Η κρίση στον τομέα της αεροπορικής βιομηχανίας και των αερομεταφορών ήταν γνωστή πριν την 11η Σεπτέμβρη. Το τρομοκρατικό χτύπημα στη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον ήταν ένα ακόμη πλήγμα για τις κατασκευάστριες εταιρίες και τις αεροπορικές εταιρίες. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι πολυεθνικές επιχειρήσεις των δύο κλάδων βρήκαν την ευκαιρία να απαιτήσουν από τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις μεγάλης έκτασης οικονομική βοήθεια. Για το σκοπό αυτό δε διστάζουν να εκμεταλλευτούν τους νεκρούς της τραγωδίας της 11ης Σεπτέμβρη, αλλά και τους εργαζόμενους.

Η πιο εντυπωσιακή εξέλιξη αυτής της εβδομάδας ήταν ασφαλώς η ανακοίνωση της «Μπόινγκ» - του μεγαλύτερου ομίλου κατασκευής αεροσκαφών στον κόσμο - για 30.000 απολύσεις εργαζομένων μέχρι τα τέλη του 2002, με τη δικαιολογία ότι αναμένει σημαντική μείωση των παραγγελιών για νέα αεροπλάνα. Ομως, οικονομικοί αναλυτές σημειώνουν ότι ο αριθμός των απολύσεων είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με τα «πραγματικά» προβλήματα της «Μπόινγκ». Συγκεκριμένα, ενώ προβλέπεται στη χειρότερη περίπτωση μείωση της παραγωγής κατά 7% η μείωση του προσωπικού θα είναι 32%! Είναι σαφές ότι η εταιρία κρατώντας σε καθεστώς ομηρίας τους εργαζόμενους, απειλεί ότι θα τους απολύσει αν δεν πάρει την οικονομική ενίσχυση που ζητάει.

Παρόμοια τακτική ακολουθείται από τις δύο μεγάλες αεροπορικές εταιρίες των ΗΠΑ, την «United Airlines» και την «US Airlines», τα αεροσκάφη των οποίων έπεσαν πάνω στο World Trade Center την Τρίτη 11 Σεπτέμβρη. Η πρώτη ανακοίνωσε την απόλυση τουλάχιστον 20.000 εργαζομένων, ή ποσοστό 20% του εργατικού της δυναμικού, ενώ η δεύτερη αναμένεται να απολύσει 11.000 εργαζομένους.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζ. Μπους αμέσως μετά τις ανακοινώσεις των εταιριών έσπευσε να διαβεβαιώσει για την παροχή οικονομικής βοήθειας, ύψους αρκετών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ενδέχεται όμως η βοήθεια να δοθεί υπό όρους.

Ομως, και οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρίες που βρίσκονταν σε δύσκολη θέση λόγω της μείωσης των επιβατών τους (εξαιτίας της οικονομικής δυσπραγίας) άδραξαν την ευκαιρία του τρομοκρατικού χτυπήματος για να αποδώσουν τα προβλήματα τους σ' αυτό. Ετσι, ζητούν και αυτές οικονομική βοήθεια παρακάμπτοντας τα εμπόδια που έβαζε η πολιτική της απελευθέρωσης των αγορών, όπως η απαγόρευση κρατικής ή κοινοτικής ενίσχυσης. Ηδη το θέμα απασχολεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πιθανότητες ικανοποιητικής (για τις εταιρίες) λύσης.

Παρά τη διάθεση τεράστιων ποσών από τις κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ιαπωνίας για την ενίσχυση της «ρευστότητας», οι δείκτες των χρηματιστηρίων της Νέας Υόρκης και όλων των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών σημείωσαν θεαματική πτώση. Οι «αγορές» απορρόφησαν μέσα σε δύο μέρες (Δευτέρα και Τρίτη) πάνω από 150 δισ. δολάρια (όσα υπολογίζεται ότι διέθεσαν οι κεντρικές τράπεζες), αλλά και τη μείωση των επιτοκίων στις ΗΠΑ και την «ΕΥΡΩζώνη» κατά μισή μονάδα. Ετσι μέχρι την περασμένη Πέμπτη (μέσα σε τρεις συνεδριάσεις) ο δείκτης Dow Jones του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης είχε χάσει πάνω από το 12% της αξίας του και ο δείκτης Nasdaq των εταιριών πληροφορικής και υψηλής τεχνολογίας έχασε πάνω από το 14% της αξίας του. Ανάλογες εξελίξεις είχαμε στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια.

Οι εξελίξεις αυτές απέδειξαν ότι δύσκολα θα αποφύγει την ύφεση η οικονομία των ΗΠΑ, αν δεν έχει ήδη χτυπηθεί. Δεν είναι μόνο η ραγδαία μείωση των τιμών των μετοχών είναι και οι άλλοι δείκτες, όπως η πτώση της βιομηχανικής παραγωγής, η αύξηση της ανεργίας, η μείωση της κατανάλωσης, που συνηγορούν υπέρ της κρίσης στην ισχυρότερη οικονομία του κόσμου. Φυσικά οι συνέπειες μεταφέρονται ταχύτατα και από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όπου η οικονομική επιβράδυνση μεγαλώνει. Οι εκτιμήσεις αυτές ενισχύονται από τις δηλώσεις του προέδρου της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ Αλαν Γκρίνσπαν στο Κογκρέσο, την περασμένη Πέμπτη, ο οποίος παραδέχτηκε: «Πράγματι, η οικονομική δραστηριότητα σταμάτησε την περασμένη εβδομάδα. Αλλά οι θεσμοί της ελεύθερης κοινωνίας μας παραμένουν σταθεροί και είμαι βέβαιος ότι θα ανακάμψουν και θα μεγαλουργήσουν, όπως και στο παρελθόν». Μια ομολογία της επερχόμενης (ή της επελθούσης) κρίσης...