«Το μουσείο πρέπει να πετύχει. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή». Με τη φράση αυτή άνοιξε το χαιρετισμό του ο πρόεδρος του Οργανισμού Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης, καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής, στην, επεισοδιακή, εκδήλωση που διοργάνωσε το υπουργείο Πολιτισμού στις 18 του Φλεβάρη, προς τιμήν του Γαλλοελβετού (αμερικανικής υπηκοότητας) αρχιτέκτονα Μπερνάρ Τσουμί. Ο οποίος, ως γνωστόν, πρώτευσε στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το ΝΜΑ και, σύμφωνα με το ΥΠΠΟ, η υλοποίηση της μελέτης του θα ξεκινήσει το ερχόμενο καλοκαίρι, με ορίζοντα ολοκλήρωσης του έργου, φυσικά, το 2004, πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων.

Η εκδήλωση ήταν ενδιαφέρουσα, όχι μόνο για τους φοιτητές της Αρχιτεκτονικής, που προσήλθαν μαζικά για να ακούσουν τη διάλεξη του γνωστού, διεθνώς, αρχιτέκτονα, αλλά και για όσους εξακολουθούν να διαμαρτύρονται, βάσιμα, για την επιλογή του οικοπέδου Μακρυγιάννη ως χώρου ανέγερσης του νέου μουσείου. Κι αυτό γιατί οι παριστάμενοι είχαν την ευκαιρία να διαπιστώσουν, πως ούτε οι αισθητικές θέσεις του αρχιτέκτονα - για τις οποίες ο καθένας μπορεί να έχει τις απόψεις του και ιδιαίτερα οι ειδικοί επί του θέματος - ήταν αρκετές για να απαντήσουν σε ορισμένες σημαντικές παραμέτρους του ζητήματος όπως: την οικιστική, κυκλοφοριακή και περιβαλλοντική επιβάρυνση της περιοχής, την καταστροφή, έστω και μέρους, των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στο οικόπεδο Μακρυγιάννη από τις ανασκαφές και την άνιση σύγκριση μεταξύ του κτιρίου που θα κατασκευαστεί και της Ακρόπολης, σε βάρος της τελευταίας.

Ολες αυτές οι παράμετροι έχουν τεθεί κατ' επανάληψη από επιστήμονες, ειδικούς και φορείς από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, αλλά η ελληνική κυβέρνηση επέδειξε μιαν αξιοσημείωτη εμμονή στην επιλογή του χώρου, εμμονή η οποία ακύρωνε στην πράξη κάθε προοπτική διαλόγου για το θέμα. Η σύνδεση, από την κυβέρνηση, της κατασκευής του νέου μουσείου με την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα είναι ένα συμβολικό-ιδεολογικό επιχείρημα υπέρ της αναγκαιότητας ύπαρξης του μουσείου, αναγκαιότητα η οποία όμως δεν αμφισβητείται από κανέναν. Στην ομιλία του στις 19/2 στο κτίριο «Βάιλερ» στου Μακρυγιάννη, με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης των μελετών που πήραν μέρος στο διαγωνισμό για το ΝΜΑ, ο Ε. Βενιζέλος είπε ότι το επιχείρημα αυτό είναι ουσιαστικά των Αγγλων, οι οποίοι υποτίθεται ότι «ανησυχούν» για την ασφάλεια των Μαρμάρων. Ωστόσο, ο ίδιος ο υπουργός σημείωσε, ότι «αυτή καθεαυτή η ύπαρξη του Μουσείου και κυρίως της αίθουσας του Παρθενώνα είναι μία έντονη κραυγή αγωνίας του μνημείου που θέλει να ξαναδεί ενωμένα τα Γλυπτά του». Αλλωστε, όπως θα δούμε, η αίθουσα του Παρθενώνα είναι κυρίαρχη στο Μουσείο. Αρα, αυτό το επιχείρημα είναι προπαγανδιστικό όπλο (από την ανάποδη) και της ελληνικής κυβέρνησης, ωστόσο δεν απαντά στα παραπάνω προβλήματα, ενώ, αντίθετα, η επίμονη επανάληψή του δείχνει μάλλον μια διάθεση έμμεσης «ενοχοποίησης» των διαφορετικών απόψεων στο θέμα. Αλλωστε, αυτή η τακτική ακολουθείται συνολικά από την κυβερνητική προπαγάνδα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες (οι οποίοι έχουν μετατραπεί κάτι σαν σε νέα «Μεγάλη Ιδέα» και πάντως σίγουρα «εθνικό ζήτημα τιμής», η αμφισβήτηση του οποίου επέσυρε στο πρόσφατο παρελθόν ακόμη και διώξεις) και οι οποίοι συνδέονται άμεσα με την κατασκευή του Μουσείου, αφού κατ' επανάληψη η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού έχει δηλώσει, με κάθε ευκαιρία, πως θέλει τα Μάρμαρα στην Ελλάδα και βέβαια την ολοκλήρωση του Μουσείου πριν την έναρξη των Αγώνων.

