Στο Μεικτό Ορκωτό Δικαστήριο Πειραιά δικάζεται από τις 24 Οκτώβρη 2024 η υπόθεση του δεξαμενόπλοιου «Αγία Ζώνη ΙΙ», που βυθίστηκε στον Σαρωνικό στις 10/9/2017 και προκάλεσε τεράστια ρύπανση, από τη Σαλαμίνα μέχρι τη Γλυφάδα.

Παρά το γεγονός ότι η σοβαρή αυτή υπόθεση «κατάφερε» να φτάσει στο ακροατήριο μετά από 7,5 ολόκληρα χρόνια, ο τρόπος που διεξάγεται η δίκη γεννάει περισσότερα ερωτήματα απ' όσα απαντιούνται στην ακροαματική διαδικασία για τις πραγματικές αιτίες και τους ενόχους.

Στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθονται ο πλοιοκτήτης Θ. Κουντούρης, ο υπεύθυνος της εταιρείας απορρύπανσης Μ. Σπανόπουλος, ο πλοίαρχος του «Αγία Ζώνη ΙΙ» και οι δύο ναυτεργάτες που επέβαιναν στο σκάφος, όταν αυτό βυθίστηκε, με αποτέλεσμα να διαρρεύσουν στη θάλασσα 500 τόνοι πετρελαιοειδών, που ρύπαναν σε έκταση 20 έως 25 χιλιομέτρων τις ακτές της Αττικής και 3 έως 4 χιλιομέτρων της Σαλαμίνας.

Οπως περιγράφεται στο παραπεμπτικό βούλευμα, τα ξημερώματα της 10/9/2017 ο αξιωματικός μηχανής του πλοίου μαζί με έναν ναύτη «άνοιξαν χειροκίνητα τα επιστόμια του δικτύου εισροής θαλασσινού νερού στις δεξιές πλευρικές δεξαμενές έρματος και τα στόμια (καπάκια) των δεξαμενών φορτίου και των θυρίδων επιθεώρησης φορτίου που βρίσκονταν στο κατάστρωμα του πλοίου».

Η συνέπεια ήταν να μπει θαλασσινό νερό στις «δεξιές πλευρικές δεξαμενές έρματος οι οποίες ήταν άδειες» και να δημιουργηθεί ασύμμετρη κατάκλιση του πλοίου. Με απλά λόγια, το πλοίο έγειρε προς τα δεξιά. Στο σημείο αυτό βρισκόταν φινιστρίνι, το οποίο επίσης ήταν ανοικτό. Το φινιστρίνι βυθίστηκε στη θάλασσα και άρχισε να μπαίνει νερό.

Με το που έγειρε το πλοίο, άρχισε και η διαρροή πετρελαίου στη θάλασσα. Στις 01.20 εμφανίζεται να ενημερώνεται τηλεφωνικά ο πλοίαρχος. Ωστόσο κανείς από το πλήρωμα του «Αγία Ζώνη ΙΙ» δεν ειδοποίησε τις λιμενικές αρχές, αν και θα έπρεπε από την πρώτη στιγμή. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Λιμενικό ενημερώθηκε στις 02.10 από παρακείμενο πλοίο που αντιλήφθηκε τι είχε συμβεί.

Στο μεταξύ, είχαν περάσει ήδη 50 λεπτά που το πετρέλαιο χυνόταν στη θάλασσα και το πλοίο είχε πάρει τροχιά καταβύθισης. Στο σημείο έσπευσε σκάφος του Λιμενικού. Η ώρα ήταν 02.30 και ήδη, σύμφωνα με το παραπεμπτικό βούλευμα, «είχε παρέλθει αρκετός χρόνος καθώς το πλοίο είχε αρχίσει να βυθίζεται». Τα δύο μέλη του πληρώματος εγκατέλειψαν το πλοίο φορώντας σωσίβια. Η θάλασσα είχε γεμίσει με πετρέλαιο. Τελικά το «Αγία Ζώνη ΙΙ» βυθίστηκε δύο ώρες μετά, συγκεκριμένα στις 4.10 τα ξημερώματα.

Εναντίον των δύο ναυτικών του «Αγία Ζώνη ΙΙ» έχουν ασκηθεί κακουργηματικές διώξεις για πρόκληση ρύπανσης από πρόθεση κατά συναυτουργία, με σκοπό οικονομικού οφέλους. Κατηγορούνται δηλαδή ότι βούλιαξαν το πλοίο έναντι οικονομικού ανταλλάγματος. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι πράξεις για τις οποίες δικάζονται είχαν ως επακόλουθο «σοβαρή και ευρεία ρύπανση και υποβάθμιση καθώς και σοβαρή και ευρεία οικολογική και περιβαλλοντική διατάραξη και καταστροφή».

