Η από κοινού «απόσυρση» των τεράστιων στρατιωτικών δυνάμεων που είχαν συγκεντρώσει πριν από 11 μήνες η Ινδία και το Πακιστάν στο Κασμίρ - πάνω από 1 εκατομμύριο άνδρες συνολικά - συνεχίζεται και αναμενόταν να ολοκληρωθεί μέσα στο Νοέμβριο ή έως τις αρχές Δεκεμβρίου. Αλλά η «αποκλιμάκωση» αυτή, που συνοδεύτηκε από αρκετά υμνολόγια κι ευχολόγια στο διεθνή Τύπο, δε σημαίνει ότι η πιθανότητα σύγκρουσης των δύο χωρών για το κρατίδιο έχει «μαγικά» εξαλειφθεί: Αντίθετα, το ενδεχόμενο συνεχίζει να στοιχειώνει τις διμερείς σχέσεις, όσο πάντα, όπως και το διεθνές σκηνικό τα τελευταία 4 χρόνια, λόγω της πυρηνικής διάστασης που απέκτησε το 1998 μια δυνητική τέταρτη πολεμική σύρραξη ανάμεσα στις δύο χώρες της Ασιατικής Υποηπείρου. Δεν πρόκειται για φιλολογία: Είναι γνωστό ότι τουλάχιστον δύο φορές έως σήμερα τα στρατιωτικά επιτελεία υπό τις δύο κυβερνήσεις (αν και, στην περίπτωση του Πακιστάν, αυτά τα δύο ταυτίζονται ακόμη) βρέθηκαν στα πρόθυρα της χρήσης πυρηνικών - η μία ήταν εφέτος.

Κατ' αρχάς πρέπει να σημειωθεί ότι η ακύρωση της αποκληθείσας από αναλυτές «μεγαλύτερης στρατιωτικής κινητοποίησης στον κόσμο εδώ και μισόν αιώνα» είναι εξ ορισμού περιορισμένη. Η κυβέρνηση του Ινδού πρωθυπουργού Αταλ Μπιχάρι Βάτζπαϊ συμφώνησε σ' αυτήν μόνο μετά από μια ασφυκτική διεθνή πίεση, και την περιόρισε: Ετσι, μόνον τα στρατεύματα που είχαν καταλάβει θέσεις στα Διεθνή Σύνορα της Ινδίας και του Πακιστάν «αποσύρονται», ενώ, αντίθετα, οι χιλιάδες στρατιώτες που είχαν τοποθετηθεί στη Γραμμή Ελέγχου, που χωρίζει ουσιαστικά το τμήμα του Κασμίρ που κατέχει η Ινδία (παράνομα, λένε οι Πακιστανοί, και μη εφαρμόζοντας αποφάσεις του ΟΗΕ για δημοψήφισμα σχετικά με την αυτονομία του εδώ και δεκαετίες) από το τμήμα που ανήκει στη δικαιοδοσία του Πακιστάν. Η Γραμμή Ελέγχου είναι το πιο καυτό σημείο του κρατιδίου, με σχεδόν καθημερινές αιματηρές ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα σε αυτονομιστές που προσπαθούν να τη διέλθουν και Ινδούς στρατιώτες, κι όχι σπάνια ανάμεσα σε στρατιώτες - συνοριακούς φρουρούς των δύο πλευρών.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο είναι ότι η «απόσυρση» αυτή δε συνοδεύεται από μια διαδικασία διαλόγου ανάμεσα στο Νέο Δελχί και το Ισλαμαμπάντ, παρά τις ρητορικές δεσμεύσεις σ' αυτόν. Πράγμα που οφείλεται, όχι μόνο στην εκατέρωθεν δυσπιστία, όσο κυρίως και στον πολιτικό «χαρακτήρα» των δύο κυβερνήσεων: Στην Ινδία, ο συνασπισμός που βρίσκεται στην εξουσία υπό το Μπαρατίγια Τζανάτα (Λαϊκό Κόμμα, BJP) έχει θέσει στο επίκεντρο της πολιτικής του έναν επιθετικό εθνικισμό, συνάμα με μια μισαλλόδοξη και πολλαπλώς επικίνδυνη αντιμετώπιση των μουσουλμάνων και των υπολοίπων μειονοτήτων της Ινδίας (οι σφαγές 2.200 ανθρώπων στο Γκουζαράτ την άνοιξη αποτέλεσαν το αιματηρό επιστέγασμά της, ενώ πολλοί φοβούνται ακόμη και τώρα επανάληψή τους εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας στο κρατίδιο που θα καταλήξει στις κάλπες το Δεκέμβριο). Από την άλλη, παρά το ότι νέα Βουλή εξελέγη τον Οκτώβριο στο Πακιστάν, κυβέρνηση ακόμη δεν υφίσταται και τα πράγματα «τρέχει» η χούντα του εκλεγέντος με ένα δημοψήφισμα - παρωδία στρατηγού Περβέζ Μουσάραφ.

