Το φθινόπωρο είναι εδώ. Θλιβερό, μελαγχολικό, σκοτεινό. Στα όρια του φθινοπώρου και του χειμώνα κινείται η ψυχολογία μας. Δε θα μείνουμε όμως αδρανείς και απαθείς, δε θα αφήσουμε να μας πάρει η κάτω βόλτα. Θα βάλουμε τάξη και χρώμα στη ζωή μας, κυρίως χρώμα. Και όταν μιλάμε για χρώμα, στο πρώτο που πάει ο νους μας είναι τα λουλούδια μας. Αυτά που είχαμε και χάσαμε, αυτά που μας απέμειναν και αυτά που θα αποκτήσουμε. Θα πούμε δυο λόγια για το τι πρέπει να κάνουμε αυτόν τον καιρό. Θα βάλουμε μέσα στο εσωτερικό του σπιτιού τα ευαίσθητα και ευπαθή φυτά και φυσικά θα ελαττώσουμε τα ποτίσματα και τις λιπάνσεις. Θα προσπαθήσουμε να τοποθετήσουμε τα κακτοειδή σε δροσερό μέρος έτσι ώστε να τους δοθεί η ευκαιρία να ανθίσουν μέσα στο χειμώνα. Τα ρομαντικά κυκλάμινα, τα ήρεμα χρυσάνθεμα, οι φλογερές ποϊντσέτες και οι πανέμορφες αζαλέες είναι οι πρωταγωνιστές αυτής της εποχής. Η αζαλέα είναι από τα φυτά που ζουν εύκολα στο ύπαιθρο και ζητά δυο πράγματα: να καθαρίζεται τακτικά από τα ξερά φύλλα και να ποτίζεται συχνά. Και το κυκλάμινο ακόμη μπορεί να διατηρηθεί σε καλά αεριζόμενο χώρο, που να μην είναι πολύ κρύος και να είναι προφυλαγμένος από ενδεχόμενες κακές καιρικές συνθήκες.

Πρωταγωνιστής το αμύγδαλο! Μάντολες, μάντολες μελιού, μαντολάτο, μπαρμπουλέ, παστέλι, παστοκύδωνο, αμυγδαλωτά, αμυγδαλόπιτα, γλυκά του κουταλιού.

Μια γλυκιά ζαλάδα μας έπιασε, όταν μπήκαμε στο εργαστήρι του Διονύση Καππάτου. Κάτω απ' το Ενετικό Κάστρο του Αγ. Γεωργίου, στα Τραυλιάτα, είναι η «Βοσκοπούλα», οι δραστηριότητες της οποίας ξεκινάνε από το 1910. Τρεις γενιές μαστόρων της παραδοσιακής ζαχαροπλαστικής συνεχίζουν το σιγοκαβούρδισμα των αμυγδάλων στο μπακιρένιο καζάνι και με υπομονή πάνω απ' τον αναδευτήρα παρασκευάζουν τη μάντολα. Μετά το καβούρντισμά της, είναι έτοιμη να τη γευτούμε ...καστανή ή κοκκινωπή! Οσοι την προτιμήσουν κοκκινωπή, να ξέρουν ότι τα χημικά εδώ δεν έχουν θέση. Ο χρωματισμός της μάντολας με κόκκινο χρώμα, προκύπτει από ειδική κατεργασία φυκιών της θάλασσας! Ενώ η καστανή μάντολα μελιού γίνεται με καραμέλα μελιού!

Στα χρόνια της Ενετοκρατίας, το μαντολάτο ήταν το αγαπημένο γλυκό της αριστοκρατίας. Οταν το δοκιμάσει κανείς, δεν μπορεί παρά να παραδεχτεί ότι οι αριστοκράτες ξέρανε καλά τι γευόντουσαν! Η πρόσμειξη της καραμέλας που τα 3/4 είναι μέλι και το 1/4 ζάχαρη, με ασπράδι αυγού, τα καλοκαβουρδισμένα αμύγδαλα και το μεθοδικό ψήσιμό τους, δίνουν αυτό το εξαιρετικό γλυκό.

Το αμύγδαλο και πάλι στο προσκήνιο. Το μπαρμπουλέ είναι αμύγδαλα που καβουρδίζονται μέσα σε καραμέλα μελιού και κόβονται σε λαδωμένο μάρμαρο σε μικρά μπαστούνια.

Για να «δέσει» το παστέλι, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Φρεσκοαλεσμένα μπαχαρικά, αποφλοιωμένο σουσάμι, φρέσκα αμύγδαλα, θυμαρίσιο μέλι. Μόνο για τεχνίτες με μαεστρία.

Με βάση τη μαρμελάδα από κυδώνια, γίνεται το παστοκύδωνο. Αφού ψηθούν τα κυδώνια, αφαιρούν τις φλούδες και τα κουκούτσια με τα χέρια (όπως θα έκανε η γιαγιά μας). Στη συνέχεια, τα ψήνουν στον αναδευτήρα προσθέτοντας ζάχαρη. Οταν η μαρμελάδα είναι έτοιμη, προσθέτουν μέλι και καβουρδισμένα αμύγδαλα και έτοιμο το νοστιμότατο και υγιεινό παστοκύδωνο ή αλλιώς κομφέτο.

