ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Πάσχα με τον Πασκάλ

Ο στοχαστής Πασκάλ γεννήθηκε το 1623, σε μια επαρχιακή πόλη της Γαλλίας. Το 1654 βρέθηκε σε μια κατάσταση μυστικής έξαρσης, όπου έγραψε το περίφημο Μεμόριαλ, ένα ημερολόγιο που γράφτηκε σε μια νύχτα και το είχε ραμμένο στη φόδρα της μπλούζας του και το διάβαζε συνεχώς. Τώρα ο Πασκάλ ζει στην οδό Εωσφόρου 6, μια πάροδο στην Πλατεία Ομονοίας, και δέχτηκε να μιλήσουμε για τον Ιησού Χριστό.

- Θα ήθελα να μου κάνετε ένα σχόλιο για τη διαφορά Μωάμεθ και Χριστού, με αφορμή αυτά που γίνονται στους Αγίους Τόπους.

ΠΑΣΚΑΛ: Ο Μωάμεθ δεν προαναγγέλθηκε, ο Χριστός προαναγγέλθηκε. Ο Μωάμεθ επιβλήθηκε σκοτώνοντας, ο Ιησούς Χριστός κάνοντας να σκοτώνονται οι δικοί του. Ο Μωάμεθ απαγόρευσε την ανάγνωση των Γραφών, οι Απόστολοι την καθιέρωσαν. Τελικά όλα αυτά είναι τόσο αντίθετα, ώστε, αν ο Μωάμεθ πήρε το δρόμο για να πετύχει ανθρώπινα, ο Ιησούς Χριστός τον πήρε για να χάσει ανθρώπινα. Και αντί να συμπεράνουμε ότι, επειδή ο Μωάμεθ πέτυχε, ο Ιησούς Χριστός μπόρεσε να πετύχει καλύτερα, πρέπει να πούμε ότι, επειδή ο Μωάμεθ πέτυχε, ο Ιησούς Χριστός έπρεπε να χάσει.

- Η τελειότητα του Ιησού χάνεται όταν απεικονίζεται στη Σταύρωση, και στο πρόσωπό του αποτυπώνεται η αγωνία, η αδυναμία.

ΠΑΣΚΑΛ: Ποιος δίδαξε στους Ευαγγελιστές τις ιδιότητες μιας ηρωικής ψυχής τόσο τέλειας για να τη ζωγραφίσουν με τόσο τέλειο τρόπο στον Ιησού Χριστό; (...) Δεν ξέρουν να παρουσιάζουν έναν θάνατο σταθερό; Να γιατί ο ίδιος ο Αγιος Λουκάς παρουσιάζει το θάνατο του Αγίου Στεφάνου περισσότερο δυνατό απ' ό,τι του Ιησού Χριστού. Τον έκαναν λοιπόν ικανό να δοκιμάζει φόβο πριν να έλθει η αναγκαιότητα του θανάτου, κι έπειτα πολύ ισχυρό. Αλλά, όταν τον παρουσιάζουν τόσο ταραγμένο, είναι όταν ταράζεται ο ίδιος, και, όταν τον ταράζουν οι άνθρωποι είναι πέρα για πέρα δυνατός.

- Ποιο είναι το πραγματικό νόημα της εις Αδου καθόδου;

ΠΑΣΚΑΛ: Ο Ιησούς Χριστός (...) είναι νεκρός και κρυμμένος στον τάφο. Ο Ιησούς Χριστός δεν έκανε κανένα θαύμα στον τάφο. Εκεί μέσα ο Ιησούς Χριστός παίρνει μια νέα ζωή, όχι πάνω στο σταυρό. Είναι το τελευταίο μυστήριο του πάθους και της λύτρωσης. Ο Ιησούς Χριστός διδάσκει ζωντανός, νεκρός, σαβανωμένος, αναστημένος. Ο Ιησούς Χριστός δεν είχε πουθενά μέρος πάνω στη γη να αναπαυθεί παρά μόνο στον τάφο. Οι εχθροί του μόνο στον τάφο σταμάτησαν να τον βασανίζουν.

