ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

1821: Η Λατινική Αμερική σπάει τα δεσμά της αποικιοκρατίας

Πίνακας που παριστάνει τον Σιμόν Μπολιβάρ να ηγείται των ανδρών του στη μάχη

Στις 15 Σεπτέμβρη 1821 ανακηρύσσονται ανεξάρτητα κράτη η Κόστα Ρίκα, η Γουατεμάλα, η Ονδούρα, η Νικαράγουα και το Σαλβαδόρ. Μια μέρα που συμβολίζει τον αγώνα των λαών της Λατινικής Αμερικής για την αποτίναξη των δεσμών της ισπανικής και πορτογαλικής αποικιοκρατίας.

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι πιο πολλές χώρες στη Λατινική Αμερική ήταν αποικίες που τις κατείχαν δυο φεουδαρχικά - απολυταρχικά κράτη, η Ισπανία και Πορτογαλία. Οι ισπανικές κτήσεις ήταν τα αντιβασιλεία Λα Πλάτα (τα σημερινά κράτη Αργεντινή, Ουρουγουάη, Παραγουάη, Βολιβία), Νέα Ισπανία (Μεξικό, και ένα μέρος από την Κεντρική Αμερική), Νέα Γρανάδα (Κολομβία, Παναμάς, Βενεζουέλα, Ισημερινός) και Περού (τα σημερινά κράτη Περού και Χιλή). Ακόμη, η Ισπανία κατείχε τις νήσους Κούβα, Πόρτο Ρίκο και ένα μέρος απ' τον Αγιο Δομήνικο. Στην Πορτογαλία ανήκε η Βραζιλία που έπιανε τη μισή σχεδόν έκταση της Νότιας Αμερικής.

Το ξέσπασμα του απελευθερωτικού κινήματος στη Λατινική Αμερική τοποθετείται περί το 1810 με τις πρώτες εξεγέρσεις στα μεγάλα αποικιακά κέντρα Καράκας, Μπουένος Αϊρες, Κίτο, Μπογκοτά και στη συνέχεια εξαπλώνεται σ' ολόκληρη τη Νότια και την Κεντρική Αμερική.

Ο αγώνας για την ανεξαρτησία της Λατινικής Αμερικής έχει τεράστια ιστορική σημασία. Με τον αγώνα αυτό οι λαοί, που κατοικούσαν στις άλλοτε ισπανικές και πορτογαλικές αποικίες, απέκτησαν την εθνική τους ανεξαρτησία κι αυτό εξυπηρετούσε τα ζωτικά τους συμφέροντα. Στην αμερικανική ήπειρο ιδρύθηκαν νέα κράτη - το Μεξικό, η Βολιβία, η Κολομβία, η Χιλή, το Περού, η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Παραγουάη, και οι Ενωμένες Επαρχίες της Κεντρικής Αμερικής που χωρίστηκαν αργότερα σε πέντε Δημοκρατίες (Γουατεμάλα, Ονδούρα, Κόστα Ρίκα, Νικαράγουα και Σαλβαδόρ). Η Ουρουγουάη που στα 1817 είχε κυριευτεί από τα βραζιλιάνικα στρατεύματα απελευθερώθηκε στα 1825.

Ο αγώνας των λαών της Λατινικής Αμερικής για την ανεξαρτησία τους αντικειμενικά εξυπηρετούσε την καπιταλιστική ανάπτυξη, που εμποδιζόταν από το αποικιακό καθεστώς. Στο σύνολό του ο αγώνας ήταν πανεθνικός. Σ' αυτόν πήραν μέρος διάφορες τάξεις και στρώματα της αποικιακής κοινωνίας - οι ντόπιοι Ινδιάνοι αγρότες, οι νέγροι - δούλοι, οι βιοτέχνες, η αστική τάξη που τότε γεννιόταν, οι τσιφλικάδες, οι διανοούμενοι και ένα μέρος από τον κατώτερο κλήρο. Αποφασιστική δύναμη ήταν οι λαϊκές μάζες, ο βασικός πυρήνας στους στρατούς του Μπολιβάρ, του Σαν Μαρτίν, του Οχίγκινσον, του Ιντάλγκο, του Μορέλος και των άλλων ονομαστών αρχηγών του απελευθερωτικού πολέμου.

