Με τη διαχρονική απόκρυψη της επαγγελματικής νοσηρότητας κουκουλώνονται οι εργοδοτικές - κρατικές ευθύνες

Γνωρίζουμε ότι συνεχίζεται η αυξητική πορεία των θανάτων και των σακατεμένων εργαζομένων στους χώρους δουλειάς. Σχεδόν κάθε 2 ή 3 μέρες ένας εργαζόμενος χάνει τη ζωή του, πολλαπλάσιοι τραυματίζονται, ενώ συνεχίζεται η σημαντική υποκαταγραφή στα εργατικά ατυχήματα.

Περιμένουμε την επίσημη καταγραφή της μοναδικής επαγγελματικής ασθένειας που αναγνωρίστηκε το 2024, ως την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα:

Οι επαγγελματικές ασθένειες συστηματικά και στοχευμένα βαφτίζονται «κοινή νόσος».

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO), οι θάνατοι από εργατικά ατυχήματα αφορούν μόλις το 7% - 8% των ετήσιων θανάτων που οφείλονται στην εργασία¹, ενώ στη στρατηγική της ΕΕ για την Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (ΥΑΕ), το ποσοστό αυτό υπολογίζεται στο 2%²...

Με απλά μαθηματικά, αποκαλύπτεται ότι αποκρύπτονται εκατοντάδες έως χιλιάδες θάνατοι που συνδέονται με την έκθεση στον επαγγελματικό κίνδυνο!

Μέσα στην κρίση, με τον κλάδο των κατασκευών να έχει βάλει λουκέτο και τη μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας να αφορά σχεδόν όλους τους κλάδους της οικονομίας, προσπαθούσαν κάποιοι να μας πείσουν ότι βελτιώνονται σημαντικά οι όροι προστασίας της ΥΑΕ, γιατί έχουν πτωτική τάση τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα... Η ζωή αποκαλύπτει με τραγικό τρόπο ότι και στην κρίση και στην ανάπτυξη, δυνατότητες πρόληψης μένουν αναξιοποίητες. Η ζωή και η προστασία της υγείας, τα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου, μπαίνουν στους κόφτες του «κόστους - οφέλους» με γνώμονα τη διασφάλιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας... Αυτούς τους «εθνικούς στόχους» πληρώνει κάθε χρόνο η εργατική τάξη με βαρύ φόρο αίματος σε επαγγελματικές ασθένειες, εργατικά ατυχήματα, θανάτους και αναπηρίες που θα μπορούσαν να προληφθούν.

Για ποιον λόγο δεν διερευνώνται και δεν καταγράφονται θάνατοι που οφείλονται στην εργασία;

Για ποιον λόγο δεν διερευνώνται και δεν καταγράφονται θάνατοι από επαγγελματικές ασθένειες και εργατικά ατυχήματα;

Με το κουκούλωμα της επαγγελματικής νοσηρότητας, όταν ο θάνατος ή η αναπηρία βαφτίζονται «κοινή νόσος», επιτυγχάνεται και η απόκρυψη του υπεύθυνου για την έκθεση στον επαγγελματικό κίνδυνο και τις συνέπειες αυτού. Πώς αντιμετωπίζεται ασφαλιστικά το θύμα της επαγγελματικής ασθένειας; Προβλέπεται κάποια αποζημίωση; Διασφαλίζεται, τουλάχιστον, ότι ο εργαζόμενος θα λάβει ολόκληρο το μεροκάματο για το διάστημα της αναρρωτικής άδειας; Οταν επιστρέφει στην εργασία αναγνωρίζεται η αιτία της νόσου του, ώστε να μην επαναλαμβάνεται η έκθεσή του στους ίδιους παράγοντες κινδύνου; Διασφαλίζεται δηλαδή η πρόληψη των επιπλοκών και της παραπέρα επιδείνωσης για τον ίδιο, αλλά και η αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου και η προστασία της υγείας όλων των εργαζομένων; Γνωρίζουμε φυσικά την απάντηση...

Η απάντηση στο ερώτημα «ποιος κερδίζει και ποιος έχει κίνητρο» προσανατολίζει στον ένοχο.

Ερμηνεύει την απουσία στοιχειωδών μέτρων πρόληψης από την εργοδοσία και την επιλεκτική ανικανότητα του αστικού κράτους να ελέγξει ουσιαστικά τους εργοδότες και να αξιοποιήσει στοιχειωδώς τις επιστημονικές δυνατότητες για τη διάγνωση και καταγραφή της επαγγελματικής νοσηρότητας.