- Μήπως οι άνθρωποι είναι τα Πάθη του Ιησού;

ΠΑΣΚΑΛ: Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα καλάμι, το πιο αδύνατο μέσα στη φύση. Ωστόσο είναι ένα καλάμι που στοχάζεται. Δε χρειάζεται να εξοπλιστεί ολόκληρο το σύμπαν για να το συντρίψει: Ενας ατμός, μια σταγόνα νερού αρκούν για να το σκοτώσουν. Αλλά, κι όταν το σύμπαν θα τον έλιωνε, ο άνθρωπος θα 'ταν ακόμα πιο ψηλά απ' αυτό που τον σκοτώνει, γιατί γνωρίζει ότι πεθαίνει και ξέρει ποιο είναι το πλεονέκτημα που έχει το σύμπαν σε σχέση μ' αυτόν: Το σύμπαν δεν ξέρει τίποτα. Ολη η αξιοπρέπειά μας θεμελιώνεται λοιπόν στη σκέψη. Πρέπει από δω και μόνο να υψώσουμε τον εαυτό μας και όχι από το διάστημα και τη διάρκεια, τα οποία δεν μπορούμε να γεμίσουμε. Ας εργαστούμε λοιπόν για να σκεφτόμαστε καλά: Ιδού η αρχή της ηθικής.

Την ώρα που έλεγα ψιθυριστά στον Πασκάλ «ευχαριστώ που με δεχτήκατε», ένας κοκκινολαίμης προσγειώθηκε στο παράθυρό του. Δεν ήθελα να τους ενοχλήσω και διακριτικά έφυγα.

Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Μελωδική «γεωγραφία»

Ενα από τα συγκλονιστικότερα μουσικά είδη είναι το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι, το οποίο όμως ελάχιστα έχει ερευνηθεί. Παρόλο που καλύπτει μια μεγάλη περιοχή, από το βόρειο τμήμα της Ηπείρου μέσα στην ελληνική επικράτεια μέχρι βορειότερα στη Νότια Αλβανία, περιλαμβάνοντας πληθώρα οικισμών με πλούσια μουσική παράδοση, μικρή είναι η έρευνα και καταγραφή του από ελληνικής πλευράς. Με ένα κομμάτι του ηπειρώτικου πολυφωνικού τραγουδιού, αυτού που γεννήθηκε στο Πωγώνι της Ηπείρου - κοιτίδα της ελληνικής πεντατονίας και πατρίδα ενός ιδιότυπου πολυφωνικού ύφους που φέρει τ' όνομά του - μας φέρνει κοντά η νέα δισκογραφική δουλιά του Χρήστου Τζιτζιμίκα, με τίτλο «Πατήματα» («Ιαμβος»). Ο δίσκος περιλαμβάνει 16 τραγούδια, 3 από τα οποία ερμηνεύονται στη βλάχικη γλώσσα, προσφέροντας μια δυνατή «γεύση» της μουσικής αυτής παράδοσης, που χαρακτηρίζεται από το μεγαλείο της λιτότητας και της αλήθειας. Τα τραγούδια ερμηνεύει ο Χρήστος Τζιτζιμίκας με τον Πετρολούκα Χαλκιά στο κλαρίνο, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του πωγωνίσιου ύφους. Επίσης, οι μουσικοί Χριστόδουλος Ζούμπας (λαούτο, μουσική επιμέλεια), Αχιλλέας Χαλκιάς (βιολί), Θανάσης Μαρκόπουλος (λαούτο), Νίκος Κοντός (ντέφι) και Ανδρέας Παπάς (ντέφι). Αξίζει να σημειωθεί ότι το CD συνοδεύεται από ένα καλαίσθητο βιβλιαράκι με πληροφορίες για την περιοχή και τη μουσική της και μουσικολογικά σημειώματα.

Τα «Πατήματα» είναι ο δεύτερος δίσκος του Χρ. Τζιτζιμίκα, μετά τα «Ζαγορίσια και Γιαννιώτικα» το 1993. Είναι η συνέχεια της ανεξάρτητης πορείας του στη δισκογραφία, καθώς όπως αναφέρει «η συνεννόηση με τις εταιρίες της εποχής έμοιαζε αδύνατη, ίσως εξαιτίας και της έλλειψης διασυνδέσεων με τους ανθρώπους που εμπλέκονταν στη δισκογραφία. Στο δίσκο προσπάθησα να συμπεριλάβω όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές από τη μουσική του Πωγωνίου, αλλά σίγουρα απουσιάζουν πολλά σημαντικά κομμάτια από το ρεπερτόριο της περιοχής. Ετσι, μένει ανοιχτό το ενδεχόμενο ενός δεύτερου δίσκου, που θα περιλαμβάνει κυρίως πολυφωνικά τραγούδια, οργανικά κομμάτια και άλλες φωνές, που στάθηκε αδύνατο να ενσωματωθούν στην παρούσα ηχογράφηση».