Η συζήτηση λοιπόν έχει μετατοπιστεί στο «αν θα προλάβουμε», και πάνω σ' αυτό η διάλεξη του Τσουμί ήταν άκρως αποκαλυπτική: Παρουσιάζοντας ένα έργο του στο εξωτερικό, ο αρχιτέκτονας είπε πως του είχε παραγγελθεί λίγους μήνες πριν τις εθνικές εκλογές, με αποτέλεσμα τα συνεργεία να δουλεύουν επί 24ώρου βάσεως για να προλάβουν, όπερ και έγινε. Ο δε υπουργός Πολιτισμού που «παρήγγειλε» το έργο... εκλέχθηκε ξανά. Η πείρα από την κατασκευή του Ολυμπιακού Χωριού στην Πάρνηθα, με την καταστρατήγηση κάθε εργασιακού δικαιώματος, δημιουργεί άσχημο προηγούμενο για κάθε έργο που θα ξεκινήσει με «φόντο» το 2004, συμπεριλαμβανομένου και του ΝΜΑ.

Στην ίδια εκδήλωση, ο αρχιτέκτονας κλήθηκε να σχολιάσει την ανταγωνιστικότητα του όγκου του κτιρίου του σε σχέση με τον Παρθενώνα. Ο Τσουμί είπε πως δεν έχει απάντηση πάνω σ' αυτό. Ενας άλλος παρευρισκόμενος παρουσίασε στον Τσουμί μία επιστολή του 1997 προς τον υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδας, που την υπογράφουν 21 αρχιτέκτονες-καθηγητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Ν. Υόρκης, της οποίας κοσμήτορας είναι ο ίδιος ο Μπερνάρ Τσουμί.