Ενα τρίτο στοιχείο είναι η πίεση που ασκείται εσωτερικά, τόσο από ακραία στοιχεία, όσο και από αντίδραση στις διεθνείς πιέσεις των ΗΠΑ και της «συμμαχίας» τους. Η φανατική ινδουιστική ακροδεξιά (στηριζόμενη από έναν όχι ευκαταφρόνητο ινδουιστικό-αμερικανικό αστερισμό οργανώσεων και, ταυτόχρονα, λόμπι) απαιτεί εξηγήσεις, ρωτώντας γιατί διατάχθηκε η «απόσυρση», αφού δεν επετεύχθη η «τιμωρία» των δραστών της 13ης Δεκεμβρίου, των ένοπλων αυτονομιστών από το Πακιστάν που επιτέθηκαν στη Λοκ Σάμπα, την Ινδική Βουλή. Ο Ινδός πρωθυπουργός φέρεται να έχει εμπλακεί σε μια ατέρμονη μάχη χαρακωμάτων εντός του κόμματός του και των οργανώσεων που συνδέονται μ' αυτό, και δε δείχνει ικανός να τις «καθυποτάξει». Από την άλλη, ο στρατηγός - Πρόεδρος Μουσάραφ μοιάζει «αναγκασμένος» να αποφεύγει κάθε διαπραγμάτευση και να προβαίνει σε επιδείξεις λεονταρισμού: «Δεν υπέκυψα στις ινδικές πιέσεις», δήλωνε την περασμένη Τετάρτη, απευθυνόμενος στα «μετριοπαθή» τμήματα του εγχώριου πολιτικού του ακροατηρίου και προσπαθώντας να «υπερφαλαγγίσει» τους «εξτρεμιστές», ένοπλους και μη, που τον αποκαλούν προδότη.

Ο Ινδός υπουργός Αμυνας Τζορτζ Φερνάντες δηλώνει ότι «η κινητοποίηση» των ινδικών ενόπλων δυνάμεων «πέτυχε τους στόχους της, αφού υπό την πίεση αυτή ο Πρόεδρος του Πακιστάν αποκήρυξε τον τζιχάντ, κάποιες τρομοκρατικές οργανώσεις στο Πακιστάν τέθηκαν εκτός νόμου, κάποια τρομοκρατικά στρατόπεδα έκλεισαν, οι τραπεζικοί λογαριασμοί των τρομοκρατών πάγωσαν και οι ηγέτες τους συνελήφθησαν». Ως απόρροια της «κινητοποίησης», ο Φερνάντες χαρακτηρίζει και την ποσοτική πτώση των «παρεισφρήσεων τρομοκρατών» στο Ινδικό Κασμίρ. Πάντως, από πολιτική μυωπία ή, ίσως, σκοπίμως, υπερτιμά τα αποτελέσματα της συγκέντρωσης στρατευμάτων στη μεθόριο: Τα αίτια της αλλαγής στάσης του στρατηγού Μουσάραφ μάλλον πρέπει να αναζητηθούν στις έξωθεν πιέσεις, ειδικά από πλευράς ΗΠΑ, Γαλλίας και Βρετανίας, όπως εξάλλου και η «απόσυρση» ήταν το διπλωματικό προϊόν μιας μεγάλης ουράς ξένων υπουργών Εξωτερικών που επισκέφθηκαν το Νέο Δελχί. Ρόλο έπαιξε και ότι στην εσωτερική πολιτική του αρένα ο Μουσάραφ βρήκε απέναντί του αλλοτινούς συνεργάτες του: Τα ένοπλα ισλαμιστικά αυτονομιστικά κινήματα.

