Για τη μοναξιά και την αλλοτρίωση του ανθρώπου, που ζει σε ξένο τόπο με την ψευδαίσθηση ότι βρήκε τη Γη της Επαγγελίας, μιλά το βραβευμένο έργο του Παναγιώτη Μέντη «Ξένοι», στο οποίο πρωταγωνιστεί η Μπέττυ Βαλάση και παρουσιάζεται στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Με φόντο τη σύγχρονη αμερικανική κοινωνία, ο συγγραφέας παρακολουθεί μια οικογένεια, με δεσπόζουσα φιγούρα την ελληνικής καταγωγής μητέρα, που μετά τον πόλεμο παντρεύτηκε έναν Αμερικανό και εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ. Χήρα πλέον, ζει με τα τέσσερα αγόρια της, τρία από τον πρώτο της γάμο και το τέταρτο από μια δεύτερη σχέση. Οι 46 σκηνές του έργου έχουν σαν συνδετικό ιστό την ιστορία του ενός γιου με μια κοπέλα που έφερε από τη Ρωσία. Η πλοκή δεν αποτελεί παρά πρόφαση, για να επιχειρήσει ο συγγραφέας μια τρυφερή ψυχολογική ενδοσκόπηση σε όλους τους ήρωές του. Ενδοσκόπηση, με την οποία επιδιώκει να καταδείξει τα αδιέξοδα των ανθρώπινων σχέσεων, τις δυσκολίες για μια πραγματική επαφή, τη μοναχική πορεία του ανθρώπου μέσα σε μια υποτιθέμενη ευδαιμονούσα κοινωνία, όπου τα περισσότερα από τα πρόσωπα του έργου είναι ή νιώθουν ξένα...

Σημαντικό και παγκόσμιου ενδιαφέροντος έργο χαρακτηρίζει τους «Ξένους» η Μπέττυ Βαλάση, που ερμηνεύει την Ελληνίδα μάνα, η οποία, μετά το θάνατο του Αμερικανού άντρα της, αγωνίζεται να μεγαλώσει τα παιδιά της. Διατηρεί ένα μικρό μαγαζί, για να ζήσει την οικογένειά της. Οι διακρίσεις, ο πρόσκαιρος αποκλεισμός της, τη δυνάμωσαν απέναντι στις αντιξοότητες.

«Η Μπεθ» -λέει η Μπέττυ Βαλάση- «είναι μια γυναίκα με πείρα ζωής, με σοφή στωικότητα, δυνατή και περήφανη. Ανατράφηκε μέσα στην καταδρομή της μοίρας και της ιστορικής συγκυρίας. Περήφανη θα παραμείνει μέχρι το τέλος. Το θέμα της μετανάστευσης μας αφορά όλους. Ετσι, όπως νιώθει ο Ελληνας έτσι πρέπει να νιώθει ο Ιταλός, ο Αλβανός ή ο Ρουμάνος. Το ίδιο πρόβλημα, το ίδιο συναίσθημα, η ίδια αγωνία. Ο Μέντης έπιασε το θέμα της μετανάστευσης, αλλά μέσα από αυτό βγαίνουν χιλιάδες άλλα πράγματα ζωής, όπως είναι η επικοινωνία, τα αδιέξοδα των σχέσεων, η μοναξιά. Δεν είναι μόνο η αγωνία να φτιάξει τη ζωή του ο μετανάστης, είναι και όλο αυτό το ψυχολογικό βάρος. Φεύγοντας από τον τόπο σου, ξεριζώνονται ψυχές, ξεριζώνονται σχέσεις».

- Οταν χαθούν αυτές οι σχέσεις έστω κι αν θελήσει κανείς να τις αντιγράψει στη νέα γη που τον φιλοξενεί, ποτέ δε θα είναι οι ίδιες. Καλύτερες ή χειρότερες ποτέ όμως ίδιες.

«Ετσι είναι. Είχα την εμπειρία να βρεθώ στην Αμερική με ανθρώπους ξεριζωμένους και να βιώσω κάποια πράγματα. Είναι αγριευτική εμπειρία. Και λόγω του θεάτρου, όταν πήγαμε Αυστραλία νιώθεις αυτό το ξερίζωμα».

- Σε μας τους Ελληνες, αλλά και σε σας ιδιαίτερα, λόγω της καταγωγής υπάρχει και η κυτταρική μνήμη και όλα αυτά αναβιώνουν συναισθήματα.

«Βέβαια. Το ξερίζωμα το βιώνεις στην αρχή ασυνείδητα ως παιδί, ακούγοντας διάφορα πράγματα από τους γεννήτορές σου που είχαν την εμπειρία του ξεριζωμού, και όσο μεγαλώνεις και εφόσον ενδιαφέρεσαι για την αυτογνωσία και τις ρίζες σου συνειδητοποιείς αγριευτικά κομμάτια της ζωής που ή σε εξανθρωπίζουν ή σε αφήνουν αδιάφορο. Εγώ δεν μπορώ όχι απλά να είμαι αδιάφορη, αλλά με πονάνε όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Με πονάνε, αλλά σηκώνω το κεφάλι με περηφάνια και γίνομαι δυνατή».

- Χρόνια το θέμα της μετανάστευσης απασχολούσε τον Ελληνα, που ήταν μέσα στο πρόβλημα. Τα τελευταία χρόνια τον απασχολεί ξανά από μια άλλη πλευρά, καθώς αυτός δέχεται μετανάστες. Θεωρητικά το πρόβλημα διαφοροποιείται, αλλά καλείται ο Ελληνας να το αντιμετωπίσει.

