Παπαγεωργίου Βασίλης

Οι συνεχείς αποκαλύψεις «λογιστικών σκανδάλων», η αδυναμία των αρχών να «βάλουν τάξη» και οι δυσοίωνες προβλέψεις των αναλυτών, είναι τρεις από τους λόγους που οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση, την οποία ορισμένοι παρομοιάζουν με «κραχ». Ο Μαρκ Φάμπερ, ένας φημισμένος αναλυτής των χρηματιστηριακών εξελίξεων, σε συνέντευξή του στη «Γουόλ Στριτ» δηλώνει ότι «δεν υπάρχει ούτε μια πιθανότητα ενίσχυσης των αμερικανικών μετοχικών αξιών στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα». Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια, διαπιστώνεται ότι οι δείκτες έχουν ακόμα πολύ δρόμο να διανύσουν στην καθοδική πορεία τους. Η εταιρία «Μόργκαν Στάνλεϊ» εκτιμά ότι ο «δείκτης κινδύνου» στην Ευρώπη είναι στα επίπεδα του χρηματιστηριακού κραχ του 1987 και της κατάστασης που επικρατούσε αμέσως μετά την 11η Σεπτέμβρη του 2001.

Η κατάσταση στις ΗΠΑ μοιάζει με «σκοτσέζικο ντους». Τη στιγμή που οι κυβερνητικοί παράγοντες, όπως την περασμένη Πέμπτη ο υπουργός Οικονομικών Πολ Ο' Νιλ, ισχυρίζονται ότι η αμερικανική οικονομία βρίσκεται σε στάδιο ανάκαμψης, τα στοιχεία αποδεικνύουν ότι η ύφεση είναι παρούσα ακόμη. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εμπορίου, οι παραγγελίες για διαρκή καταναλωτικά αγαθά σημείωσαν, τον περασμένο μήνα, τη μεγαλύτερη πτώση των τελευταίων επτά μηνών. Ετσι, τον Ιούνη, σημειώθηκε πτώση των παραγγελιών κατά 3,8% ενώ οι οικονομικοί αναλυτές προσδοκούσαν αύξηση της τάξης του 0,7%. Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και τα συμπεράσματα από την έρευνα του τηλεοπτικού δικτύου NBC όπου το 68% των Αμερικανών πιστεύει ότι η χώρα βρίσκεται σε ύφεση και δε συμμερίζεται τις κυβερνητικές εκτιμήσεις για ανάκαμψη.

Παράλληλα, συνεχίζεται στη Γερουσία η συζήτηση για το νόμο που προβλέπει αυστηρές ποινές στα στελέχη των επιχειρήσεων που συμμετέχουν σε «λογιστικές απάτες». Η συζήτηση γίνεται στη βάση των προτάσεων του προέδρου Μπους για την «εταιρική διακυβέρνηση». Είναι ενδεικτικό ότι πολλοί γερουσιαστές εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις επιπτώσεις της κρίσης στα θεμέλια του καπιταλιστικού συστήματος. Ο εκπρόσωπος του Δημοκρατικού κόμματος, Πολ Σαρμπάνις, δήλωσε: «Είμαστε εδώ για να ξαναφτιάξουμε τον καπιταλισμό», ενώ ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ απέδωσε σε έλλειψη ηθικής διαπαιδαγώγησης τα πρόσφατα φαινόμενα. «Μια μολυσματική αρπακτικότητα φαίνεται να έχει πιάσει μεγάλο μέρος της επιχειρηματικής μας κοινότητας», είπε ο Αλαν Γκρίνσπαν. Η απάντηση ήρθε από τη «Γουόλ Στριτ», εν ονόματι των κεφαλαιοκρατών: «Τα σκάνδαλα είναι γνώρισμα κάθε ελεύθερου συστήματος, διότι ένα ποσοστό των ανθρώπων παντού θα κάνει απάτες. Για να διορθωθεί ο καπιταλισμός δε χρειάζεται περισσότερους κανονισμούς. Καλύτερα να τον αφήσουμε να διορθωθεί μόνος του».

