Τελικά πόση είναι η ανεργία στην Ελλάδα; Ανέρχεται στο 10,8% που υποστηρίζει η κυβέρνηση; Βρίσκεται ήδη στο 11,3% που αναφέρει στην τελευταία έκθεσή του το ΔΝΤ ή έχει φτάσει στο 13,5% που υποστηρίζει το συνδικαλιστικό κίνημα;

Το ερώτημα τέθηκε προς τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Λ.Παπαδήμο πριν από δύο βδομάδες, με αφορμή την παρουσίαση της «ενδιάμεσης έκθεσης» για τη Νομισματική Πολιτική του '99. Η έκθεση επεκτείνεται και σε άλλα θέματα, καθώς έχει ειδικό κεφάλαιο με θέμα « Πληθωρισμός και οικονομική δραστηριότητα». Σ' αυτό το κεφάλαιο, γίνεται ειδική αναφορά στην απασχόληση και την ανεργία.

Προφανώς ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας βρέθηκε σε δύσκολη θέση, αλλά χωρίς να εξωραΐσει την κατάσταση, υπενθύμισε ότι οι διαφορετικές εκτιμήσεις για τα ποσοστά ανεργίας οφείλονται στο ότι η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδας (ΕΣΥΕ) - εποπτεύεται από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας - καθυστερεί να δημοσιοποιήσει πρόσφατα στοιχεία, καθώς τα τελευταία που παρουσίασε ήταν αυτά του α` τριμήνου του '98... Ηταν εμφανής η αιχμή. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας αμελεί να δώσει στη δημοσιότητα στοιχεία για ανεργία - απασχόληση τον τελευταίο 1,5 χρόνο.

Σε κατ' ιδία συζήτηση ανώτατο στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδας ανέφερε στο «Ρ» ότι η κεντρική τράπεζα παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στους τομείς αυτούς. Και σαν απόδειξη αναφέρθηκε στο τρισέλιδο πλαίσιο της έκθεσης με θέμα «Απασχόληση, ανεργία, οικονομικοί μετανάστες και κόστος εργασίας ανάμονάδα προϊόντος το 1998: μια ερμηνεία των εξελίξεων».

Μια τρισέλιδη αναφορά λοιπόν για το θέμα της ανεργίας - αναφορά που όπως θα δούμε στη συνέχεια προσπαθεί να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα - και μέχρι εδώ. Για το φλέγον πρόβλημα της ανεργίας δε χρειάζονται ούτε συσκέψεις επί συσκέψεων και πρωτοσέλιδα άρθρα στις εφημερίδες (όπως γίνεται με τα δέκατα του πληθωρισμού ή άλλα οικονομικά μεγέθη) ούτε δηλώσεις επί δηλώσεων για τον ίδιο θέμα (του πληθωρισμού ή των δημοσιονομικών ελλειμμάτων), όπως καλή ώρα κάνουν τις μέρες αυτές ο Σημίτης, ο Παπαντωνίου και η Τράπεζα της Ελλάδας, με αφορμή την άνοδο των διεθνών τιμών του πετρελαίου. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας δεν έχει πει το παραμικρό για την «καθυστέρηση» της ΕΣΥΕ να εκδώσει πρόσφατα στοιχεία για το εργατικό δυναμικό, την εξέλιξη της απασχόλησης και της ανεργίας. Κάτι που αναμένεται να γίνει... μετά τις εκλογές, ώστε να μη βγάλει η κυβέρνηση τα μάτια μόνη της, δίνοντας τα επίσημα - δυσμενή - στοιχεία στη δημοσιότητα. Η κυβέρνηση της ανεργίας συμπεριφέρεται σαν τη στρουθοκάμηλο. Χώνει το κεφάλι στην άμμο για να μη βλέπει το πρόβλημα...

Οι διαφορετικές αντιδράσεις και η εκδήλωση ευαισθησίας των κυβερνητικών παραγόντων για τα δύο αυτά θέματα αναδεικνύουν και την ηθική διάσταση της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Τι σημασία έχει αν η ανεργία είναι 10-12 ή 15%; Βλέπετε, το ύψος της ανεργίας δεν αποτελεί κριτήριο για την ΟΝΕ. Επομένως ποιος ενδιαφέρεται. Αντίθετα για τα δέκατα του πληθωρισμού έχει κινητοποιηθεί ολόκληρος ο κυβερνητικός εσμός. Βλέπετε, ο πληθωρισμός είναι το κρίσιμο κριτήριο για την απόκτηση του εισιτηρίου εισόδου στην ΟΝΕ.

Στην ανάλυσή της η Τράπεζα της Ελλάδας για την εξέλιξη της απασχόλησης και της ανεργίας - τα στοιχεία λαμβάνονται από την έρευνα εργατικού δυναμικού της ΕΣΥΕ το β` τρίμηνο του 1998 - ακροβατώντας με την ερμηνεία των στοιχείων, επιχειρεί να εξετάσει το ρόλο των οικονομικών μεταναστών σε διάφορα μεγέθη (απασχόληση, παραγωγικότητα κλπ.).

