Οι προηγούμενες μέρες αποτέλεσαν, για άλλη μια φορά, ένα πραγματικό στριπτ-ιζ της τηλεμονοκρατορίας που έχει επιβληθεί από το σύστημα. Δε χρειάζονται αναλύσεις και περιγραφές για τα όσα εκτυλίχτηκαν με τις παλινωδίες του ΕΣΡ, με αφορμή τη γενική κατακραυγή που έχουν ξεσηκώσει τα τηλεοπτικά σκουπίδια του Bar και του Big Brother. Το ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» ήταν πληρέστατο και οι αναγνώστες, αλλά και οι τηλεθεατές, κατάλαβαν, ότι πλην του εκπροσώπου του ΚΚΕ, παρά τους λεονταρισμούς κάποιων μελών του ΕΡΣ πριν την περίφημη πλέον συνεδρίαση, η δύναμη της φασίζουσας τηλοψίας έχει τη δύναμη να επιβάλλει στους πάντες, πλην Λακεδαιμονίων, την άποψή της. Κι επειδή πολύς λόγος έγινε περί ηθικής εμείς θα ασχοληθούμε σήμερα με την «ηθική» του Μεγάλου Αδελφού στο «1984» του Οργουελ και σε επόμενο σημείωμά μας την απάντηση που δίνει ο Κάλλεμπαχ με την Οικοτοπία του¹.

Στο καθεστώς της οργουελιανής κοινωνίας η μόνη αξία που υπάρχει είναι η τυφλή υπακοή στο Κόμμα που, τηρουμένων των αναλογιών τού σήμερα, μπορούμε να μιλήσουμε για τις πανίσχυρες α-κρατικές οικονομικές ελίτ²που ουσιαστικά διοικούν. Οι άνθρωποι έχουν φτάσει στο σημείο «να καταδικάζουν τα ίδια τους τα όνειρα και να θεωρούν δικό τους λάθος ότι δεν είναι ευχαριστημένοι»³ κάτω από το μανδύα της αφόρητης καταπίεσης και της εικοσιτετράωρης πλύσης εγκεφάλου που υφίστανται. Ετσι, στο πλαίσιο αυτό τα παιδιά διαπαιδαγωγούνται να κατασκοπεύουν τους άλλους: « Α, αυτό μάλιστα. Θέλω να πω δείχνει σωστό πνεύμα, έτσι δεν είναι; Είναι και τα δυο διαβολάκια, αλλά από ζήλο! Αλλο τίποτα! Δεν έχουν στο νου τους τίποτα άλλο από τους Κατασκόπους -και φυσικά τον πόλεμο. Ξέρεις τι έκανε η κορούλα μου το Σάββατο, όταν είχε πάει πορεία με την ομάδα της στο δρόμο του Μπέρκχαμστεντ; Πήρε μαζί της άλλα δυο κορίτσια, ξέκοψαν από την υπόλοιπη ομάδα και όλο το απόγευμά τους το πέρασαν παρακολουθώντας έναν παράξενο τύπο. Τον πήραν στο κατόπι επί δυο ώρες μες στο δάσος και μόλις έφτασαν στο Αμερσαμ τον παρέδωσαν στην περίπολο.Γιατί το έκαναν αυτό; Είπε ο Ουίνστον κατάπληκτος. Ο Πάρσονς συνέχισε θριαμβευτικά: το παιδί μου είχε διαβεβαιωθεί πως ήταν πράκτορας του εχθρού. Ισως να είχε πέσει με αλεξίπτωτο. Αλλά εδώ είναι το ζήτημα φίλε μου. Τι νομίζεις ότι έκανε το κορίτσι μου να τον υποψιαστεί; Πρόσεξε ότι φορούσε κάτι παράξενα παπούτσια. Είπε ότι δεν είχε δει ποτέ της κανένα να φοράει τέτοια παπούτσια. Ετσι υποψιάστηκε πως ήταν ξένος. Πολύ έξυπνο για ένα αλητάκι εφτά χρονών, ε;»⁴. Ρόλο που αναλαμβάνουν να παίξουν και οι γονείς τους.

