Από τον καιρό της εκτόξευσης του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της Γης, η ΕΣΣΔ αναπτύσσει ενεργά με πολλά κράτη και διεθνείς οργανώσεις μια αμοιβαία επωφελή συνεργασία στον τομέα της ειρηνικής κατάκτησης του Διαστήματος

«Η θέληση των λαών των Σοβιετικών Δημοκρατιών - υπογραμμιζόταν στο κείμενο της ιδρυτικής διακήρυξης - που συνήλθαν τελευταία στα συνέδρια των Σοβιέτ τους και πήραν ομόφωνα την απόφαση για το σχηματισμό της "Ενωσης των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών", αποτελεί σίγουρη εγγύηση ότι η Ενωση αυτή είναι εθελοντική συνένωση ισότιμων λαών, ότι για κάθε Δημοκρατία είναι εξασφαλισμένο το δικαίωμα της ελεύθερης αποχώρησης από την Ενωση, ότι η είσοδος στην Ενωση είναι ανοιχτή σε όλες τις Σοσιαλιστικές Σοβιετικές Δημοκρατίες, και σ' αυτές που υπάρχουν, και σε κείνες που μπορεί να γεννηθούν στο μέλλον, ότι το νέο ενωσιακό κράτος θα είναι το άξιο επιστέγασμα των αρχών της ειρηνικής και αδελφικής συνεργασίας των λαών που δημιουργήθηκαν ακόμα από τον Οκτώβρη του 1917, ότι θα αποτελέσει σίγουρο προπύργιο ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό και καινούριο αποφασιστικό βήμα στο δρόμο της Ενωσης των εργαζομένων όλων των χωρών σε μια Παγκόσμια Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία».

Στις 12 Απρίλη 1961, ώρα 9.07' εκτοξεύτηκε το πρώτο επανδρωμένο διαστημόπλοιο. Η πτήση διάρκεσε 108 λεπτά. Ο πρώτος άνθρωπος που υψώθηκε στο διάστημα ήταν ο πολίτης της ΕΣΣΔ Γιούρι Γκαγκάριν

Την επομένη μέρα, στις 30 Δεκέμβρη του 1922 άρχισε τις εργασίες του στη Μόσχα, στο θέατρο «Μπολσόι» το 1ο Συνέδριο των Σοβιέτ της «Ενωσης των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών». Στο συνέδριο πήραν μέρος 1.727 αντιπρόσωποι από τη ΡΣΟΣΔ, 364 από τη ΣΣΔ της Ουκρανίας (Ουκρανία, Μολδαβία), 33 από τη ΣΣΔ της Λευκορωσίας και 91 από τη ΣΟΣΔ της Υπερκαυκασίας (Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν). Στις 12.45 ο μεγαλύτερος σε ηλικία αντιπρόσωπος και μέλος της Πανρώσικης Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής Γ. Σμιντόβιτς, κήρυξε την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου. Ο Σμιντόβιτς είπε πώς «η ομόθυμη θέληση των εργαζόμενων της Ουκρανίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Γεωργίας, της Αρμενίας και της Λευκορωσίας να συγχωνευτούν οι ξεχωριστές Σοβιετικές Δημοκρατίες σε ένα ενιαίο σύνολο, σε ένα ισχυρό κράτος, σε μια ένωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών, έχει εκφραστεί στα συνέδρια των Σοβιέτ της Ουκρανίας, της Λευκορωσίας και της Ομοσπονδίας της Υπερκαυκασίας. Η θέληση αυτή υποστηρίχτηκε με απερίγραπτο ενθουσιασμό από τους αντιπροσώπους των εργαζόμενων της ΡΣΟΣΔ στις εργασίες του 10ου Πανρωσικού Συνεδρίου των Σοβιέτ...».