«Καταλαβαίνω τι εννοείς. Πολλές φορές αγανακτούμε και συχνά ό,τι γίνει το ρίχνουμε στους μετανάστες, κυρίως στους Αλβανούς. Δε θέλω να απαλύνω ή να δικαιολογήσω ορισμένα πράγματα. Θέλω να εξηγήσω κάποια πράγματα πρώτα απ' όλα στο μυαλό μου. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια μάς βασανίζει το πρόβλημα της μετανάστευσης του Ελληνα. Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια, όταν έφευγαν ομάδες ανθρώπων στη Γερμανία, την Αυστραλία, χωρίς να ξέρουν γλώσσα. Αυτό το ξερίζωμα, γνωρίζουμε καλά όλοι τι επιπτώσεις είχε και κοινωνικές και πολιτικές στον τόπο μας. Τώρα η Ελλάδα πια δέχεται και πολλές φορές αγανακτεί με την αποδοχή. Γίνονται όμως τέτοια λάθη από την πολιτεία και είναι τέτοια η μεταχείριση και προς τον Ελληνα και προς τον μετανάστη, που πρέπει να μας προβληματίζει και όχι να απλοποιούμε τα πράγματα. Θα πρέπει να σκεφτόμαστε και να βλέπουμε την αιτία. Δεν πρέπει να παπαγαλίζουμε. Πρέπει να βλέπουμε την αλήθεια».

-Και η αλήθεια πού βρίσκεται;

«Τα προβλήματα αγγίζουν τόσο τον Ελληνα όσο και τον μετανάστη. Για την ανεργία, που κάποιοι λένε ότι ευθύνεται το κύμα των αλλοδαπών, δε φταίει ο μετανάστης. Τα οικονομικά προβλήματα αφορούν όλους μας. Πρέπει να αναζητήσουμε αλλού την αιτία της ανεργίας. Και οι αιτίες αφορούν όλη την Ευρώπη. Ανάγκη για δουλιά έχουμε όλοι μας. Η Υγεία και η δουλιά είναι πρώτιστες ανάγκες για αξιοπρεπή ζωή για όλο τον κόσμο. Και να ήταν μόνο η ανεργία. Ερχονται ακόμη... Δεν έχει πάρει είδηση ο πολύς ο κόσμος τι γίνεται με το Ασφαλιστικό για παράδειγμα. Οταν το συνειδητοποιήσουμε να δεις τι έχει να γίνει. Βαυκαλίζουν τον κόσμο και τον αποπροσανατολίζουν από την αλήθεια. Την ξέρουμε πια την πλάκα τους. Πρέπει να αντιδράσουμε. Με παίρνουν από διάφορα κανάλια, για να τοποθετηθώ για το «Μεγάλο αδελφό» και το «Μπαρ». Θα παίξω εγώ αυτό το παιχνίδι; Βεβαίως, είναι πρόβλημα αλλά υπάρχουν τεράστια προβλήματα, με τα οποία δεν ασχολούνται στις τηλεοπτικές τους εκπομπές. Οπως είναι το Ασφαλιστικό, ο πληθωρισμός, το θέμα της Υγείας, το αγροτικό ζήτημα».

- Εχουμε όλοι τις ευθύνες, δε νομίζετε;

«Σαφώς έχουμε τις ευθύνες μας. Σαφώς, φταίμε. Αρκεί ένα δευτερόλεπτο, αρκεί ένα κοκαλάκι να μας πετάξουν για να το γλείψουμε και καθόμαστε και περιμένουμε μήπως μας ελεήσουν με κάτι περισσότερο. Δεν το δέχομαι αυτό. Προτιμώ το καθόλου από το κόκαλο. Και δε δέχομαι να με κοροϊδεύει κανένας. Δε δέχομαι τον εμπαιγμό και την προσβολή του μυαλού μου. Και δεν είναι λόγια. Το αντιμετωπίζω καθημερινά και παλεύω. Δε λέω "αχ τι να κάνουμε". Το αντιμετωπίζω και το παλεύω».

- Από την άλλη έχω την αίσθηση ότι προσπαθούν με ύπουλο τρόπο να περάσουν στον κόσμο είτε τον «οχαδερφισμό», είτε την άποψη πως δε γίνεται τίποτε, μια μοιρολατρία, με απώτερο βέβαια σκοπό να «δουλεύουν» ανενόχλητοι.

«Βέβαια. Να κοιμίζουν τον εγκέφαλο του άλλου. Να μη σκέφτεται. Να μην αντιδρά».

- Λοβοτομή σε όλο της το μεγαλείο.

«Ακριβώς. Να μην υπάρχει αντίσταση και να έχεις τον άνθρωπο ως άβουλο ον. Οχι. Δεν είναι ζωή αυτή. Δεν το δέχομαι. Ποιος θα μου επιβάλει τη ζωή. Οσο ζω θα παλεύω και δε φοβάμαι τίποτε. Σε οποιαδήποτε φάση της ζωής μου, είτε είναι η δουλιά μου, η οικογένειά μου, οι σχέσεις μου, η στάση απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα. Απαιτώ την αξιοπρέπειά μου. Ζω με αξιοπρέπεια και απαιτώ να με σέβονται. Από μικρό κορίτσι παλεύω για τις αξίες μου και είναι αδιαπραγμάτευτες.

Η σκηνοθεσία είναι του Κώστα Μπάκα, τα σκηνικά - κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ, η μουσική επιμέλεια της Ολυμπίας Κυριακάκη, οι φωτισμοί του Σπύρου Κάρδαρη. Παίζουν: Μπέττυ Βαλάση, Κώστας Σπυρόπουλος, Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Νίκος Δαδινόπουλος, Παναγιώτης Μέντης, Σοφία Κακαρελίδου κ.ά.