Παπαγεωργίου Βασίλης

Το σχετικό έγγραφο, περίπου 30 σελίδων, φαίνεται να έχει συνταχθεί τον Αύγουστο του 2001, αλλά έχει πιστοποιηθεί και για το 2003. Σε κάθε περίπτωση αφορά μια εξαιρετικά σημαντική παρέμβαση της εταιρίας στην προσωπική και εργασιακή ζωή των εργαζομένων της, καθώς οι «κανόνες» που προβλέπει αποσκοπούν στην απόλυτη κυριαρχία σε κάθε πτυχή της ζωής τους!!!

Με όσα απαιτεί με το κείμενο «αρχών» η αμερικανική πολυεθνική πλήττει ουσιαστικά το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης ιδεών, θέτει κανόνες που αφορούν την προσωπική και επαγγελματική ζωή ακόμη και των συζύγων των εργαζομένων, απαιτεί πληροφορίες για το ιατρικό ιστορικό τους. Επίσης διατηρεί το δικαίωμα να διακινεί κατά τη βούλησή της ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των εργαζομένων. Ασκεί ασφυκτικό έλεγχο στην κοινωνική τους ζωή με το επιχείρημα της προστασίας των επιχειρηματικών της δραστηριοτήτων. Περιορίζει περιφραστικά τη συνδικαλιστική και πολιτική δραστηριότητά τους.

Ο πρόεδρος της εταιρίας Louis V. Gerstner δηλώνει εισαγωγικά, σκιαγραφώντας τη σημασία του κειμένου αυτού για την «ΙΒΜ» και την έκταση της ισχύς του: «Αφιερώστε χρόνο για την ανάγνωση αυτών των οδηγιών. Εφαρμόστε τις. Και εξακολουθήστε να ζείτε σύμφωνα με τον κώδικα ηθικής συμπεριφοράς, που μας έχει εξυπηρετήσει τόσο καλά»!

Δεν έχουν σημασία όμως μόνο όσα προβλέπονται με σαφήνεια στο κείμενο της πολυεθνικής. Σημαντικά είναι επίσης όσα υπονοούνται και κυρίως οι γενικότητες ορισμένων «αρχών» που επιτρέπουν στην εταιρία να ερμηνεύσει κατά το δοκούν τη συμπεριφορά κάθε εργαζόμενου και να επιβάλλει ποινές, οι οποίες μάλιστα περιγράφονται αόριστα ως «πειθαρχικά μέτρα». Επιπρόσθετα, σε αρκετά σημεία γίνεται σαφές ότι οι κανόνες που ορίζονται υφίστανται διαρκή αλλαγή, για την οποία πρέπει να ενημερώνονται οι εργαζόμενοι και να πράττουν ανάλογα, ακόμη και αν δεν έχουν υπογράψει κάτω από τις μετατροπές!!!

Για την εταιρία είναι πάρα πολύ σημαντικό, πριν από όλα τα άλλα, να αποσαφηνίσει πως θα προστατεύσει κάθε εργαζόμενο που θα τις αναφέρει οτιδήποτε έχει να κάνει με καταστάσεις «εκτός νόμων ή κανόνων ηθικής», δημιουργώντας και υποστηρίζοντας έτσι ένα άτυπο αλλά διακριτό δίκτυο εσωτερικών πληροφοριοδοτών. Η σχετική «αναφορά» για «παράνομη ή ανήθικη συμπεριφορά» θα εξετάζεται άμεσα και η εταιρία «δε θα ανεχθεί απειλές ή ενέργειες αντεκδίκησης» εναντίον εκείνων που θα την κάνουν. Ο ορισμός του «ανήθικου» δε δίνεται από τους συντάκτες του ιδιόρρυθμου αυτού κανονισμού εργασίας, είναι φανερό όμως ότι η εταιρία διατηρεί το δικαίωμα να ερμηνεύει κατά βούληση ανάλογες «λεπτομέρειες».

Αφού λύνει αυτό το «ζήτημα», η ΙΒΜ προχωρά στο κεφάλαιο «ατομική συμπεριφορά». Σ' αυτό το σημείο αποσαφηνίζει λίγο περισσότερο το τι μπορεί να προκαλέσει τη λήψη «πειθαρχικών μέτρων». Ετσι: «Αν η διεύθυνση της ΙΒΜ διαπιστώσει ότι η συμπεριφορά σας επηρεάζει δυσμενώς την απόδοσή σας, την απόδοση άλλων υπαλλήλων ή τα νόμιμα επιχειρηματικά συμφέροντα της ΙΒΜ, θα υποστείτε τις συνέπειες της λήψης πειθαρχικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένης της απόλυσης». Ενα πρώτο ερώτημα, πλην αναπάντητο από το κείμενο, είναι εάν η απεργία, για παράδειγμα, αποτελεί λόγο λήψης πειθαρχικών μέτρων. Ωστόσο είναι φανερό πως η αοριστία είναι σκόπιμη.