Το Πανεπιστήμιο της Φιλίας των Λαών της Μόσχας εγκαινιάστηκε στις 17 του Νοέμβρη 1960 με σκοπό να παρέχει βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες για την κατάρτιση ειδικευμένων στελεχών

Η ίδρυση της ΕΣΣΔ ήταν ο μεγαλύτερος σταθμός στην πορεία της ανάπτυξης των σοσιαλιστικών εθνοτήτων στις Σοβιετικές Δημοκρατίες. Η ιστορική αυτή πράξη άνοιγε μεγάλες προοπτικές για την άνοδο των υλικών και πνευματικών δυνάμεων όλων των λαών της Σοβιετικής Ενωσης. Η συνένωση των λαών για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού, ενίσχυε τη δύναμή τους για να προχωρήσουν ακόμη πιο αποφασιστικά σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης το τεράστιο έργο της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας, έργο που άλλαζε τη ροή της ιστορίας προς το ανώτερο στάδιο της κοινωνικής εξέλιξης. Θεμελιακή βάση και δύναμη στην ένωση των ισότιμων εθνοτήτων ήταν ή εργατική τάξη με την καθοδηγητική δουλιά της συνειδητής πολιτικής οργανωμένης πρωτοπορίας της, το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η εργατική τάξη, ήταν αυτή που μπορούσε να ενώσει και ένωσε τους λαούς των διαφόρων εθνοτήτων στον αγώνα για το τσάκισμα της εκμετάλλευσης, στον αγώνα εναντίον της διαμάχης ανάμεσα στις εθνότητες, εναντίον του μεγαλοεθνικού σοβινισμού και του αστικού εθνικισμού. Η ένωση των σοβιετικών δημοκρατιών σε ενιαίο ενωσιακό κράτος είχε ιστορική σημασία για τον αποτελεσματικό αγώνα που απόβλεπε στην οικοδόμηση του κομμουνισμού. Το απέδειξε η πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού, τα τεράστια επιτεύγματα, η πορεία άρσης των ανισοτήτων στην ανάπτυξη των διαφορετικών δημοκρατιών και λαών, που κληρονόμησε η επανάσταση από το προηγούμενο σάπιο εκμεταλλευτικό κοινωνικό καθεστώς. Ηταν η νίκη της Λενινιστικής θεωρίας στο Εθνικό Ζήτημα.

Η δημιουργία των προϋποθέσεων και των συνθηκών για την ίδρυση της ΕΣΣΔ, ήταν αποτέλεσμα της πορείας εδραίωσης της σοβιετικής εξουσίας, αλλά και των αναγκών που προέκυπταν για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού σε αντίξοες εσωτερικές και διεθνείς συνθήκες. Ο διεθνής ιμπεριαλισμός, παρά την ήττα του στην πάλη για την ανατροπή της νεαρής σοβιετική εξουσίας, ποτέ δεν παραιτήθηκε απ' αυτό το σκοπό. Επίσης, η τσαρική Ρωσία ήταν μια χώρα (αδύνατος κρίκος του ιμπεριαλισμό) που σε σύγκριση με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων των τότε ισχυρών καπιταλιστικών κρατών ήταν καθυστερημένη.

Με την εγκαθίδρυση της σοβιετικής εξουσίας, αναπτύσσονταν γοργά οι αμοιβαίες πολιτικές και οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στις ανεξάρτητες τότε σοβιετικές Δημοκρατίες. Στα 1920 το κόμμα των μπολσεβίκων έβαλε το ζήτημα της ανάγκης για την ομοσπονδιακή ένωσή τους. Στις θέσεις για το ζήτημα των εθνικοτήτων και των αποικιών που γράφτηκαν για το 2ο Συνέδριο της Γ' Διεθνούς, ο Β.Ι. Λένιν έβαλε το καθήκον «να επιδιώκεται όλο και πιο πολύ η στενή ομοσπονδιακή ένωση». Τον ίδιο χρόνο η ΡΣΟΣΔ και η ΣΣΔ της Ουκρανίας υπέγραψαν συμφωνία που πρόβλεπε τη συνεργασία των δύο Δημοκρατιών σε διάφορους τομείς. Στα 1920 - 1921 υπογράφτηκαν συμφωνίες ανάμεσα στη ΡΣΟΣΔ και στη ΣΣΔ Λευκορωσίας και ανάμεσα στη ΡΣΟΣΔ και στις σοβιετικές Δημοκρατίες της Υπερκαυκασίας. Το Μάρτη του 1922 σχηματίστηκε η Υπερκαυκασιανή Ομοσπονδία Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών, συνενώνοντας τους λαούς της Γεωργίας, της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν.