Κατηγορούνται επίσης για «απόρριψη ρυπογόνων ουσιών από πλοίο κατά συναυτουργία από την οποία προκλήθηκε υποβάθμιση της ποιότητας του θαλασσίου ύδατος, εξαιτίας της σοβαρότητας της οποίας (υποβάθμιση) δημιουργήθηκε κίνδυνος ευρείας οικολογικής διατάραξης και καταστροφής». Τέλος, δικάζονται για «πρόκληση ναυαγίου με πρόθεση από την οποία προέκυψε κίνδυνος για άνθρωπο κατά συναυτουργία».

Από την άλλη, ο πλοιοκτήτης, ο υπεύθυνος της εταιρείας απορρύπανσης και ο πλοίαρχος διώκονται κατά περίπτωση για ηθική αυτουργία στις παραπάνω πράξεις.

Οι κατηγορίες σε όλους όσοι εμπλέκονται, απαγγέλθηκαν ύστερα από την έκθεση του Γ' Ανακριτικού Συμβουλίου Ναυτικών Ατυχημάτων (ΑΣΝΑ), που συμπεραίνει ότι το ναυάγιο προκλήθηκε από «εκ προθέσεως πράξεις και παραλείψεις και εξ αμελείας αντίστοιχα», επισημαίνοντας ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι «συγκεκριμένες ενέργειες συντελέστηκαν βάσει σχεδίου προκειμένου να αποκομιστεί οικονομικό όφελος».

Αυτές οι ενέργειες ήταν το άνοιγμα των επιστομίων για το έρμα, η καθυστέρηση ενημέρωσης των αρχών, η ανάθεση της απορρύπανσης από την πλοιοκτήτρια σε εταιρεία η οποία με τη σειρά της την ανέθεσε σε άλλη εξειδικευμένη εταιρεία. Αναφέρεται, δε, ότι κάποια από τα επιστόμια των δεξαμενών καυσίμων ήταν ανοιχτά, με αποτέλεσμα να διαρρεύσει το καύσιμο και να προκληθεί ρύπανση πολύ μεγαλύτερη από ό,τι αν ήταν κλειστά.

Αντίθετα, σύμφωνα με το πόρισμα που συνέταξε το Τμήμα Ναυπηγικής και Τεχνολογίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, η εισροή υδάτων προήλθε από «εκρηκτική φόρτιση» των ελασμάτων του πλοίου. Η έκρηξη δημιούργησε μια ρωγμή, από την οποία εισήλθαν νερά σε δεξαμενές στη δεξιά πλευρά, με αποτέλεσμα να πάρει νερά στο μηχανοστάσιο από το οπίσθιο φινιστρίνι, να πάρει κλίση και να βυθιστεί.

Το συμπέρασμα του Πολυτεχνείου, ότι το δεξαμενόπλοιο βυθίστηκε εξαιτίας μίας ισχυρής έκρηξης, ακυρώνει το πόρισμα του ΑΣΝΑ και αφήνει ανοιχτό κάποιος «άγνωστος» εξωτερικός παράγοντας να έχει εμπλακεί στη βύθιση του πλοίου.

Η διάσταση ανάμεσα στα δυο πορίσματα, σε συνδυασμό με την απουσία οποιουδήποτε αντίλογου στους συνηγόρους υπεράσπισης των κατηγορουμένων, συμβάλλουν τελικά στη συγκάλυψη των πραγματικών ενόχων.

Χρειάστηκαν 7,5 ολόκληρα χρόνια για να ξεκινήσει η δίκη. Η υπόθεση είχε απομείνει στο ανακριτικό γραφείο για χρόνια, λόγω της πολύχρονης καθυστέρησης στην υποβολή των πορισμάτων των πραγματογνωμόνων, αλλά και δικονομικών ζητημάτων που εξετάστηκαν σταδιακά.

Ομως παρά την τεράστια καταστροφή της θάλασσας και των ακτών, παρά το κόστος της απορρύπανσης που πλήρωσε από την τσέπη του ο λαός (περίπου 90 εκατ. ευρώ), το Δημόσιο δεν παρίσταται στη δίκη, καθώς τα συναρμόδια υπουργεία Ναυτιλίας και Περιβάλλοντος, αλλά και το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, που εκπροσωπεί το Δημόσιο, δεν ενδιαφέρθηκαν να παραστούν για την υποστήριξη της κατηγορίας σε βάρος του πλοιοκτήτη και της εταιρείας απορρύπανσης.

Επιπλέον, η αρμόδια αντεισαγγελέας Εφετών Πειραιά που χειρίστηκε τη δικογραφία, δεν έστειλε κλήσεις στον δήμο Πειραιά και την οργάνωση WWF Ελλάς που συμμετείχαν στην υποστήριξη της κατηγορίας κατά τη διάρκεια της ανάκρισης. Κλήση δεν επιδόθηκε και σε κανέναν άλλο από τους πληττόμενους δήμους.

Στο παραπεμπτικό βούλευμα που υπογράφουν οι δικαστές, γράφεται πως ενημερώθηκαν ο δήμος Πειραιά και η WWF, κάτι που δεν έγινε ποτέ από την αρμόδια εισαγγελέα. Η απουσία κυβέρνησης και δήμων από τη δίκη δεν παύει να προκαλεί ερωτήματα.