Κάθε παρέκκλιση που παρατηρούν την καταγγέλλουν. Ακόμα και την ίδια τους την οικογένεια! Κι αυτό είναι φυσικό, μια και τα παιδιά δεν ανήκουν στους γονείς τους αλλά στο Κόμμα. Ενα παλιό Ρωσικό παραμύθι μιλά για έναν πλούσιο κι έναν φτωχό που ταξίδευαν μαζί. Ο πλούσιος είχε ένα ευνουχισμένο άλογο κι ο φτωχός μια φοράδα που ένα βράδυ γέννησε ένα πουλαράκι. Αυτό κύλησε κάτω από το αμάξι του πλούσιου. Τότε αυτός είπε ότι το πουλαράκι τού ανήκε γιατί το γέννησε η άμαξα. Αν το πλούσιος αντικατασταθεί με το σύστημα - ισχυρός - ελίτ και το φτωχός με το πολίτης - προλετάριος - ανίσχυρος και το πουλαράκι με τα παιδιά, τότε μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι η ιστορία του παραμυθιού επαναλαμβάνεται και να κατανοήσουμε, γιατί τα παιδιά δεν ανήκουν στους γονείς τους αλλά στο Μεγάλο Αδελφό.

Οι σκηνές βίας είναι καθημερινό φαινόμενο των ανθρώπων κι όσοι αντιδρούν τιμωρούνται «μετά έδειξαν μια θαυμάσια λήψη ενός παιδικού χεριού που εκτοξεύτηκε ψηλά στον αέρα. Θα πρέπει να το παρακολούθησε εκεί ψηλά ένα ελικόπτερο με μια κινηματογραφική μηχανή και ακούστηκαν πολλά χειροκροτήματα, αλλά μια γυναίκα από τα καθίσματα των προλετάριων άρχισε ξαφνικά να κάνει φασαρία και να φωνάζει ότι δεν είναι σωστό μπροστά στα παιδιά, όχι δεν έπρεπε να το δείξουν μπροστά στα παιδιά, δεν είναι, ώσπου η αστυνομία την έβγαλε έξω».

Κανένα σύστημα δικαίου δεν υπάρχει, πέραν των κανόνων που επιβάλλει το Κόμμα. Και είναι γνωστό ότι η απουσία δικαιοσύνης αποκλείει την ύπαρξη ηθικής. Τα πάντα βρίσκονται κάτω από το δίπολο benefit-cost για να θυμηθούμε τους οικονομολόγους. Οπου το όφελος στην περίπτωσή μας μεταφράζεται με το όφελος του συστήματος και μάλιστα ανεξαρτήτως κόστους σε ανθρώπους και φυσικούς πόρους. Ανθρωποι εξαφανίζονται χωρίς την παραμικρή απόδειξη της ενοχής τους «το ζήτημα ήταν ότι και στις δύο δίκες τους είχαν ομολογήσει ότι εκείνη την ημερομηνία βρίσκονταν σε Ευρασιατικό έδαφος. Είχαν πετάξει από ένα μυστικό αεροδρόμιο του Καναδά, για μια συνάντηση κάπου στη Σιβηρία, όπου έκαναν μια διάσκεψη με μέλη του Γενικού Επιτελείου της Ευρασίας και πρόδωσαν στρατιωτικά μυστικά πολύ σημαντικά. Η ημερομηνία είχε εντυπωθεί στη μνήμη του Ουίνστον, γιατί συνέπεσε να είναι η μέρα του Αϊ Γιάννη. Αλλά ολόκληρη η ιστορία θα πρέπει να είχε γραφεί και άλλες, αναρίθμητες φορές. Ενα ήταν το συμπέρασμα: οι ομολογίες ήταν ψέματα». Σ' ένα τέτοιο καθεστώς οι ερωτικές σχέσεις ήταν ανύπαρκτες. Το καθεστώς τις απαγόρευε και προσπαθούσε να κατασκευάσει άτομα αντιερωτικά με πολλούς τρόπους και μηχανισμούς. Ενας εξ αυτών ήταν η εργασία. Πάνω στο ζήτημα του έρωτα και της εργασίας οHerbert Marcuseέχει γράψει«Η γενίκευση της αρχής της απόδοσης έτσι ώστε όλο και περισσότερο οι διάφορες σφαίρες της ανθρώπινης δραστηριότητας να προσομοιάζουν με την εργασία, οδηγεί στην απώθηση της ανθρώπινης ορμής προς τον ερωτισμό». Ο έρωτας είναι επικίνδυνος για το σύστημα και οι νεαρές γυναίκες φορούν την «κόκκινη ζώνη της αγνότητας» για να μην προβάλλεται η θηλυκότητά τους. Οι σκέψεις των υπηκόων έχουν μετατραπεί σε εχθρούς του ίδιου τους του εαυτού, μέσω του σχολείου, της τηλεοθόνης και του Τύπου. Η λέξη «σ' αγαπώ» είναι απαγορευμένη: «Στερέωσε τα γυαλιά του στη μύτη του, αναστέναξε και τράβηξε κοντά του τον επόμενο σωρό από τα χαρτιά που είχε να δουλέψει και που πάνω σ' αυτά βρισκόταν το χαρτάκι. Το ξεδίπλωσε. Με μεγάλα ακατάστατα γράμματα έγραφε: Σ' αγαπώ. Για μερικά δευτερόλεπτα πέτρωσε σε τέτοιο βαθμό που δεν μπόρεσε να ρίξει το ενοχοποιητικό χαρτί στην τρύπα της μνήμης. Οταν τελικά το αποφάσισε μ' όλο που ήξερε τι κίνδυνο διέτρεχε με το να δείξει τόσο ενδιαφέρον, δεν μπόρεσε να αντισταθεί να το διαβάσει άλλη μια φορά για να διαβεβαιωθεί ότι είχε διαβάσει σωστά».