ΠΡΟΣΩΠΑ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ

1789. Γεννιέται ο Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ. Αμερικανός συγγραφέας. Απέκτησε παγκόσμια φήμη με τη συλλογή πέντε μυθιστορημάτων γύρω από έναν κεντρικό ήρωα, τον Νάτι Μπάμπο. Τα μυθιστορήματα αυτά είναι «Οι σκαπανείς», «Το λιβάδι», «Ο ανιχνευτής μονοπατιών», «Ο κυνηγός των ελαφιών» και το πιο γνωστό «Ο τελευταίος των Μοϊκανών». Τα έργα του, αν και ανήκουν στην πρώιμη περίοδο του αμερικανικού ρομαντισμού, ωστόσο έχουν πολλά κοινά στοιχεία με τη λογοτεχνία του Διαφωτισμού του 18ου αιώνα. Ο Κούπερ εισήγαγε νέα εθνογραφικά μοτίβα, που αναφέρονταν στη ζωή των αυτόχθονων Ινδιάνων, παρουσιάζοντας έντονα τις κοινωνικές και φυλετικές διαμάχες στις ΗΠΑ. Απεικόνιζε, επίσης, τον τυπικό ανταγωνισμό ανάμεσα στη φύση και στον τεχνικό πολιτισμό, με ένα ειδικό αμερικανικό υλικό. Τα έργα του Κούπερ συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της παιδικής λογοτεχνίας.

ΓΕΓΟΝΟΤΑ 15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ

1919 Συνέρχεται στη Λάρισα Πανθεσσαλική Αγροτική Σύσκεψη με θέμα την πάλη για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών.

1935 Στη Γερμανία, οι ναζί θεσπίζουν τους «νόμους της Νυρεμβέργης». Στους νόμους αυτούς στηρίχτηκε το πρόγραμμα θρησκευτικής και ρατσιστικής καταδίωξης. Ολοι οι Εβραίοι στερούνται την υπηκοότητά τους και ξαναζωντανεύουν τα γκέτο. Η σβάστικα γίνεται η εθνική σημαία της Γερμανίας.

1946 Ανακηρύσσεται η Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας.

1947 Εντονη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Τμήματα του ΔΣΕ καταλαμβάνουν το Ροδολείβος στο Νομό Σερρών, ενώ τετρακόσιοι έφιπποι μπαίνουν στη Λιγύρα της Λαμίας.

1960 Στο σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική ανακαλύπτεται κρανίο γυναίκας, που έζησε στην Παλαιολιθική Εποχή. Η χρονολόγηση του κρανίου αποτέλεσε αντικείμενο πολύχρονων μελετών.

1987 Η ΝΑΣΑ βρίσκεται στα όρια της νευρικής κρίσης. Νεαροί, που ασχολούνται με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και ιδιαίτερα με το να εισέρχονται στα αρχεία κυβερνητικών και άλλων υπηρεσιών, ανακοινώνουν ότι κατάφεραν να εισχωρήσουν στα αρχεία της υπηρεσίας Διαστήματος των ΗΠΑ, όπου εγκατέστησαν ένα πρόγραμμα με την ονομασία «Δούρειος Ιππος».

Στη Δυτική Ελλάδα προβλέπονται λίγες νεφώσεις που βαθμιαία θα αυξηθούν και θα σημειωθούν βροχές και καταιγίδες, κυρίως στα βορειοδυτικά. Στην υπόλοιπη χώρα αρχικά ο καιρός θα είναι αίθριος, αλλά το απόγευμα στα ηπειρωτικά θα αναπτυχθούν νεφώσεις και θα σημειωθούν βροχές και τοπικές καταιγίδες στα κεντρικά και βόρεια. Οι άνεμοι θα πνέουν στο Ιόνιο νότιοι, νοτιοδυτικοί μέχρι ισχυροί στρεφόμενοι αργότερα σε βορειοδυτικοί μέτριοι και στην υπόλοιπη χώρα δυτικοί, βορειοδυτικοί μέχρι μέτριοι και πρόσκαιρα στο νότιο Αιγαίο μέτριοι. Η θερμοκρασία θα κυμανθεί στα βόρεια από 12-28, στα υπόλοιπα ηπειρωτικά από 15-31, στα νησιά από 18-29 και στη Θεσσαλονίκη από 15-27 βαθμούς.