Ερμηνεύει γιατί μετά από κοντά 4 δεκαετίες από τον πρώτο νόμο για την προστασία της ΥΑΕ, η Ιατρική της Εργασίας εξακολουθεί να υπονομεύεται, να ασκείται ως πάρεργο από γιατρούς που δεν έχουν την ειδικότητα, πρακτικά να απουσιάζουν τμήματα Ιατρικής της Εργασίας από δημόσια νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας.

Ερμηνεύει την απουσία ουσιαστικής ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελματικού κινδύνου, ώστε να επιβαρύνεται ο εργοδότης με αύξηση του ασφαλίστρου ανάλογα με την επικινδυνότητα (χαρακτηριστικά παραγωγικής δραστηριότητας, εφαρμογή μέτρων πρόληψης, δείκτες εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών κ.λπ.).

Το κενό ουσιαστικής ασφαλιστικής κάλυψης του επαγγελματικού κινδύνου προφανώς δεν αναπληρώνεται ούτε με το ανείσπρακτο - εικονικό 1%, ούτε με λογικές σύνδεσης της ασφαλιστικής αντιμετώπισης του επαγγελματικού κινδύνου με αντιδραστικές αλλαγές στο κοινωνικοασφαλιστικό σύστημα συνολικότερα, με το δέσιμο δηλαδή στους πυλώνες του ανταποδοτικού κεφαλαιοποιητικού συστήματος της πολιτικής της ΕΕ.

Εχει ενδιαφέρον να εστιάσει κανείς στη διερεύνηση των δηλωθέντων εργατικών ατυχημάτων. Με την εγκύκλιο 441915/2023 (Οδηγίες διερεύνησης & χαρακτηρισμού εργατικών ατυχημάτων) και την «ενημέρωση σχετικά με την αναγγελία παθολογικών Εργατικών Ατυχημάτων» (12/09/2023, ιστοσελίδα Επιθεώρησης Εργασίας), μαθαίνουμε ότι «από τα εργατικά ατυχήματα που αναγγέλλονται στην Επιθεώρηση Εργασίας, καταχωρίζονται μεν, αλλά δεν διερευνώνται ως προς τα αίτιά τους όσα έχουν παθολογική ή τροχαία αιτιολογία καθώς και τα ατυχήματα σε βάρος απασχολουμένων χωρίς σχέση εργασίας (ελεύθεροι επαγγελματίες, εργοδότες κ.λπ.)».

Με βάση τις οδηγίες αυτές, δεν διερευνώνται ούτε καν οι θάνατοι που συμβαίνουν εν ώρα εργασίας, όταν αποδίδονται σε «παθολογικά αίτια»! Πώς μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι δεν επέδρασε το εργασιακό περιβάλλον, αν δεν γίνει ουσιαστική διερεύνηση; Ενδεικτικά, γιατί να μη διερευνάται ο θάνατος από έμφραγμα του μυοκαρδίου, γιατί να μη μελετώνται οι συνθήκες εργασίας και η επαγγελματική έκθεση; Η έκθεση για παράδειγμα σε μονοξείδιο του άνθρακα, είναι άσχετη από την εκδήλωση και τη θανατηφόρα έκβαση του εμφράγματος του μυοκαρδίου; Η βαριά σωματική εργασία; Οι πολλές ώρες εργασίας, οι ατελείωτες υπερωρίες, το κυκλικό ωράριο ακόμα και μετά τα 60 και 65, δεν σχετίζονται με την εκδήλωση ή/και τη θανατηφόρα έκβαση; Για παράδειγμα, στη διεθνή βιβλιογραφία είναι τεκμηριωμένη η σύνδεση της επαγγελματικής έκθεσης στον διθειάνθρακα (χημική βιομηχανία, παραγωγή τετραχλωράνθρακα, σελοφάν, διαλύτης σε κόλλες κ.λπ.) με την εκδήλωση και παθογένεση καρδιαγγειακών παθήσεων. Αντίστοιχα, η επαγγελματική έκθεση σε σωματίδια (particulate matter), θόρυβο, ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες, εργασία σε βάρδιες, συνδέεται με τη νοσηρότητα και θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο, ενώ μελέτες δείχνουν ότι η εργασία με μέταλλα, φυτοφάρμακα κ.ά., θα μπορούσε να είναι παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Το σύνδρομο Karoshi αφορά σε θανάτους που συνδέονται με την υπερεργασία και τις πολλές ώρες εργασίας. Ολα αυτά όμως παρακάμπτονται, όταν σκοπός της (μη) διερεύνησης είναι να αποφεύγεται στην ουσία η αποκάλυψη των συνεπειών της πολιτικής της ΕΕ και όλων των κυβερνήσεων για τη διάλυση εργασιακών σχέσεων, τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας και την παράταση ορίων συνταξιοδότησης...