Ειδικότερα η Τράπεζα της Ελλάδας παραθέτει συγκρίσιμα στοιχεία των ετών 1997-1998 για την εξέλιξη του πληθυσμού, του εργατικού δυναμικού, της απασχόλησης και της ανεργίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά:

• Ο πληθυσμός ηλικίας άνω των 15 ετών (Ελληνες και οικονομικοί μετανάστες) μειώθηκε κατά 3.000 άτομα. Από 8.723.000 σε 8.720.000 άτομα, κυρίως λόγω της μεγάλης μείωσης του πληθυσμού άνω των 65 ετών.
• Αντίθετα στο διάστημα '98 προς '97 ο πληθυσμός ηλικίας 15-64 ετώναυξήθηκε κατά 142.000 άτομα. Από 6.792.000 σε 6.934.000, κυρίως λόγω της αύξησης των οικονομικών μεταναστών (88.000 άτομα) και δευτερεύοντως των Ελλήνων (52.000 άτομα) και περίπου 2.000 μεταναστών από χώρες -μέλη της ΕΕ. Αύξηση κατά 159.000 άτομα (από 2.022.000 σε 2.181.000 άτομα) σημείωσε και ο πληθυσμός μεταξύ 20-34 ετών. Οι Ελληνες αυξήθηκαν κατά 112.000 και οι οικονομικοί μετανάστες κατά 46.000 άτομα.
• Το εργατικό δυναμικό άνω των 15 ετών αυξήθηκε κατά 184.000 άτομα. Από 4.162.000 σε 4.446.000 (110.000 είναι οι Ελληνες και 71.000 οι οικονομικοί μετανάστες). Την ίδια περίοδο οι απασχολούμενοι αυξήθηκαν από 3.853.000 σε 3.967.000 ή κατά 114.000 άτομα (οι 50.000 Ελληνες και οι 64.000 οικονομικοί μετανάστες).

Την ίδια περίοδο, που σημειώθηκαν οι παραπάνω εξελίξεις στον πληθυσμό και την απασχόληση, η ανεργία αυξήθηκε κατά 70.000 άτομα και ανέβηκε - επίσημα - από 409.000 το '97 σε 479.000 το '98. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, από τους ανέργους οι 456.000 είναι Ελληνες (187.000 άνδρες και 288.000 γυναίκες) και 16.000 οικονομικοί μετανάστες.

Με βάση τα στοιχεία αυτά, η Τράπεζα της Ελλάδας επιχειρεί την ακόλουθη ερμηνεία:

• Η μεγάλη αύξηση των οικονομικών μεταναστών μεταξύ '97 και '98 κατά 89.000 (από 118.000 σε 207.000) οφείλεται στην προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να τους καταγράψει μέσω της έκδοσης της πράσινης κάρτας. Από αυτό συμπεραίνει στη συνέχεια ότι η αύξηση αυτή των οικονομικών μεταναστών δεν είναι πραγματική, αλλά πλασματική, επειδή και το 1997 εργάζονταν στη χώρα μας, αλλά δεν είχαν καταγραφεί (συμπέρασμα λογικό). Με βάση αυτή τη διαπίστωση, η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας επισημαίνει πως η πραγματική αύξηση της συνολικής απασχόλησης μεταξύ '97 και '98 δεν είναι 3% (όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία), αλλά 1,3%. Επίσης, η αύξηση των απασχολούμενων μισθωτών δεν είναι 6,3%, αλλά 3,5%! Ομως η διαφορετική είναι η προσέγγιση της Τράπεζας της Ελλάδας στο θέμα της απασχόλησης με την παράθεση διαφορετικών στοιχείων από αυτά που παραθέτει η κυβέρνηση. Με την ενδιάμεση έκθεση, η διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδας προτρέπει τη διεύθυνση μακροοικονομικής ανάλυσης του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας να προχωρήσει σε ...αντίστοιχη προσαρμογή των εκτιμήσεων για το ρυθμό ανόδου της παραγωγικότητας το '98 από 0,7% σε 2,4%! Κατ' ανάλογο τρόπο ο ρυθμός ανόδου του κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος στο σύνολο της οικονομίας (ο ευαίσθητος δείκτης των πολιτικών λιτότητας) μπορεί επίσης να προσαρμοστεί για το 1998 από 5,5% σε 3,8%!!! Με λίγα λόγια στατιστικός μύλος. Και με αυτά τα στοιχεία οι άνθρωποι ασκούν πολιτική. Αντε να πιστέψει κανείς τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας όταν δηλώνει, επικαλούμενος στατιστικά στοιχεία, ότι τα τελευταία 5 χρόνια οι χορηγούμενες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις διασφαλίζουν πλήρως το εισόδημα των εργαζομένων...
• H άνοδος της ανεργίας δεν οφείλεται στην παρουσία των οικονομικών μεταναστών. Πρόκειται για λογικό συμπέρασμα που προκύπτει από μία υπόθεση εργασίας, σύμφωνα με την οποία ο αριθμός των οικονομικών μεταναστών τα δύο έτη δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά και επομένως ο παράγοντας αυτός δεν επηρέασε την κατά 70 χιλ. άνοδο της ανεργίας μεταξύ 1997 και 1998.
• Εκεί όμως που ο συντάκτης της έκθεσης βγάζει λαγούς από το μαντίλι, είναι στην ερμηνεία των παραγόντων ανόδου της ανεργίας. Αφού αναφέρει ότι το εργατικό δυναμικό, μεταξύ 15 και 64 ετών, αυξήθηκε μεταξύ '97 και '98 από 62,6% σε 63,7%, αρπάζεται από το στοιχείο αυτό για να σημειώσει ότι «η αύξηση του αριθμού των ανέργων, όταν συμπίπτει με την αύξηση της απασχόλησης και υπερβαίνει ό,τι θα αναμενόταν με βάση την αύξηση του πληθυσμού, συνήθως υποδηλώνει ότι άτομα που προηγουμένως παρέμεναν εκτός εργατικού δυναμικού (είτε επειδή δεν είχαν αναζητήσει ποτέ είτε επειδή είχαν σταματήσει να αναζητούν εργασία) αρχίζουν να αναζητούν εργασία, επειδή ενθαρρύνθηκαν από τις οικονομικές εξελίξεις και από τις προσφερόμενες ευκαιρίες απασχόλησης (όπου ευκαιρίες κατά τον συντάκτη, η άνοδος του ΑΕΠ και οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης)». Και αλλού: «Είναι φαινόμενο παράξενο ότι επειδή απαιτείται ένα ορισμένο χρονικό διάστημα για να αποδώσουν αυτά τα προγράμματα (αναφέρει τα προγράμματα κατάρτισης του ΟΑΕΔ) πρώτα παρατηρείται αύξηση της ανεργίας και μετά ακολουθεί η αύξηση της απασχόλησης».

Εδώ βρισκόμαστε στα πρόθυρα μίας νέας «επιστημονικής» ερμηνείας για την άνοδο της ανεργίας, σύμφωνα με την οποία η ανεργία αυξάνει, επειδή αυξάνει η οικονομική δραστηριότητα (!), καθώς και ότι λόγω των σχολών κατάρτισης του ΟΑΕΔ πρώτα αυξάνει η ανεργία και μετά η απασχόληση! Μπράβο, με τέτοιες αναλύσεις, ο συντάκτης της έκθεσης μπορεί να διεκδικήσει μέχρι και Νόμπελ Οικονομίας...

Πιο ρεαλιστής ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Γ. Παπαντωνίου- ο οποίος όπως «καρφώνει» η Τράπεζα της Ελλάδας κρύβει τα στοιχεία της ανεργίας - όταν ρωτήθηκε για τους παράγοντες αύξησης της ανεργίας, απαρίθμησε τους ακόλουθους τρεις:

• Το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία διανύει περίοδο καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων.
• Τη συρρίκνωση των αγροτικών νοικοκυριών και των εργαζομένων σε αυτά, καθώς οι τελευταίοι δεν απορροφούνται σε άλλους τομείς της οικονομίας.
• Την παρουσία οικονομικών μεταναστών (τον τελευταίο αυτό παράγοντα τον αμφισβητεί η Τράπεζα της Ελλάδας).

Η ουσία του ζητήματος είναι η εξής: Ανεξάρτητα από τα διαφορετικά στοιχεία που παραθέτουν η κυβέρνηση και η Τράπεζας της Ελλάδας, το πρόβλημα της ανεργίας είναι ακόμη πιο οξύ από αυτό που εμφανίζεται. Σημαντικό ρόλο στον εξωραϊσμό του προβλήματος που ακούει στο όνομα ανεργία, έπαιξε και η θεσμοθέτηση της μερικής απασχόλησης που μειώνει αισθητά τον αριθμό των ανέργων, εμφανίζοντας σαν απασχολούμενους χιλιάδες απασχολήσιμους και ημιαπασχολούμενους. Αυτή την πραγματικότητα προσπαθούν να κρύψουν και ο Γ. Παπαντωνίου και όλοι εκείνοι που θεωρούν «εθνικό στόχο» την ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ, εν γνώσει τους όμως ότι η ΟΝΕ προϋποθέτει και αύξηση της ανεργίας (έτσι διευκολύνεται η συμπίεση της αγοραστικής δύναμης των εργατοϋπαλλήλων) και υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των πλατιών λαϊκών στρωμάτων.

Θανάσης ΚΑΝΙΑΡΗΣ