Για την Αττική προβλέπεται αρχικά αίθριος καιρός, αλλά το απόγευμα θα συννεφιάσει. Οι άνεμοι θα πνέουν δυτικοί μέχρι μέτριοι. Η θερμοκρασία θα κυμανθεί από 17-31 βαθμούς.

ΣΕ ΜΙΑ πολύ κρίσιμη καμπή βρίσκεται η υπόθεση των γερμανικών αποζημιώσεων και κινδυνεύουν να τιναχτούν στον αέρα χιλιάδες αγωγές πολιτών απ' όλη την Ελλάδα, που διεκδικούν αποζημιώσεις από το γερμανικό δημόσιο για τις ναζιστικές θηριωδίες (σελίδα 15)

ΖΗΤΗΜΑ επιβίωσης αποτελεί για τους σταφιδοπαραγωγούς η κατάργηση του κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη σταφίδα, που συρρικνώνει ολοένα και περισσότερο το εισόδημά τους και τους εξοβελίζει, ουσιαστικά, από τα χωράφια (σελίδα 20)

ΦΟΒΟΥΣ για τον τρόπο που οι εξελίξεις στην οικονομία των ΗΠΑ θα επηρεάσουν την οικονομία του υπόλοιπου καπιταλιστικού κόσμου, διατύπωσε χτες ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, σχολιάζοντας την επόμενη μέρα στο τομέα της οικονομίας, με αφορμή το φονικό χτύπημα και τα δραματικά γεγονότα στις 11 Σεπτέμβρη, στις ΗΠΑ (σελίδα 21)

ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ της συναίνεσης με τις κυβερνητικές επιταγές «περπατά» η ΑΔΕΔΥ, της οποίας το Γενικό Συμβούλιο συνεδρίασε χτες, κάτω από τη βαριά «σκιά» του Συνεδρίου, που θα γίνει σε δυο μήνες περίπου, με κύρια θέματα συζήτησης το εισοδηματικό - μισθολόγιο και το ασφαλιστικό (σελίδα 22)

ΕΝΤΕΙΝΕΤΑΙ η επιχείρηση τρομοκράτησης όσων με συνέπεια επιμένουν να υπερασπίζουν τα δίκια των εργαζομένων, καθώς, όπως δείχνουν όλα, στον Πειραιά έχει ήδη στηθεί ένας μηχανισμός παραγωγής διώξεων και δικών, εναντίον συνδικαλιστών, που παλεύουν για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων (σελίδα 23)

Η ΣΚΗΝΗ «Κοτοπούλη - Ρεξ» του Εθνικού Θεάτρου θα ανοίξει την αυλαία με το μιούζικαλ του Παναγιώτη Πασχίδη «Μιζερέρε», σε διασκευή - σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου και μουσική Θάνου Μικρούτσικου (σελίδα 24)

ΤΗΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ και τον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Κ. Λαλιώτη, ο οποίος, προκαλώντας τη νοημοσύνη όλων μας, ανακοίνωσε ένα δήθεν μεγαλεπήβολο σχέδιο δεντροφύτευσης 100.000 στρεμμάτων που θα αλλάξει την κατάσταση στο Λεκανοπέδιο, καταγγέλλει, με ανακοίνωσή της - την οποία εξαιρετικά εύστοχα τιτλοφορεί «Πράσινη Αθήνα όπως Πράσινα Αλογα» - η Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ (σελίδα 27)

ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ήταν η χτεσινή παρουσία των περισσότερων αθλητών - αθλητριών μας στη 12η και προτελευταία μέρα διεξαγωγής των Μεσογειακών Αγώνων, στην Τυνησία (σελίδα 31)