ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 12 Μάη 2002
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
«Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία»

«Τριήρης», 5ος αιώνας π.Χ.
«Τριήρης», 5ος αιώνας π.Χ.
Μία βασική πλευρά της ζωής των αρχαίων Ελλήνων, λιγότερο γνωστή απ' ό,τι η αρχαία ελληνική φιλοσοφία και θρησκεία ή η στρατιωτική ιστορία των αρχαίων Ελλήνων, είναι η τεχνολογία. Στην «Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία» αναφέρεται η έκθεση που διοργανώνει η Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων (Πειραιώς 100, Αίθουσα Δ7), σε συνεργασία με την Εταιρεία Μελέτης της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας και το Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Παρουσιάζονται πολλά ομοιώματα αρχαιοελληνικών κατασκευών (μηχανών, ρολογιών, πλοίων, υπολογιστών μηχανών, μηχανισμών επικοινωνίας και αυτομάτων μηχανισμών) από τα προϊστορικά έως και τα ελληνιστικά χρόνια, που πλαισιώνονται από πίνακες και πλούσιο εποπτικό και οπτικοακουστικό υλικό, αναδεικνύοντας την ισότιμη ανάπτυξη της τεχνολογίας παράλληλα με τις επιστήμες και τις Καλές Τέχνες στην αρχαιότητα. Ακόμη, για πρώτη φορά, εκτίθενται και αρχαίες επιγραφές σχετικές με θέματα τεχνολογίας. Πολλά από τα εκθέματα είναι λειτουργικά: Ανυψωτικές μηχανές ανεβοκατεβάζουν τα φορτία τους. Αντλίες μεταφέρουν νερό. Τα αυτόματα του Ηρωνος κινούνται. «Ατμολέβητας» γυρίζει με ταχύτητα μέσα σε ατμούς και η Υδραυλις ηχεί. Τα ομοιώματα (σε φυσικό μέγεθος ή υπό κλίμακα) κατασκευάστηκαν ειδικά για την έκθεση, ενώ ορισμένα πρόσφεραν φορείς και ιδιώτες.

Ανυψωτική μηχανή
Ανυψωτική μηχανή
Παραθέτοντας ορισμένα επιτεύγματα της Τεχνολογίας των Ελλήνων, ο καθηγητής του ΕΜΠ, Θ. Π. Τάσιος, σημειώνει στον κατάλογο της έκθεσης «Η νίκη των Αθηναίων στη Σαλαμίνα με 200 νεοναυπηγημένες τριήρεις δεν είναι άσχετη του γεγονότος ότι, επί τρία χρόνια πριν, η παραγωγή αργύρου στο Λαύριο είχε φτάσει στο απόγειο. Κι αν έχασαν τον Πελοποννησιακό πόλεμο, είναι διότι τα μεταλλεία είχαν σχεδόν κλείσει. Βεβαίως, ούτε η μεταλλευτική, ούτε η μεταλλουργία των Αθηναίων ήσαν αρχικώς πρωτότυπες. Ομως, κατά τον 5ο αιώνα και τον 4ο αιώνα, παρατηρείται μια άνθηση και μια συστηματοποίηση που ουδέποτε άλλοτε είχε παρατηρηθεί». Οσον αφορά στη στρατιωτική τεχνική, ο Θ. Τάσιος τονίζει: «Οι περισσότερες τεχνικές ανακαλύψεις γίνονται (ή έστω εφαρμόζονται ευρέως), για να εξυπηρετήσουν στρατιωτικές σκοπιμότητες... Βεβαίως, οι στρατιωτικές μηχανές είναι προγενέστερες των Ελλήνων. Μόνο όμως, μετά τον 5ο αιώνα, μαζί με τις μεταβολές στην οχυρωματική, παρατηρείται ταχύτατη τεχνολογική πρόοδος και στα "επιθετικά" όπλα».

Από τα σημαντικότατα τεχνικά έργα αναφέρεται ο κυματοθραύστης της Σάμου, η σήραγγα της Σάμου, έργο του Μεγαρέως Ευπαλίνου, η οποία εντυπωσιάζει ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα και η αποξήρανση της λίμνης των Πτεχών (της λίμνης Δύστου δηλαδή, στη νότια Εύβοια). Οσον αφορά στο έργο των Μηχανικών εκείνης της περιόδου, σημειώνουμε το αερότονο του Κτησιβίου, μία μηχανή η οποία, συνδυάζοντας ένα ελατήριο και πεπιεσμένο αέρα, ήταν σε θέση να πετάει κατά διαστήματα πέτρες. Το σπουδαιότερο είναι πως το μηχάνημα περιλάμβανε και μεταλλικό κύλινδρο με έμβολο, ένα μηχανισμό μεγάλης τεχνικής σημασίας. Η μεγάλη δόξα όμως του Κτησιβίου ήταν οι αντλίες του. Ο Βιτρούβιος τις περιγράφει ονομαστικά, ενώ ο Αρχιμήδης φαίνεται πως μάλλον βελτίωσε παρά εφηύρε την αντλία - κοχλία. Για τα επόμενα 2.000 χρόνια όλη η ανθρωπότητα αυτές τις αντλίες θα χρησιμοποιεί. Ο Φίλων ο Βυζάντιος (γύρω στο 250 π.Χ.) συνέγραψε βιβλία, σημαντικό μέρος των οποίων διασώζεται: Μοχλοί, Πνευματικά, Κλεψύδραι, Πολιορκητική, Πολεμικαί Μηχαναί, Οδοντωτοί τροχοί. Οκτακόσια χρόνια παράδοση τελείωνε σχεδόν με τον Ηρωνα. Ο Ηρων ο Αλεξανδρινός ήταν πάνω απ' όλα επιστήμονας μεγάλου εύρους και βάθους.