Τέλος, στην αλυσίδα των «λογιστικών σκανδάλων» προστέθηκε αυτή τη βδομάδα ο μεγαλύτερος Οργανισμός Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης στον κόσμο, η AOL Time Warner, έπειτα από την υποβάθμισή του εκ μέρους υπηρεσιών αξιολόγησης της δανειοληπτικής αξίας εταιρειών και κρατών και έπειτα από τη δημοσιοποίηση της πληροφορίας ότι διεξάγονται έρευνες στους λογαριασμούς του. Η Αμερικανική Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ανακοίνωσε ότι ερευνά «τη λογιστική πρακτική της AOL». H έρευνα αποφασίστηκε μετά τη δημοσίευση άρθρων στην εφημερίδα «The Washington Post», με τα οποία ετίθεντο πολλά ερωτήματα ως προς την «επιθετική λογιστική πρακτική» της AOL. H μετοχή του κολοσσού έχει απωλέσει πάντως το 65% της αξίας της από τις αρχές του έτους, ενώ έχει καταρρεύσει σε ποσοστό 80% απ' το Γενάρη του 2000, όταν η πρωτοπόρος στον κλάδο του Internet, AOL, εξαγόραζε την Time Warner, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας αξίας 106,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Περίπου 25 εκατομμύρια Αμερικανοί συγκεντρώνουν περισσότερο πλούτο από 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη. Αυτό είναι ένα από τα στοιχεία της Εκθεσης του ΟΗΕ για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη, η οποία δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη Τετάρτη. «Ανάμεσα στο 1970 και τα τέλη της δεκαετίας του '90, ο κόσμος έγινε πιο άνισος από κάθε άλλη φορά μετά το 1950», σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης.

Στην έκθεση του ΟΗΕ αναφέρεται ακόμη ότι το 1% των πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη διαθέτει αθροιστικά μεγαλύτερο εισόδημα από το φτωχότερο 57% του παγκόσμιου πληθυσμού. Το 10% των πλουσιότερων Αμερικανών έχει εισόδημα που αντιστοιχεί στο 43% των φτωχότερων κατοίκων του πλανήτη.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία που αφορούν τις εσωτερικές ανισότητες στα ανεπτυγμένα κράτη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο δυτικές χώρες που γνώρισαν τη μεγαλύτερη όξυνση των ανισοτήτων είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία. Ανάμεσα στο 1979 και το 1997, το πραγματικό κατά κεφαλήν εισόδημα στις HΠA αυξήθηκε κατά 38%, τα εισοδήματα του 1% των πλουσιότερων αμερικανικών νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά... 140%, ενώ τα εισοδήματα των οικογενειών με μεσαία εισοδήματα δε βελτιώθηκαν παρά κατά 9%. Με άλλα λόγια, τη μερίδα του λέοντος από την αύξηση της «πίτας» την καρπώθηκαν οι ήδη κοινωνικά ισχυροί.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτίμηση των συντακτών της έκθεσης για τους διεθνείς οικονομικούς οργανισμούς: «Επτά χώρες έχουν στα χέρια τους σχεδόν τις μισές ψήφους στην Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο». «Τα ισχυρά κράτη θα έχουν πάντα κυρίαρχο ρόλο στη λήψη αποφάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο», τόνισε ο Μαρκ Μάλοκ Μπράουν, διευθυντής του Προγράμματος του OHE για την Ανάπτυξη (UNDP). H UNDP καταγγέλλει το γεγονός ότι σε πολλές χώρες η πορεία προς την ταχεία ανάπτυξη χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την περιστολή των δημοκρατικών ελευθεριών.

H έκθεση του ΟΗΕ κατατάσσει στην κορυφή από άποψη πραγματικού εισοδήματος, εκπαιδευτικού επιπέδου και προσδόκιμου ζωής τη Νορβηγία, με δεύτερη τη Σουηδία και τρίτο τον Καναδά. Οι HΠA, η πλουσιότερη χώρα στον πλανήτη, βρίσκονται στην έκτη θέση στην κλίμακα της ανθρώπινης ανάπτυξης, ενώ η Ελλάδα στην 25η, κάτω από το Χονγκ Κονγκ και πάνω από τη Σιγκαπούρη. Στον κατάλογο περιλαμβάνονται 53 χώρες, των οποίων το επίπεδο ανθρώπινης ανάπτυξης χαρακτηρίζεται υψηλό, 85 των οποίων χαρακτηρίζεται μέτριο και 35 χαμηλό. Στην τελευταία κατηγορία βρίσκονται κυρίως αφρικανικές χώρες, με την εξαίρεση του Πακιστάν (138), του Μπουτάν (140), του Νεπάλ (142), του Λάος (143), της Υεμένης (144) και του Μπαγκλαντές (145).