Από την άποψη των στρατιωτικών και στρατηγικών ισορροπιών, ούτως ή άλλως, η «κινητοποίηση» των δύο πλευρών δεν είχε πρακτικό αποτέλεσμα. Ενας αναλυτής σχολίασε πως αυτό δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί έκπληξη, αφού δεν ήταν σαφής από την αρχή ο στόχος: Τι ήθελε το Νέο Δελχί; Να ταπεινώσει το Πακιστάν με την απειλή των «αντιποίνων»; Δεν υπήρξαν. Να διασφαλίσει την έκδοση 20 μελών της Τζάις ε Μοχάμαντ και Λασκάρ ε Τάιμπα που αξίωνε τον Ιανουάριο; Δεν έγινε. Να θέσει «οριστικό τέλος» στο πέρασμα ενόπλων αυτονομιστών στο Κασμίρ; Οι πάνω από 600 νεκροί της διαδικασίας που οδήγησε στις εκλογές στο κρατίδιο λένε άλλα. Να «φθείρει», όπως σε επιδείξεις παράνοιας έγραφαν διάφοροι ειδικοί, το Πακιστάν με το μεγάλο κόστος της ανάπτυξης 300.000 δικών του στρατιωτών; Μα, η δική του φθορά ήταν μεγαλύτερη. Να πραγματοποιήσει έναν πόλεμο «χειρουργικών πληγμάτων»; Η παρέμβαση των ΗΠΑ διέγραψε το ενδεχόμενο, ανοίγοντας παράλληλα την κερκόπορτα και μελλοντικών επεμβάσεων της Ουάσιγκτον.

Η πολιτικά παράλογη εμμονή στη λογική των στρατιωτικών απειλών και της καταφυγής στην υψηλή προστασία της κυβέρνησης Μπους, που -εκτός από το ότι οδηγεί ουσιαστικά σε υποδούλωση των δύο χωρών σε επιδιώξεις κάθε άλλο παρά δικές τους - σημαδεύει και μια μελλοντική διμερή ή πολυμερή διαπραγμάτευση στο πλαίσιο του ΟΗΕ για το Κασμίρ, σημαίνει επιπλέον τεράστιο οικονομικό κόστος για τους λαούς των δύο χωρών. Πρόσφατα, το Business Week προειδοποίησε ξερά ότι η οικονομία του Πακιστάν είναι σε τέτοια χάλια, που η (όποια) επόμενη κυβέρνηση πιθανότατα θα υποτιμήσει το νόμισμα και θα αυξήσει τα επιτόκια, όπως και τους φόρους, την ώρα που η βοήθεια των ΗΠΑ μειώνεται στα 200 εκατ. δολάρια από τα 600 του 2001. Από την άλλη, η κυβέρνηση Βάτζπαϊ πέταξε στα σκουπίδια, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Praful Bidwai, Ινδού ανταποκριτή του Antiwar.com, κάπου 3 δισ. δολάρια, ποσό που ξεπερνά το 50% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού για την ανώτατη εκπαίδευση...

Ο παραλογισμός των επιλογών αυτών είναι προφανής. Αλλά, από τη μια, έχει αρχίσει μια καμπάνια μίσους της ινδικής κυβερνητικής παράταξης, που προσπαθεί να σβήσει την αντίδραση της ινδικής αριστεράς, που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη μείωση των δαπανών στην Υγεία, στην Παιδεία, στην Κοινωνική Ασφάλιση, το συνεχιζόμενο όργιο ιδιωτικοποιήσεων στο όνομα της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών και της «στρατηγικής συμμαχίας» με τις ΗΠΑ εναντίον της Κίνας και καλεί για ειλικρινή διαπραγμάτευση για την αυτονομία του Κασμίρ. Από την άλλη, συνεχίζεται η εθελούσια υπαγωγή του Μουσάραφ στις αμερικανικές επιδιώξεις μαζί με την καταπίεση κάθε φωνής αντίστασης. Το πλήρες αδιέξοδο...