή της εργατικής και της σπουδάζουσας νεολαίας, αλλά και των μαθητών.

Σημειώνει σε ένα σημείο της αφήγησής του ο Δ. Σέρβος: «Το άπλωμα της αντίστασης της νεολαίας και η ανάγκη της ενιαίας και συντονισμένης δράσης κάνει επιτακτική την ανάγκη της ίδρυσης της ΕΠΟΝ στις 23 Φλεβάρη του 1943».

Η ΟΚΝΕ, παρά το λάθος να διαλύσει τις Οργανώσεις της με απόφαση της 2ης Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης (Μάρτης 1942), σταματώντας μετά από 20 χρόνια ηρωικής δράσης την αναντικατάστατη ανάγκη ύπαρξης επαναστατικής οργάνωσης κομμουνιστών στη νεολαία, συνέβαλε καθοριστικά στη συγκρότηση και ανάπτυξη της ΕΠΟΝ. Συνεχίζοντας αναφέρει: «Ετσι μέσα στο Γυμνάσιο, όχι μόνο το δικό μας, αλλά και σ' όλα τα Γυμνάσια του Πειραιά, η ΕΠΟΝ σε λίγο κυριαρχεί».

Σε ένα άλλο σημείο λέει: «Ο,τι δεν μας έδωσε το σχολείο με τις γνωστές δομές του και ό,τι δεν μας έδωσαν οι γονείς μας που δεν είχαν τη μόρφωση και την κατάλληλη παιδεία, μας το έδωσε η ΕΠΟΝ».

Τονίζει ο Δ. Σέρβος: «Αυτό που χρωστάμε όλοι μας, όσοι επιζήσαμε απ' την κατοχή, είναι ότι η ΕΠΟΝ μάς έσωσε από την πείνα (...) Η διαπαιδαγώγηση που είχαμε απ' την ΕΠΟΝ και η πίστη μας στα ιδανικά μας, νικούσε κι αυτή την ίδια μας την πείνα.

"Τραγουδάμε και πολεμάμε": Αυτό το σύνθημα κυριαρχούσε σε όλες μας τις ΕΠΟΝίτικες εκδηλώσεις. Και τότε χορεύαμε και τότε λέγαμε τραγούδια της εποχής. Ζούσαμε και μεις την εποχή σαν νέοι με όλα τα γνωρίσματα των νέων. Τον αυθορμητισμό, τον ενθουσιασμό και τον οραματισμό μας. Χορεύαμε λοιπόν και τότε. Αυτός ο χορός ήταν μάλιστα και οικονομική ενίσχυση για την ΕΠΟΝ και για να αγοραστούν ρούχα για τους μαχητές του ΕΛΑΣ».

Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στις ειδικές επιχειρησιακές ομάδες που είχε η ΕΠΟΝ, τις 190 «Υποδειγματικές Ανταρτοομάδες του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ», στις οποίες εντάχθηκαν 2.500 νέοι. Συγκροτήθηκαν με κεντρική απόφαση του ΕΛΑΣ και του ΚΣ της ΕΠΟΝ και αποτελούνταν από 15 - 20 άτομα, που είχαν ως επικεφαλής και εκπαιδευτή έφεδρο αξιωματικό ή αξιωματικό και έναν πολιτικό καθοδηγητή από την ΕΠΟΝ. Οι ομάδες αυτές είχαν συγκροτηθεί με σκοπό τον ένοπλο αγώνα ενάντια στους κατακτητές. Στα καθήκοντά τους συμπεριλαμβάνονταν «η αφομοίωση της στρατιωτικής τέχνης, η σωματική αγωγή, η άρτια στρατιωτική εμφάνιση και συνειδητή πειθαρχία». Οι μαχητές της ΕΠΟΝ έπρεπε να επιδεικνύουν «μαχητικότητα, τόλμη, θάρρος, αυτοθυσία».