Στις προσπάθειες για την ένωση των λαών της Σοβιετικής χώρας που αποβλέπανε στην ίδρυση μιας ισχυρής Ενωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών αντιτάσσονταν οι αστοί εθνικιστές που εκφράζανε την ιδεολογία των εκμεταλλευτικών τάξεων που είχαν ανατραπεί, αλλά ήταν πολύ νωρίς ιστορικά για να ξεριζωθούν εντελώς. Οι αστοί εθνικιστές προσπαθούσαν να επηρεάσουν τα μικροαστικά σε συνείδηση στοιχεία ανάμεσα στους εργάτες και κυρίως στους αγρότες που ήταν και πλειοψηφία του πληθυσμού, να υποδαυλίσουν τη διαμάχη ανάμεσα στις εθνότητες και να διαιρέσουν τους σοβιετικούς λαούς. Η δράση των αστών εθνικιστών δυνάμωσε ύστερα από την κάποια ανάπτυξη των καπιταλιστικών στοιχείων στην πρώτη φάση της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ).

Βεβαίως η εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου εξασφάλισε σε όλες τις εθνότητες της πρώην τσαρικής Ρωσίας ελεύθερη εθνική ανάπτυξη και τους παραχώρησε πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα. Οι λαοί σύμφωνα με τη θέλησή τους είχαν τη δυνατότητα να ενωθούν ή να μην ενωθούν σε προλεταριακό πολυεθνικό κράτος.

Οι ενωτικές τάσεις επικράτησαν γιατί ανταποκρίνονταν στα ζωτικά συμφέροντα όλων των λαών των σοβιετικών Δημοκρατιών. Σ' αυτό εκδηλώθηκε η νομοτέλεια της δικτατορίας του προλεταριάτου, ως εξουσία που ένωνε τους λαούς σε διάκριση από την αστική δημοκρατία που τους διαιρούσε. Οι σοβιετικές εθνότητες θέλησαν να ενωθούν και να αποτελέσουν ένα ενιαίο πολυεθνικό κράτος γιατί συνδέονταν στενά ή μια με την άλλη οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά, ακόμη και γιατί χωρίς την ένωση αυτή θα τους ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αντισταθούν στην επίθεση του διεθνούς ιμπεριαλισμού.

Για δημιουργία ενός ενιαίου ενωσιακού σοβιετικού σοσιαλιστικού κράτους υπήρχε αντικειμενική βάση. Ηταν απόλυτη ανάγκη να ενωθούν οι οικονομικοί και δημοσιονομικοί πόροι των σοβιετικών δημοκρατιών και να συντονιστούν τα σχέδιά τους για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Μεγάλο ρόλο σ' αυτό έπαιζαν ορισμένοι παράγοντες όπως ο καταμερισμός της εργασίας που είχε διαμορφωθεί ιστορικά στο έδαφος της πρώην τσαρικής Ρωσίας.

Η ανόρθωση της οικονομίας και η αποκατάσταση των οικονομικών δεσμών ανάμεσα στις σοβιετικές Δημοκρατίες που άρχισε μετά τον εμφύλιο πόλεμο, γίνονταν με βάση τον ιστορικά διαμορφωμένο καταμερισμό της εργασίας. Ταυτόχρονα η σοβιετική εξουσία επιδίωκε την οικοδόμηση βιομηχανιών, την εκμετάλλευση του ορυκτού και του άλλου φυσικού πλούτου στις περιοχές όπου στο προηγούμενο καθεστώς δε γινόταν αυτό. Ετσι αναπτύσσονταν και οι πιο καθυστερημένες περιοχές ενώ ενισχύονταν οι οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στις σοβιετικές Δημοκρατίες και οι συντροφικοί δεσμοί των λαών.

Η ίδρυση ενωσιακού σοβιετικού κράτους «πατούσε» και στις δυνατότητες της σχεδιασμένης σοσιαλιστικής οικονομίας. Η ατομική ιδιοκτησία και το κεφάλαιο χωρίζουν τους λαούς, η συλλογική ιδιοκτησία και η εργασία τους συνενώνουν.

Η σοσιαλιστική οικοδόμηση απαιτεί τη γοργή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, προκειμένου να ικανοποιούνται οι ολοένα και αυξανόμενες ανάγκες των λαών, η ευημερία τους. Αυτό μπορούσε να γίνει αποτελεσματικά μόνο με τις κοινές προσπάθειες όλων των σοβιετικών εθνοτήτων μέσα στα πλαίσια ενός ενωσιακού πολυεθνικού σοβιετικού κράτους.

