ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 11 Αυγούστου 2002
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΑΚΤΙΝΕΣ-Τ
Βλέποντας μέσα από ρούχα και τοίχους

Ενα αναξιοποίητο τμήμα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος υπόσχεται εφαρμογές σαν των ακτίνων-Χ, αλλά χωρίς τον κίνδυνο από την ακτινοβολία

Οι ακτίνες-Χ είναι μάλλον γνωστές στους περισσότερους. Η πιο οικεία χρήση τους είναι για τη λήψη ακτινογραφιών για διαγνωστικούς ιατρικούς λόγους, αφού μπορούν και διαπερνούν το ανθρώπινο σώμα, απορροφώμενες σε διαφορετικό βαθμό από τους διάφορους ιστούς, αποκαλύπτοντας έτσι το εσωτερικό του χωρίς εγχείρηση. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι να δει κανείς στο εσωτερικό του ανθρώπινου σώματος, όπως οι υπέρηχοι και η μαγνητική τομογραφία. Ολες αυτές οι τεχνολογίες έχουν τα μειονεκτήματά τους: οι ακτίνες-Χ είναι επικίνδυνες γιατί είναι υψηλής ενέργειας και προκαλούν ζημιές στα κύτταρα, οι υπέρηχοι δίνουν μια ασαφή και θολή εικόνα, ενώ η μαγνητική τομογραφία κοστίζει, είναι άβολη για τον ασθενή και παίρνει πολλή ώρα. Ανάλογα προβλήματα παρουσιάζουν οι τεχνολογίες αυτές και όταν χρησιμοποιούνται για την κατόπτευση του εσωτερικού αντικειμένων.

Τη λύση φαίνεται ότι ίσως δώσει ένα άλλο κομμάτι του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που δεν περικλείει τους κινδύνους των ακτίνων-Χ και δίνει καλύτερες εικόνες από τους υπερήχους, ενώ χρειάζεται έκθεση μόλις ένα τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου, για να δώσει καλή φωτογραφία. Πρόκειται για τις ακτίνες-Τ, δηλαδή τις ακτίνες συχνότητας τεραχέρτζ (εξ ου και το όνομα) που βρίσκονται ανάμεσα στην ακτινοβολία μικροκυμάτων και στην υπέρυθρη ακτινοβολία. Για την ακρίβεια οι ακτίνες-Τ έχουν συχνότητες από 300 γιγαχέρτζ ως 10.000 γιγαχέρτζ (10 τεραχέρτζ).

Η τεχνητή παραγωγή των ακτίνων-Τ γίνεται με συσκευές ανάλογες με αυτές που παράγουν τα ραδιοκύματα, με κεραίες μήκους μόλις ενός δεκάτου του χιλιοστού, αλλά ο χειρισμός τους από κει και πέρα πραγματοποιείται με φακούς και κάτοπτρα, όπως και για το κανονικό φως. Οι φακοί για τις ακτίνες-Τ, βεβαίως, είναι διαφορετικοί από τους συνηθισμένους, π.χ. είναι αδιαφανείς στο κανονικό φως.

Μέχρι πρόσφατα, αυτές οι συχνότητες δε χρησιμοποιούνταν για τίποτα. Αν και η γνώση για τον τρόπο παραγωγής τους υπάρχει από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, μόλις το 1995 ορισμένοι ερευνητές τις χρησιμοποίησαν για να κατασκευάσουν εικόνες αντικειμένων. Βέβαια, και τα συμβατικά ραντάρ με τις ακτίνες συχνότητας μικροκυμάτων μπορούν να δουν μέσα σε ένα χαρτοκιβώτιο ή άλλο δοχείο. Αλλά οι ακτίνες-Τ, που είναι 100 φορές πιο ισχυρές από τα μικροκύματα μπορούν να διεισδύσουν βαθύτερα. Επιπλέον, επειδή έχουν μικρότερο μήκος κύματος μπορούν να δώσουν πιο ευκρινείς εικόνες. Ταυτόχρονα, επειδή είναι απόλυτα ασφαλείς, είναι ο ιδανικός υποψήφιος για ιατρικές απεικονίσεις. Ομως, δεν πρόκειται να αντικαταστήσουν τις ακτίνες-Χ. Οι ακτίνες-Τ απορροφούνται έντονα από το νερό και γι' αυτό δεν μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στο ανθρώπινο σώμα. Μπορούν όμως να δώσουν πολύ καλή εικόνα για το τι γίνεται ακριβώς κάτω από το δέρμα (π.χ. για καρκινικούς όγκους), για το εσωτερικό των δοντιών, ή για τη σοβαρότητα των εγκαυμάτων.

Οι ακτίνες-Τ εκπέμπονται πρακτικά απ' όλα τα αντικείμενα: από τις λάμπες, από τα πράγματα που είναι στο τραπέζι, από το σώμα μας κάτω από τα ρούχα. Ηδη, Βρετανοί επιστήμονες κατασκευάζουν μια κάμερα για δορυφόρους που θα μπορεί να βλέπει μέσα από την ομίχλη, τον καπνό, ακόμα και τους τοίχους ή τα ρούχα των ανθρώπων. Αλλοι επιστήμονες σκέφτονται τρόπους που οι ακτίνες-Τ θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μελέτη των κομητών, της ατμόσφαιρας της Γης, την αύξηση της ταχύτητας της μνήμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της ευκρίνειας των οθονών.