Νομίζουμε πως η περιγραφή της παρασκευής των παραπάνω γλυκισμάτων θα ξυπνήσει γλυκιές αναμνήσεις από τη γιαγιά - για αναγνώστες ...κάποιας ηλικίας. Ενώ, για τους νεότερους, ελπίζουμε αυτές οι λεπτομέρειες είτε να αξιοποιηθούν στη μαγειρική τους, (πράγμα δύσκολο), είτε να αξιολογηθούν ανάλογα. Γιατί στις μέρες μας δεν είναι εύκολο να αντιστέκεται κανείς στο εύκολο κέρδος και, συνεπώς, στη διάθεση προϊόντων χαμηλής ποιότητας.

Ετσι κι αλλιώς, όταν κάποιος σέβεται και συνεχίζει την παράδοση ενός αιώνα, πρέπει ν' ανταμείβεται και γι' αυτά που φτιάχνει και κυρίως για το πώς τα φτιάχνει. Να είναι καλά ο Διονύσης Καππάτος!

Ο Εβρος, αυτή η ξεχασμένη από την πολιτεία γωνιά της Ελλάδας, είναι τόσο όμορφη, που αξίζει κανείς να την επισκεφθεί, για να θαυμάσει τις απέραντες φυσικές ομορφιές, τα όμορφα τοπία του, την πλούσια βλάστησή του, τον απέραντο ποταμό Εβρο και τα μοναδικά στο είδος τους πουλιά, που υπάρχουν εδώ.

Το δάσος της Δαδιάς - Λευκίμμης - Σουφλίου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Η καλύτερη, όμως, εποχή για παρατήρηση πουλιών στο δάσος είναι η άνοιξη, οπότε υπάρχει μεγάλη ποικιλία πουλιών - αποδημητικών και μη. Το καλοκαίρι προτείνεται η επίσκεψη στο δάσος και το παρατηρητήριο να γίνεται είτε νωρίς το πρωί είτε το απόγευμα, λόγω της ζέστης. Το φθινόπωρο είναι επίσης μια καλή εποχή για να επισκεφθεί κανείς γενικά τον Εβρο. Εμείς επισκεφθήκαμε τον Εβρο στις αρχές του Οκτώβρη και περάσαμε δύο πολύ όμορφες μέρες σε μία από τις ωραιότερες και αξιολογότερες, θα λέγαμε, γωνιές αυτής της ακριτικής περιοχής της Ελλάδας, το δάσος της Δαδιάς - Λευκίμμης - Σουφλίου, στο οποίο θα σας ξεναγήσουμε για λίγο.

Στο μέσο του νομού Εβρου, στην καρδιά μιας δασοσκέπαστης έκτασης, βρίσκεται το δάσος Δαδιάς - Λευκίμμης - Σουφλίου.

Αυτή η γωνιά της θρακικής γης υπήρξε ανέκαθεν σημαντικός βιότοπος για τα αρπακτικά πουλιά. Σήμερα αποτελεί ένα από τα τελευταία καταφύγιά τους σ' ολόκληρη την Ευρώπη. Τριάντα έξι είδη ημερόβιων αρπακτικών (από τα 38 που υπάρχουν στη γηραιά ήπειρο) έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή. Από αυτά μερικά περνούν από εδώ όταν μεταναστεύουν και ξεχειμωνιάζουν στο δάσος Δαδιάς, ενώ τα 19-20 είδη φωλιάζουν στο δάσος, αφού βρίσκουν κατάλληλα μέρη, τροφή, αλλά και την ησυχία που έχουν ανάγκη κατά την περίοδο της αναπαραγωγής τους.

Από τους τέσσερις γύπες που υπάρχουν στην Ευρώπη, ο μαυρόγυπας, το όρνιο και ο ασπροαράπης, αναπαράγονται σ' αυτό το δάσος. Ο γυπαετός, το τέταρτο είδος, επισκέπτεται μερικές φορές την περιοχή. Τρέφονται αποκλειστικά με ψοφίμια, ωστόσο το κάθε είδος τρέφεται με διαφορετικά μέρη του ψοφιμιού.

Εδώ βρίσκεται η τελευταία στην Ελλάδα αποικία του σπάνιου αρπακτικού μαυρόγυπα. Η περιοχή αυτή μαζί με την περιοχή της Εξτρεμαδούρας της κεντρικής Ισπανίας, φιλοξενούν τους τελευταίους πληθυσμούς του μαυρόγυπα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από το 1980 άρχισαν να εφαρμόζονται μέτρα προστασίας στο Δάσος Δαδιάς - Λευκίμμης - Σουφλίου, παρατηρήθηκε ανάκαμψη του πληθυσμού του μαυρόγυπα, ο οποίος από το 1997 αριθμεί πλέον 90 - 100 άτομα.