Μια μελωδική αναμέτρηση με τις κορυφαίες μουσικές δημιουργίες της ιδιαίτερης πατρίδας του, τα ριζίτικα της Κρήτης, προσφέρει ο Ψαραντώνης μέσα από την τελευταία του δισκογραφική δουλιά «Τα Ριζίτικα» («Λύρα»). Με πάθος, αρχέγονη τρυφερότητα, βαθιά γνώση και αγάπη ο σημαντικός Κρητικός καλλιτέχνης καταθέτει μοναδικές ερμηνείες σπουδαίων τραγουδιών, που έχουν γεννηθεί και ανδρωθεί στα χωριά των Λευκών Ορέων, στις Χανιώτικες Μαδάρες. Με αίσθημα ευθύνης απέναντι στον τόπο και το λαό που τα γέννησε, ο Ψαραντώνης μεταφέρει τα τραγούδια με τρόπο αυθεντικό και συνάμα επιβλητικό. Εξάλλου, η σχέση του με τα ριζίτικα δεν είναι τωρινή, καθώς με αυτά γαλουχήθηκε από παιδί. Και αυτό το βαθύ βίωμα της πολύχρονης συναναστροφής του με αυτά τα ακούσματα, τους ήχους, τους στίχους, τους ρυθμούς τους, αλλά και με τους ανθρώπους από τους οποίους τα πρωτάκουσε, καταγράφεται στις ερμηνείες του. Ερμηνείες μεγαλοπρεπείς στη λιτότητά τους, που αιχμαλωτίζουν τον ακροατή και τον ταξιδεύουν στο χώρο και το χρόνο. Στο άλμπουμ εκτός από τον Ψαραντώνη, ένα ριζίτικο τραγουδά ο Ρούσσος Ζούλης, ένας 97χρονος Σφακιανός από αυτούς που κράτησαν ζωντανή την παράδοση, ενώ δύο τραγούδια ερμηνεύει η Νίκη Ξυλούρη.
Οι «Δυνάμεις του Αιγαίου», το πρωτοποριακό συγκρότημα που στη δεκαετία του '80 ανέδειξε ξεχασμένα μουσικά ιδιώματα και όργανα (ούτι, λαούτο, νέι, κανονάκι κ.ά.), επιστρέφουν στη δισκογραφία με το άλμπουμ «Ολες οι μέρες που έλειπα». Ο Νίκος Γράψας, ο Γιάννης Ζευγόλης, ο Μιχάλης Κλαπάκης, ο Πέτρος Ταμπούρης και ο Χρίστος Τσιαμούλης, έχοντας διανύσει από το τέλος της δεκαετίας του '80 μια πορεία προσωπική, αντλώντας όμως πάντοτε στοιχεία από την παράδοση, ενώνονται και πάλι για να διηγηθούν τις μελωδικές τους ιστορίες. Η μουσική ομάδα με τα ίδια πρόσωπα όπως παλιά, όμως με περισσότερη μουσική ωριμότητα, καταθέτει ένα δίσκο όπου παρουσιάζονται οι μουσικές εμπειρίες των μελών της, μέσα από καινούρια τραγούδια, αλλά και μέσα από παλιά αγαπημένα παραδοσιακά κομμάτια. Χωρίς να τους απασχολεί η μόδα και οι εμπορικοί κανόνες, κάτι που το αποδεικνύει και ο δίσκος τους, οι «Δυνάμεις του Αιγαίου» καταθέτουν ένα μουσικό υλικό, που στοχεύει στην απόλαυση της μουσικής πράξης. Και μαζί στη βαθύτερη λειτουργία του μουσικού ήχου που «θεραπεύει» και του λόγου που δεν «αποκοιμίζει» την ανθρώπινη νοημοσύνη, αλλά αντίθετα ξυπνάει μνήμες, γεννάει εικόνες και συναισθήματα.

Ρ. ΣΟΥΛΗ