Στην επιστολή σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι «η τοποθεσία Μακρυγιάννη είναι υπερβολικά μικρή για το αρχικό σχέδιο και μας προκαλείται απορία ποιο είναι το μέγεθος του προγράμματος που επιδιώκεται τώρα να υλοποιηθεί στην τοποθεσία αυτή. Πέραν του ότι παραμένει ασύνδετο με την Ακρόπολη, οτιδήποτε μοιάζει με το αρχικό σχέδιο θα συνέθλιβε τελείως το υπάρχον νεοκλασικό κτίριο του Βάιλερ που ορθώνεται τώρα στην τοποθεσία». Παρακάτω σημειώνεται, ότι «όταν καταρτίστηκε το αρχικό σχέδιο για την τοποθεσία Μακρυγιάννη, δεν είχε ακόμη ληφθεί η απόφαση να κατασκευαστεί ο σταθμός του μετρό. Υπό το φως όλων των παραπάνω είναι τελείως εύλογο να πιστεύει κανείς ότι η παρούσα κατάσταση της τοποθεσίας αποκλείει την ανέγερση ενός μεγάλου οικοδομήματος: Πρώτον λόγω του μετρό, δεύτερον λόγω των αρχαιολογικών ευρημάτων και τρίτον λόγω των τοπικών αντιδράσεων εκ μέρους όσων κατοικούν τώρα στην τοποθεσία». Και παρακάτω: «Ολα αυτά αποδεικνύουν, κατά τη γνώμη μας, όχι μόνο ότι η αρχική προκήρυξη καθώς και η επιλογή της τοποθεσίας ήταν μια κακή σύλληψη, αλλά και ότι τα λάθη αυτά, μετά από μια εξάχρονη καθυστέρηση κατά την οποία μερικές συνθήκες σχετικά με την όλη κατάσταση έχουν τελείως μεταβληθεί, πρόκειται να επιταθούν. Αναφερόμαστε στην... ενοποίηση όλων των αρχαιολογικών χώρων γύρω από την Ακρόπολη με πεζόδρομους, κάτι που είναι σαφώς ασυμβίβαστο προς τη βαριά κυκλοφορία και τον μεγάλο αριθμό τουριστικών λεωφορείων που θα συνεπάγεται η ύπαρξη ενός οικοδομήματος τέτοιων διαστάσεων στη συγκεκριμένη τοποθεσία».

Στους υπογράφοντες την επιστολή περιλαμβάνεται και το όνομα... του ίδιου του Τσουμί, ο οποίος όμως δήλωσε πως χρησιμοποιήθηκε εν αγνοία του, πως βλέπει την επιστολή για πρώτη φορά και πως η χρήση του ονόματός του χωρίς να το ξέρει... «είναι σύνηθες φαινόμενο». Πέρα όμως από την «αστυνομική» πλευρά του ζητήματος (αν υπέγραψε ή όχι ο Τσουμί το κείμενο), όσα λέει η επιστολή παραμένουν ζητούμενα και πάντως, επ' αυτών, ο αρχιτέκτονας δεν απάντησε.

Απάντησε όμως ο Ε. Βενιζέλος την επομένη στο «Βάιλερ» λέγοντας ότι «τα αρχαιολογικά, νομικά και τοπογραφικά προβλήματα έχουν λυθεί». Ωστόσο, από το 2000 ακόμη, η έκθεση της επιτροπής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων για το διαγωνισμό του ΝΜΑ (στον οποίο πρώτευσε ο Τσουμί) αποδεικνύει πως «τα δεδομένα του νέου "διαγωνισμού" είναι σαφώς δυσμενέστερα», αφού το μετρό και οι ανασκαφές ενισχύουν τη διαπίστωση της ακαταλληλότητας του Μακρυγιάννη να δεχτεί το Μουσείο, διαπίστωση που έχει γίνει ήδη από τη δεκαετία του '70.

Η μελέτη του Τσουμί προβλέπει ένα κτίριο με εμβαδόν περίπου 24.500 τ.μ., το οποίο χωρίζεται σε τρία μέρη: Στη βάση με την είσοδο όπου θα φαίνεται μέρος της ανασκαφής και θα εισάγει τον επισκέπτη στους χώρους των περιοδικών εκθέσεων, «εμπορικής δραστηριότητας» και λοιπών υπηρεσιών. Το μεσαίο επίπεδο θα είναι τραπεζοειδούς σχήματος και θα στεγάσει όλες τις εκθέσεις από την αρχαϊκή μέχρι τη ρωμαϊκή περίοδο. Στον ημιώροφο θα υπάρχει αναψυκτήριο και εστιατόριο με θέα στην Ακρόπολη και αμφιθέατρο. Το τρίτο επίπεδο είναι αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στα ξενιτεμένα Μάρμαρα, τα οποία θα τοποθετηθούν με κατεύθυνση ίδια με του Παρθενώνα, έτσι ώστε να ικανοποιηθεί η «συμβολική ενοποίησή» τους με το μνημείο.