Με την ευρωενωσιακή στρατηγική για την «ενεργό γήρανση», κλιμακώνεται η επίθεση στο Ασφαλιστικό (π.χ. με τους νόμους Κατρούγκαλου και Βρούτση), που στην πράξη υπονομεύει και καταργεί τον προστατευτικό - προληπτικό χαρακτήρα του θεσμού των ΒΑΕ, δηλ. τη συνταξιοδότηση 5 χρόνια νωρίτερα των εργαζομένων σε βαριές και ανθυγιεινές εργασίες (συγκριτικά με άλλους κλάδους). Οι θάνατοι που σχετίζονται με την εργασία μεταξύ των ηλικιωμένων εργαζομένων (aging workers) θα θεωρούνται εκτός αρμοδιότητας της Επιθεώρησης, χωρίς καν να διερευνηθεί η σύνδεση με τη συνέχιση της έκθεσης στον επαγγελματικό κίνδυνο και με τις συνέπειες της στρατηγικής του κεφαλαίου και της ΕΕ στην Υγεία!

Βαφτίζοντας όμως «εκτός αρμοδιοτήτων» ακόμα και τους θανάτους που λαμβάνουν χώρα μέσα στους χώρους δουλειάς, αδυνατίζουν παραπέρα δυνατότητες έρευνας, συλλογής στοιχείων, μελέτης, διάγνωσης, αναγνώρισης και καταγραφής της επαγγελματικής νοσηρότητας. Κατ' επέκταση, με τους κόφτες του κόστους - οφέλους, η πρόληψη και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου κρίνεται «μη ανταποδοτική», αφού οι συνέπειες από την έκθεση βαφτίζονται «κοινή νόσος».

Τα «παθολογικά επεισόδια» δεν διερευνώνται σήμερα, αυθαίρετα και αντιεπιστημονικά! Μήπως αύριο πάψουν ακόμα και να καταγράφονται, αποκρύπτοντας ακόμα και θανάτους που συμβαίνουν κατά την εργασία;

...«εκτός αρμοδιοτήτων» είναι και τα «τροχαίας αιτιολογίας» εργατικά ατυχήματα και τα ατυχήματα σε εργαζόμενους με άτυπη μισθωτή εργασία με «μπλοκάκι»!

Ομως, η επίδραση της εργασίας είναι άσχετη με τη διατήρηση της ετοιμότητας - αντανακλαστικών του οδηγού που αποχωρεί από την εργασία του; Ενδεικτικά, μια παράταση της εργάσιμης ημέρας στις 12 και 16 ώρες ή τις 36 ώρες, αν αναφερόμαστε σε ειδικευόμενους γιατρούς, είναι άσχετη με ένα τροχαίο ατύχημα που λαμβάνει χώρα επειδή «ο οδηγός έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου» ή απλά κοιμήθηκε στο τιμόνι;

Ακόμα και για τους εργαζόμενους στον κλάδο των διανομέων και συνολικά επαγγελματίες οδηγούς, δεν είναι δεδομένη η διερεύνηση των τροχαίων εργατικών ατυχημάτων, επειδή λένεσυμβαίνουν εκτός των εγκαταστάσεων και ο εργαζόμενος δεν επιβαίνει - δεν χρησιμοποιεί εξοπλισμό εργασίας ή μηχάνημα έργου της επιχείρησης!

Εξάλλου, μεγάλο μέρος των εργαζόμενων διανομέων (π.χ. μέσω πλατφόρμας) εργάζονται με συμβάσεις έργου, ενώ αυτές οι ελαστικές μορφές εργασίας αποτελούν τον κανόνα σε αρκετούς κλάδους (π.χ. μηχανικοί στις κατασκευές).