Τα ερωτικά ραντεβού θυμίζουν συνθήκες βαριάς παρανομίας:

« -Πού μπορούμε να συναντηθούμε;

-Στην Πλατεία Νίκης κοντά στο μνημείο.

-Είναι γεμάτο από τηλεοθόνες.

-Δεν έχει σημασία αν έχει πολυκοσμία.

-Θα μου κάνεις κανένα σινιάλο;

-Οχι μη με πλησιάσεις παρά μόνο αν με δεις μέσα σε πολύ κόσμο. Και μη με κοιτάξεις καθόλου. Μόνο να βρίσκεσαι κάπου κοντά μου».

Η δυσκολία να δημιουργηθούν ερωτικές σχέσεις παρομοιάζει με κίνηση στο σκάκι, ενώ ήδη έχεις δεχτεί ματ από τον αντίπαλο. Ετσι οι ήρωες του μυθιστορήματος βλέπουν την ερωτική σχέση τους σαν νίκη επί του συστήματος. Ενα σύστημα οδοστρωτήρα που προσπαθούν να επιβάλλουν, με τις δέουσες παραλλαγές για καλύτερα αποτελέσματα, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, οι κρατούντες. Κι όσο οι αντιστάσεις μας αμβλύνονται και την κοινωνία διαπερνά η άποψη «και τι έγινε;» τόσο τα πράγματα θα χειροτερεύουν. Αν επαναλάβουμε τη ρήση οι καιροί ου μενετοί, μάλλον δε θα πρωτοτυπήσουμε.

Σημειώσεις

• Το κείμενο αυτό όπως και το επόμενο βασίστηκε στο βιβλίο των Ν.Αναστασάτου και Σ. Κουρουζίδη, που κυκλοφορεί από τις εκδ. «Ατραπός» υπό τον τίτλο «Ουτοπία. Μεγάλος Αδελφός ή λύτρωση;».
• Τ.Φωτόπουλος, «Παγκοσμιοποίηση, Αριστερά και Περιεκτική Δημοκρατία», εκδ. «Ελληνικά Γράμματα», Αθήνα 2002, σελ.25.
• H.Marcuse, «Ερως και Πολιτισμός», εκδ. «Κάλβος», Αθήνα 1981, σελ.288.
• Ολα τα αποσπάσματα από το «1984» προέρχονται από το ομώνυμο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κάκτος».