Μηχανισμός των Αντικυθήρων
Μηχανισμός των Αντικυθήρων
Από τα εκθέματα που παρουσιάζονται σημειώνουμε: Στην ενότητα της ναυπηγικής, τις πολεμικές «Σάμαινες» (6ος αιώνας π.Χ.) και την Τριήρη, που υπήρξε το πιο γνωστό πλοίο της ελληνικής αρχαιότητας, το οποίο κυριάρχησε στην Ανατολική Μεσόγειο για περισσότερο από 1.000 χρόνια. Από την ενότητα γερανοί και αντλίες σημειώνουμε την ανυψωτική μηχανή. Τον Κοχλία του Αρχιμήδους, που ήταν μηχανή άντλησης ύδατος από μία χαμηλή στάθμη σε υψηλότερη. Την αντλία του Κτησιβίου, η οποία θεωρείται μία από τις σημαντικότερες μηχανολογικές εφευρέσεις για την άντληση νερού που βρίσκει εφαρμογές εδώ και 23 αιώνες. Στα μετρητικά όργανα περιλαμβάνεται ο Αστρολάβος του Πτολεμαίου, ένα αστρονομικό όργανο πάνω στο οποίο προβάλλεται στερεογραφικά η ουράνια σφαίρα. Χρησιμοποιείται για τη μέτρηση του γεωγραφικού πλάτους και μήκους των άστρων από οποιοδήποτε σημείο της Γης. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ένας από τους σπανιότερους και πλέον σύνθετους μηχανισμούς που διασώθηκαν από την αρχαία Ελλάδα. Πρόκειται για ένα αστρονομικό όργανο μεγάλης ακρίβειας, το οποίο προσδιορίζει τις κινήσεις του Ηλιου και της Σελήνης στον Ζωδιακό κύκλο. Κατασκευάστηκε το 80 π.Χ., πιθανότατα στη Ρόδο από τη Σχολή του Ποσειδωνίου. Η Διόπτρα Ηρωνος είναι ένα φορητό όργανο που επιτρέπει ακριβείς γεωδαιτικές μετρήσεις επί της επιφάνειας της γης. Το επίπεδο - οριζόντιο ηλιακό ωρολόγιο, που μετρά ώρες της αυτής διάρκειας. Το ηλιακό ωρολόγιο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα κυρίως κατά το Μεσαίωνα για τη μέτρηση του Αληθούς Ηλιακού χρόνου. Το Ηλιακό Ωρολόγιο των Φιλίππων χρονολογείται από τις επιγραφές ανάμεσα στο 250 και 350 μ.Χ. Το υδραυλικό ωρολόγιο τύπου Κλεψύδρας βρέθηκε στις ανασκαφές του Αμφιαράειου Αττικής και χρονολογείται πιθανόν τον 5ο π.Χ. αιώνα.

Στην ενότητα αυτοματοποιητική περιλαμβάνονται οι Αυτόματες πύλες ναού. Το Θεώρημα 38 των Πνευματικών του Ηρωνος περιγράφει την αυτόματη λειτουργία των πυλών ενός ιερού ναού: «Ναός κατασκευάζεται, έτσι ώστε μόλις ανάψει φωτιά σε βωμό που βρίσκεται στην είσοδό του και γίνει θυσία, οι πόρτες του ναού να ανοίγουν αυτόματα και μόλις σβήσει η φωτιά πάλι να κλείνουν». Ο Ηρων αξιοποιεί στον μηχανισμό αυτό τη διαστολή του θερμαινόμενου αέρα κάτω από το βωμό. Με την πίεση του αέρα μεταφέρει υγρό από ένα σταθερό σε ένα κινητό δοχείο και κατόπιν χρησιμοποιεί σύστημα τροχαλιών και αντίβαρων για την περιστροφή των πυλών του ναού. Πρόδρομο της ατμομηχανής αποτελεί η αιολόσφαιρα του Ηρωνος, η οποία αξιοποιεί την πίεση του ατμού και τη μετατρέπει σε κινητήρια περιστροφική δύναμη. Τέλος, από την ενότητα Τεχνολογία στη μουσική και τον αθλητισμό σημειώνουμε την Υδραυλη. Η Υδραυλις είναι το πρώτο στην παγκόσμια ιστορία πληκτροφόρο μουσικό όργανο και πρόδρομος του μετέπειτα εκκλησιαστικού Οργάνου. Η έκθεση θα λειτουργεί έως τις 30 Ιουνίου. Για παιδιά έως 12 ετών η είσοδος είναι ελεύθερη. Κυριακή δωρεάν.


Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