Οι ΕΠΟΝίτες - μαχητές όφειλαν παράλληλα να μορφώνονται και να αναπτύσσουν πολύπλευρα τη σκέψη τους, ακόμα και τις πιο δύσκολες ώρες. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που γράφει ένας ΕΠΟΝίτης - μέλος υποδειγματικής ομάδας: «Κάθε μέρα που περνά είναι για μένα μέρα μάθησης, έτσι που περιμένω ανυπόμονα τη χαραυγή της άλλης για να πλουτίσω τις γνώσεις μου»².

Η ΕΠΟΝ οργάνωσε και καθοδήγησε το παιδικό κίνημα, που έμεινε γνωστό στην Ιστορία με την ονομασία «Αετόπουλα». Αυτή η ονομασία πρωτοδόθηκε στις περιοχές της Ρούμελης και Θεσσαλίας και γρήγορα επεκτάθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Στις ομάδες των Αετόπουλων συμμετείχαν παιδιά έως 15 χρόνων, «εφοδιασμένα» με ξύλινα αυτοσχέδια όπλα και φυσεκλίκια (στη Θεσσαλία και αλλού από βελανίδια).

Στις δραστηριότητες των Αετόπουλων ήταν η συγκέντρωση διαφόρων ειδών που μετέφεραν στους αντάρτες, η εκτέλεση σειράς αποστολών του ΕΑΜ, όπως η συγκέντρωση πληροφοριών, η μεταφορά τραυματιών, η διενέργεια μικρών και μεγαλύτερων σαμποτάζ (αχρήστευση αυτοκινήτων κ.ά.).

Αυτή η ανιδιοτελής στάση του, σε συνδυασμό με τον ρόλο του σοβιετικού λαού και στρατού, ιδιαίτερα μετά τη νίκη του στο Στάλινγκραντ, έδωσε στο ΚΚΕ κύρος και επιρροή, το κατέστησε πολιτικά και οργανωτικά τη δύναμη με την ισχυρότερη επιρροή στις λαϊκές δυνάμεις στην Ελλάδα.

Η πείρα και τα συμπεράσματα εκείνης της περιόδου από την ανιδιοτελή, ηρωική ένοπλη ταξική πάλη του λαού και της νεολαίας με το ΚΚΕ φωτίζουν τον δρόμο για την ιδεολογική - πολιτική και οργανωτική προετοιμασία της νικηφόρας σοσιαλιστικής επανάστασης σε ανάλογες συνθήκες.

Σήμερα, σε συνθήκες συμμετοχής της χώρας σε δύο ιμπεριαλιστικούς πολέμους, με επιλογή της κυβέρνησης και των υπόλοιπων αστικών κομμάτων, εξυπηρετώντας τις ανάγκες της ελληνικής αστικής τάξης, είναι κρίσιμο να αναπτυχθεί μαζικός αγώνας ενάντια στη συμμετοχή της χώρας σε πολεμικές αποστολές, ασκήσεις και επιχειρήσεις με προσωπικό και μέσα. Να κλείσουν όλες οι ξένες βάσεις στη χώρα μας. Να βγει η χώρα από τις συμμαχίες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, συμμαχίες των αστών και των εχθρικών για τους λαούς κρατών τους.

Είναι σήμερα αναγκαίο όσο ποτέ άλλοτε ο εργαζόμενος λαός και τα παιδιά του, σε όποιον χώρο κι αν βρίσκονται, να απορρίψουν τη λογική κόστους - οφέλους. «Λογική» που μετράει ως κόστος για τους καπιταλιστές και το κράτος του τη ζωή του λαού και όφελος τα κέρδη μιας χούφτας παράσιτων.

Να μην υπάρχουν εγκλήματα σε βάρος των λαών, όπως στην Παλαιστίνη. Να μην υπάρχουν εγκλήματα όπως τα Τέμπη, πνιγμοί κυνηγημένων μεταναστών, όπως στην Πύλο.

Μόνο ο λαός μπορεί να βγάλει τη χώρα από τις συμπληγάδες του ιμπεριαλιστικού πολέμου για μια άλλη κοινωνία, σοσιαλιστική, χωρίς φτώχεια, πολέμους και εκμετάλλευση.

Παραπομπές

1. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ.

2. Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ. Γράμμα του Ρήγα Ελληνοφλογίτη για τη ζωή στην υποδειγματική ομάδα, 24/8/1943