Βεβαίως, οι φανερές και μυστικές υπηρεσίες ασφάλειας και κατασκοπίας κάνουν και αυτές τις δικές τους σκέψεις για εφαρμογές των ακτίνων-Τ. Το πιθανότερο είναι σχετικά σύντομα να δούμε χρήση τους στα αεροδρόμια για τον έλεγχο των αποσκευών. Κατά τ' άλλα, ο «μεγάλος αδελφός» ίσως θα μπορεί τώρα να μας βλέπει, όπως μας γέννησε η μάνα μας, όσα ρούχα κι αν φορέσουμε.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: «Scientific American», rice.edu


Η χημεία του καφέ

Το καβούρντισμα του καφέ είναι μια διαδικασία πυρόλυσης που αυξάνει σημαντικά τη χημική πολυπλοκότητά του. Το άρωμα του πράσινου καφέ περιέχει περίπου 250 διαφορετικές πτητικές ουσίες, ενώ το άρωμα του καβουρντισμένου καφέ πάνω από 800.

Οταν υποβληθεί στη διαδικασία σταδιακής θέρμανσης μιας μηχανής καβουρντίσματος, το νερό που υπάρχει σε κάθε κύτταρο των μπιζελιών του καφέ μετατρέπεται σε ατμό, ο οποίος προωθεί μια πλειάδα σύνθετων χημικών αντιδράσεων μεταξύ των διάφορων σακχάρων, πρωτεϊνών, λιπιδίων και μεταλλικών ιχνοστοιχείων του καφέ. Σε θερμοκρασία 185 έως 240 βαθμών Κελσίου, τα σάκχαρα ενώνονται με τα αμινοξέα, τα πεπτίδια και τις πρωτεΐνες σύμφωνα με την πολύ καλά γνωστή διαδικασία της καραμελοποίησης, γνωστής και σαν αντίδραση Μέιλαρντ. Τα τελικά προϊόντα είναι καφετί χρώματος, γλυκόπικρες γλυκοσυλαμίνες και μελανοϊδίνες, που δίνουν στον καφέ τα βασικότερα στοιχεία της γεύσης του. Στον καβουρντισμένο καφέ υπάρχει και μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα (μέχρι και 12 λίτρα ανά κιλό καφέ).

Ταυτόχρονα, εμφανίζονται πολλά διαφορετικά μόρια αρωματικών ενώσεων χαμηλού μοριακού βάρους. Αυτές οι πτητικές ουσίες δίνουν στον καφέ το χαρακτηριστικό του άρωμα. Η πίεση μέσα σε κάθε κύτταρο αυξάνεται μέχρι και στις 25 ατμόσφαιρες, καθώς ο ατμός και το διοξείδιο του άνθρακα είναι εγκλωβισμένα από το χοντρό και χαμηλού πορώδους κυτταρικό τοίχωμα, αλλά και από ένα στρώμα ελαίων. Μερικά κύτταρα τελικά σκάνε, προκαλώντας το χαρακτηριστικό ήχο τύπου ποπ - κορν του καφέ που καβουρντίζεται. Ο όγκος των μπιζελιών του καφέ μετά το καβούρντισμα είναι 50% και πλέον μεγαλύτερος απ' ό,τι πριν, ενώ το βάρος τους γύρω στο 80% του αρχικού.

Ανάλογα με τις θερμοκρασίες και τις διαδικασίες που εφαρμόζονται, το καβούρντισμα μπορεί να διαρκέσει από 90 δευτερόλεπτα μέχρι και 40 λεπτά. Δώδεκα λεπτά είναι η τυπική διάρκεια. Η θερμοδυναμική των ενδοκυτταρικών αντιδράσεων διαφέρει ανάλογα με το χρόνο καβουρντίσματος και το ίδιο και το τελικό αποτέλεσμα. Ο σύντομος χρόνος καβουρντίσματος, που απαιτεί μεγάλη ποσότητα θερμικής ενέργειας, ελαχιστοποιεί την απώλεια βάρους, αλλά δίνει στον καφέ μια μεταλλική πικράδα που οφείλεται στις πολυφαινόλες που δεν είχαν αρκετό χρόνο για να αντιδράσουν κατάλληλα. Μεγάλοι χρόνοι καβουρντίσματος, που χρησιμοποιούνται κυρίως όταν τα μπιζέλια καφέ δεν είναι πρώτης ποιότητας, έχουν σαν αποτέλεσμα μεγάλο μέρος των χρήσιμων αρωμάτων να διαφύγουν μαζί με τα άχρηστα. Και πάλι ο ψημένος καφές έχει μια πικρή γεύση.

Οσο ψηλότερη είναι η τελική θερμοκρασία καβουρντίσματος, τόσο λιγότερο επιθυμητό θα είναι το άρωμα και πιο έντονη η πικρίλα. Από την άλλη, οι χαμηλές θερμοκρασίες καβουρντίσματος αποτυγχάνουν να αναπτύξουν το πλήρες άρωμα, ακόμα και του καλής ποιότητας καφέ, ενώ εμφανίζεται και αυξημένη οξύτητα.



Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