Ανεξάρτητα από τη δικαστική έκβαση της υπόθεσης, η βύθιση του «Αγία Ζώνη ΙΙ» και η τεράστια καταστροφή που προκάλεσε, συνιστούν ένα ακόμα έγκλημα με συνένοχο το κράτος. Το ναυάγιο και ο χειρισμός της υπόθεσης από τις δικαστικές - κρατικές αρχές έχουν έντονη την οσμή του κέρδους, που υπηρετούν με την πολιτική τους όλες διαχρονικά οι κυβερνήσεις.

Οπως αποκάλυψε από την πρώτη στιγμή ο «Ριζοσπάστης», το 45χρονο πλοίο θα έπρεπε κανονικά να είχε αποσυρθεί. Συνέχιζε όμως να είναι εν πλω από την ιδιοκτήτρια εταιρεία, με την έγκριση των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών.

Σύμφωνα με όσα είχαν καταγγελθεί, το μηχανοστάσιό του ήταν σε τραγική κατάσταση και οι σωληνώσεις του, ακόμα κι αυτές που έχουν να κάνουν με τη θάλασσα, είχαν παντού τρύπες και μπαλώματα. Η σκουριά είχε διαβρώσει και σημεία των λαμαρινών στα στεγανά του πλοίου, με αποτέλεσμα συχνά να βάζει κι από εκεί νερά.

Λίγες μέρες μετά το ναυάγιο, ο «Ριζοσπάστης» και το πόρταλ «902.gr» αποκάλυψαν ότι το πιστοποιητικό αξιοπλοΐας του πλοίου, αν και είχε λήξει από τις 27/7/2017, πήρε δύο διαδοχικές παρατάσεις, με την τελευταία να λήγει στις 27 Σεπτέμβρη του 2017, 10 μέρες μετά το ναυάγιο!

Ακόμα και κάποιες υποτυπώδεις παρατηρήσεις (σωστικά μέσα και κύριες μηχανές) που είχαν γίνει από τον Κλάδο Ελέγχου Πλοίων του υπουργείου, αγνοήθηκαν από την πλοιοκτήτρια εταιρεία.

Αποδείχτηκε ταυτόχρονα στην πράξη ότι ο κρατικός μηχανισμός δεν διαθέτει κανένα σοβαρό μέτρο ή υποδομή για να αντιμετωπίσει έκτακτες καταστάσεις τέτοιας μεγάλης έκτασης, ακόμα και μπροστά στο κεντρικό λιμάνι του Πειραιά.

Χαρακτηριστικός είναι ο ρόλος της τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, με υπουργό Ναυτιλίας τον Π. Κουρουμπλή, που έσπερνε εφησυχασμό για τις συνέπειες και επιχειρούσε να συγκαλύψει τις εγκληματικές ευθύνες κυβέρνησης και εφοπλιστών, ενώ ο τότε αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και σημερινός πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκράτης Φάμελλος, διατεινόταν με στόμφο ότι «η Ελλάδα τηρεί τους ευρωπαϊκούς κανόνες, όπου ισχύει η αρχή "ο ρυπαίνων πληρώνει"»...

Το ΚΚΕ με Ερώτηση στη Βουλή είχε επισημάνει ότι στο λιμάνι του Πειραιά, όπου υπάρχει πολύ αυξημένη κίνηση δεξαμενόπλοιων και υγραεριοφόρων με επικίνδυνα φορτία, ο κρατικός μηχανισμός ούτε προσανατολίζεται, ούτε διαθέτει τα κατάλληλα μέσα για την ασφάλεια ναυτεργατών και περιβάλλοντος. Γι' αυτό δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της έγκαιρης και αποτελεσματικής αντιμετώπισης του ναυαγίου. Αντίστοιχη παρέμβαση έγινε από το ΚΚΕ και στην Ευρωβουλή.

Οι κομμουνιστές πρωτοστάτησαν στις λαϊκές κινητοποιήσεις που έγιναν στον Πειραιά αμέσως μετά το ναυάγιο, καταγγέλλοντας την εγκληματική πολιτική κεφαλαίου και κυβερνήσεων. Ξεχώρισε η κινητοποίηση που διοργάνωσε στις 27/9 το ΠΑΜΕ, όταν ο εργατόκοσμος της Αττικής περικύκλωσε τον Πειραιά, από το εμπορικό του κέντρο μέχρι το Πασαλιμάνι και με το σύνθημα «Η ανάπτυξή τους γεννά φτώχεια - ανεργία - μόλυνση», ανέδειξε ότι όσο κριτήριο της ανάπτυξης είναι το κέρδος, η ασφάλεια στη θάλασσα, το περιβάλλον, ακόμα και η ζωή του λαού θα βρίσκονται υπό διαρκή απειλή.