Το ενδιαφέρον όμως που παρουσιάζει η ευρύτερη περιοχή του δάσους δεν εξαντλείται στην παρουσία των αρπακτικών πουλιών. Το τοπίο και η βλάστηση όλης της περιοχής χαρακτηρίζονται από έντονη ποικιλομορφία. Εκτεταμένα δάση πεύκων και δρυών εναλλάσσονται με ρεματιές, μικρά χωράφια, βοσκότοπους: ένα μωσαϊκό βιότοπο, όπου φιλοξενούνται πολλά ζώα και φυτά. Μόνο στην προστατευόμενη περιοχή έχουν καταγραφεί 219 είδη πουλιών, 40 είδη ερπετών και αμφιβίων και 48 είδη θηλαστικών!

Στο χωριό Δαδιά (14 χιλιόμετρα από το Σουφλί) λειτουργεί Οικοτουριστικό Κέντρο, που διαθέτει ξενώνα με 60 κλίνες, υπάρχει επίσης Κέντρο Ενημέρωσης, όπου πραγματοποιούνται μόνιμα προβολές ταινιών. Ο επισκέπτης παρακολουθεί σε βίντεο για αρκετή ώρα τοπία από την περιοχή και διάφορα αρπακτικά και ερπετά πριν τα δει ζωντανά και από κοντά από το παρατηρητήριο.

Σε απόσταση περίπου δύο χιλιομέτρων από το Οικοτουριστικό Κέντρο λειτουργεί υπό αυστηρή προστασία κλειστό παρατηρητήριο, όπου μπορεί κανείς να απολαύσει το μοναδικό θέαμα των αρπακτικών που έρχονται στην ταΐστρα, όπου οι φύλακες ρίχνουν νεκρά ζώα για τους γύπες. Η μεταφορά στο παρατηρητήριο γίνεται με πούλμαν της Δημοτικής Επιχείρησης Δαδιάς.

Από το Οικοτουριστικό Κέντρο προς το καταφύγιο ξεκινούν αρκετά μονοπάτια. Ακολουθώντας τα φτάσαμε στην κορυφή του λόφου Γκίμπρενα, ή στο Κάψαλο - το υψηλότερο σημείο της προστατευόμενης περιοχής (620μ) από όπου χαρήκαμε την πανοραμική θέα της γύρω περιοχής.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το παλιό παραδοσιακό χωριό της Λευκίμμης (6 χιλ. από την Εθνική οδό, διασταύρωση Προβατώνα). Ακολουθώντας το οικοτουριστικό μονοπάτι επισκεφθήκαμε τα αξιοθέατα του χωριού, όπως την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου που χρονολογείται από το 16^ο αιώνα.

Αλλη μια ενδιαφέρουσα τοποθεσία είναι οι Κατρατζήδες (9 χιλ. από τη Δαδιά), όπου υπάρχει χώρος αναψυχής που προσφέρει δυνατότητες άθλησης, περιήγησης, υπαίθριας παρασκευής φαγητού, καθώς και διαμονής. Εδώ κάτω από τα αιωνόβια δέντρα, είναι ο Γυναικείος Αγροτοτουριστικός Συνεταιρισμός Δαδιάς «Η Γερακίνα», όπου οι γυναίκες προσπαθούν να διατηρήσουν την παράδοση του Εβρου, παρασκευάζοντας θαυμάσιες πίτες ψημένες στα κάρβουνα και άλλες παραδοσιακές συνταγές της περιοχής, αλλά και να μπορέσουν να έχουν κάποιο χαρτζιλίκι τους. Από το συνεταιρισμό μπορεί κανείς να προμηθευτεί χειροποίητα ζυμαρικά (τραχανά άσπρο και ξινό, χυλοπίτες, κουσκούσι και το χωριάτικο φύλλο πίτας.

Νομίζουμε ότι θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στη φημισμένη για τα κουκουλάρικα μεταξωτά της πόλη του Σουφλίου, για τα πολύ καλά διατηρημένα αρχοντικά της με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική τους, για τα μουσεία μεταξιού. Εδώ στην πόλη, στο αρχοντικό Κουρτίδη (19ου αιώνα) παρουσιάζεται η ιστορία του μεταξιού από τη μακρινή Κίνα, όπου ανακαλύφθηκε τυχαία το μετάξι το 3000 π.Χ. και φτάνει ως τις μέρες μας. Η έκθεση αποτελείται από πλούσιο εικονογραφικό υλικό και παραδοσιακά αντικείμενα σχετικά με τη σηροτροφία και τη μεταξουργία.

Στον κεντρικό δρόμο της πόλης, η μεγαλύτερη απόσταση του οποίου είναι καλυμμένη από καλντερίμι (καλντερίμι λένε εκεί τον στρωμένο με πέτρες δρόμο) βρίσκεται και το εμπορικό κέντρο του Σουφλίου. Στις δύο πλευρές του δρόμου υπάρχουν καλά τακτοποιημένα καταστήματα με όμορφα κεντήματα και εργόχειρα από μετάξι.

Εκτός από τα καταστήματα με τα μεταξωτά, μπορεί κανείς να αγοράσει τα περίφημα θρακιώτικα λουκάνικα, τον περίφημο τελεμέ Θράκης, το φημισμένο καβουρμά, τη γνωστή «μπάμπω», τη Θρακιώτικη μπουγάτσα κ.ά.