Η ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας στον απολογισμό της για το 1922 εκτιμούσε πως η πείρα από την ανάπτυξη της οικονομίας των σοβιετικών Δημοκρατιών «έδειξε την ανάγκη της ένωσης σε κρατική κλίμακα των οικονομικών προσπαθειών των Δημοκρατιών και της συστηματικής σύμφωνα με σχέδιο κατανομής των πόρων που υπάρχουν στις Δημοκρατίες αυτές».

Η ένωση των σοβιετικών Δημοκρατιών ήταν επίσης αναγκαία λόγω της ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης που απαιτούσε την ενίσχυση της αμυντικής τους ικανότητας. Η νίκη της σοβιετικής εξουσίας στον εμφύλιο και την ιμπεριαλιστική επέμβαση έδωσε τη δυνατότητα ειρηνικής ανοικοδόμησης της οικονομίας σε σοσιαλιστική πια βάση. Αλλά τα ιμπεριαλιστικά κράτη δεν παραιτήθηκαν από τη σκοπό της ανατροπής της σοβιετικής εξουσίας, αν όχι με τη δύναμη των οπλών, τουλάχιστον με την υπονομευτική δράση, με την οικονομική και πολιτική πίεση, με το να σπείρουν ανταγωνισμούς και αντιθέσεις ανάμεσα στις σοβιετικές Δημοκρατίες.

Σ' αυτές τις αντίξοες συνθήκες οι σοβιετικές Δημοκρατίες έπρεπε να διατηρούν ενότητα δράσης στο διεθνή στίβο. Η συνεργασία ανάμεσα στα Λαϊκά Επιτροπάτα των Εξωτερικών των σοβιετικών Δημοκρατιών δυνάμωνε. Ετσι άρχισε να εδραιώνεται και η ενιαία διπλωματική εκπροσώπηση για τις εξωτερικές, τις διεθνείς σχέσεις. Την ίδια κοινή δράση ανέπτυσσαν και τα όργανα του εξωτερικού εμπορίου.

Ολες οι σοβιετικές Δημοκρατίες ζητούσαν να συγχωνευτούν το γρηγορότερο οι Ενοπλες Δυνάμεις και η στρατιωτική ηγεσία. Τα σοβιετικά και τα κομματικά όργανα της ΣΣΔ Ουκρανίας είχαν σημειώσει αρκετές φορές πως ήταν επιτακτική ανάγκη να γίνει αυτό. Ανάλογες αποφάσεις είχαν πάρει οι ΚΕ των Κομμουνιστικών Κομμάτων της Γεωργίας και της Αρμενίας.

Ετσι στα 1922 είχαν ωριμάσει οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία του σοβιετικού πολυεθνικού κράτους. Από τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου άρχισαν οι διαδικασίες για την υλοποίηση αυτού του καθήκοντος. Στις 6 Οκτώβρη του ίδιου χρόνου η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΡ (μπ.) πήρε απόφαση για τη μορφή συγκρότησης ενωσιακού πολυεθνικού κράτους, με βάση την υπόδειξη του Λένιν ότι ο σχηματισμός της ένωσης δεν καταργεί την ανεξαρτησία των Δημοκρατιών αλλά δημιουργεί μια ομοσπονδία ισότιμων Δημοκρατιών. Η Ολομέλεια αποφάσισε: «Αναγνωρίζει απαραίτητο να υπογραφεί συμφωνία ανάμεσα στην Ουκρανία, στη Λευκορωσία, στην Ομοσπονδία των Δημοκρατιών της Υπερκαυκασίας και στη ΡΣΟΣΔ για την ένωσή τους σε "Ενωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατικών" και αφήνει σε καθεμιά από αυτές το δικαίωμα να αποχωρεί ελεύθερα από την Ενωση». Η ίδρυση της Σοβιετικής Ενωσης ήταν πλέον ζήτημα χρόνου και ολοκληρώθηκε στο 1ο Συνέδριο των Σοβιέτ των λαών της ΕΣΣΔ.

Πηγές:

- Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ: Παγκόσμια Ιστορία, τόμος Η', εκδόσεις «Μέλισσα»

- Ι.Β. Στάλιν: Απαντα, τόμος 5ος, εκδόσεις «Γνώσεις»