Για το αστικό κράτος η απόκρυψη των θανάτων από επαγγελματικές ασθένειες όχι μόνο δεν αποτελεί πρόβλημα, αντίθετα αντιμετωπίζεται ως «καλή πρακτική» για το συνειδητό κουκούλωμα της εργοδοτικής ευθύνης!

Η έλλειψη στελέχωσης, υποδομών και εξοπλισμού των Επιθεωρήσεων Εργασίας, συνδυαστικά με τον προσανατολισμό της λειτουργίας, υπονομεύει τις όποιες προσπάθειες γίνονται από μεμονωμένους επιθεωρητές και αποτελεί μέρος της αντιλαϊκής πολιτικής όλων των κυβερνήσεων μέχρι σήμερα. Στην ίδια κατεύθυνση εντάσσεται και η υποβάθμιση της επιστημονικής έρευνας στον τομέα της ΥΑΕ. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της απαξίωσης και του προσανατολισμού του έργου του ΕΛΙΝΥΑΕ, με ευθύνη της πλειοψηφίας της ΓΣΕΕ, του ΣΕΒ και άλλων εργοδοτικών οργανώσεων.

Στον αντίποδα των επιδιώξεων και της στρατηγικής εργοδοσίας, ΕΕ και αστικού κράτους - κυβερνήσεων, στον αντίποδα της στρατηγικής που υποτάσσει την προστασία της ΥΑΕ στους δείκτες κερδοφορίας των επιχειρήσεων και αφήνει αναξιοποίητες δυνατότητες πρόληψης, κόντρα στη λογική του κοινωνικού εταιρισμού των συμβιβασμένων συνδικαλιστικών ηγεσιών, οργανώνουμε μαχητικά την πάλη για την πρόληψη, την προστασία της υγείας, της ζωής, για ουσιαστικό κρατικό έλεγχο της εργοδοτικής ευθύνης για τη λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων προστασίας των εργαζομένων στους χώρους δουλειάς.

Στο διεκδικητικό πλαίσιο για την προστασία της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων, προτάσσουμε τα ζητήματα που αφορούν την πρόληψη, καταγραφή, μελέτη και αναγνώριση όλων των επαγγελματικών ασθενειών.

Με ευθύνη του κράτους να πληρώσει το κεφάλαιο και όχι η εργατική τάξη για την ασφαλιστική κάλυψη του επαγγελματικού κινδύνου. Απαιτούμε την πλήρη κάλυψη των αναγκών των εργαζομένων από τις συνέπειες του επαγγελματικού κινδύνου. Απαιτούμε τη συμμετοχή Ιατρών Εργασίας στις επιτροπές αξιολόγησης του ασφαλιστικού φορέα για τον χαρακτηρισμό επαγγελματικών ασθενειών. Οι εργαζόμενοι με πιθανή επαγγελματική νόσο να παραπέμπονται προς αναγνώριση και από τους θεράποντες ιατρούς. Ουσιαστική αναγνώριση της συμβολής της ειδικότητας Ιατρική της Εργασίας στην πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου και αντιπαράθεση με τη συστηματική υπονόμευσή της. Διαμόρφωση και στελέχωση τμημάτων Ιατρικής της Εργασίας στα δημόσια νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας, με προτεραιότητα βιομηχανικές περιοχές, και ουσιαστική - αποφασιστική συμβολή τους στην αναγνώριση της επαγγελματικής νοσηρότητας. Υποχρέωση του εργοδότη να αναγγέλλει όλες τις ασθένειες που περιλαμβάνονται στο παράρτημα του ΠΔ41/2012. Να περιληφθούν και οι ασθένειες του παραρτήματος ΙΙ, αλλά και κάθε νόσος που με επιστημονικά κριτήρια της Ιατρικής της Εργασίας τεκμηριώνεται η σύνδεσή της με τον επαγγελματικό κίνδυνο. Απαγόρευση απόλυσης εργαζομένων για λόγους που σχετίζονται με την υγεία τους, απαγόρευση απόλυσης θυμάτων εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας, ή εργαζομένων για τους οποίους έχει εκδοθεί εκτίμηση καταλληλότητας με περιορισμούς για πρόβλημα υγείας, ανεξάρτητα από το αν αυτό σχετίζεται ή όχι με την έκθεση στον επαγγελματικό κίνδυνο.

Παραπομπές:

1. ILO 2023, A call for safer and healthier working environments

2. Στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία (2021-2027)