Οσον αφορά στο «περιβάλλον εργασίας», η ΙΒΜ διατηρεί επίσης το δικαίωμα να παρέμβει κατά της ύπαρξης «προσβλητικού, εκφοβιστικού ή ανάρμοστου περιβάλλοντος», παρά τη σχετική προστασία που παρέχει η νομοθεσία στη χώρα μας. Δημιουργούνται έτσι νέα ερωτηματικά για το τι μπορεί να θεωρήσει η εταιρία «προσβλητικό», πέρα από όσα ο νόμος ορίζει ως τέτοια. Ωστόσο έχει τη σημασία του ότι η εταιρία σε αυτό το σημείο επιμένει ότι είναι εναντίον κάθε είδους διακρίσεων. Η πολιτική και ο συνδικαλισμός δεν αναφέρονται σε αυτό το πεδίο.

Απροσχημάτιστη είναι η παρέμβαση της εταιρίας στο σημείο που δίνει το δικαίωμα σε «εταιρίες» ή «εξουσιοδοτημένα πρόσωπα» να συλλέγουν προσωπικές πληροφορίες για τους εργαζόμενους, μεταξύ αυτών και ιατρικών πληροφοριών. Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να μεταφερθούν σε κάθε χώρα που δραστηριοποιείται η ΙΒΜ. Πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες έχουν, εντός της εταιρίας, «άτομα που απαιτείται να τις γνωρίζουν», καθώς και «τρίτοι» εφόσον η εταιρία το κρίνει απαραίτητο!!! Γίνεται επίσης σαφές ότι η εταιρία μπορεί κάθε στιγμή να ερευνήσει σε συρτάρια, ντουλάπια και άλλα ανάλογα μέσα που χρησιμοποιεί ο εργαζόμενος, καθώς και χαρτοφύλακες ή τσάντες που έχει στην κατοχή του και τις μεταφέρει στον εργασιακό χώρο!

Οι αναφορές στο σχετικό κείμενο σε ζητήματα ασφάλειας, πνευματικών δικαιωμάτων, διαφύλαξης πληροφοριών, είναι πολλές, ενώ σε αρκετά σημεία γίνεται επίκληση νομοθεσίας των ΗΠΑ ή των χωρών στις οποίες δραστηριοποιείται η εταιρία.

Ειδικότερα, επισημαίνεται ότι η επιχειρηματική δράση της εταιρίας παρακολουθείται στενά από δημοσιογράφους, συμβούλους και χρηματιστηριακούς αναλυτές και γι' αυτό ο εργαζόμενος της ΙΒΜ θα πρέπει να παίρνει άδεια από το αρμόδιο τμήμα προκειμένου να του επιτραπεί να έχει επαφές με τέτοια πρόσωπα!!!

Η κατάσταση παρεκτρέπεται στο σημείο που σχετίζεται με τα «δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας της ΙΒΜ». Ολες οι «ιδέες, εφευρέσεις, προγράμματα Η/Υ», ακόμη και αν αφορούν αποτέλεσμα ενασχόλησης του εργαζόμενου «εκτός των ωρών εργασίας», ανήκουν στην ΙΒΜ. Η εταιρία διατηρεί το δικαίωμα να κρίνει, ύστερα από σχετική αίτηση του εργαζόμενου, εάν το έργο του ή οτιδήποτε άλλο συναφές, ανήκει στα «προσδοκώμενα επιχειρηματικά συμφέροντά της». Επίσης, απαιτεί την κατάθεση από τον εργαζόμενο φωτοαντιγράφων οποιασδήποτε ευρεσιτεχνίας έχει ή πρόκειται να κατοχυρώσει. Εν ολίγοις, ακόμη και οι σκέψεις του εργαζόμενου ανήκουν στην εταιρία!

Ειδικό κεφάλαιο αφιερώνεται στις περιπτώσεις που σύζυγος ή άλλο στενό συγγενικό πρόσωπο εργάζεται σε εταιρία που σχετίζεται με διάφορους τρόπους με την ΙΒΜ. Εάν υπάρχει ζήτημα ανταγωνισμού, τότε ο εργαζόμενος οφείλει να το θέσει στην ΙΒΜ και να λάβει εντολές για τα... περαιτέρω που μπορεί να φτάσουν στο σημείο να αλλάξει θέση εργασίας, αυτός ή... ο σύζυγος που απασχολείται στην άλλη εταιρία!!!

Η ΙΒΜ δεν αφήνει στην τύχη ζητήματα πολιτικής δράσης. Κάτω από το γενικότερο όρο «προεκλογική εκστρατεία» στο εσωτερικό της επιχείρησης, θέτει μια σειρά από περιορισμούς. Εχει αξία όμως ότι οι απαγορεύσεις, χρονικές και άλλες που θέτει, προβλέπουν και εξαιρέσεις, εγκεκριμένες βεβαίως από το αρμόδιο τμήμα της. Με λίγα λόγια, η πολιτική δράση απαγορεύεται, αλλά επιτρέπεται εάν αυτό συνάδει με τα συμφέροντα της εταιρίας!!! Με τον όρο «σύγκρουση συμφερόντων», η εταιρία καλύπτει επίσης την απαγόρευση συμμετοχής των εργαζομένων στη «δημόσια ζωή», εφόσον κάτι τέτοιο μπορεί να βλάψει την ΙΒΜ!

Τέλος, η συνδικαλιστική δράση υπονομεύεται από την ουσία και το πλήθος των κανόνων - περιορισμών που προβλέπει το κείμενο της «ΙΒΜ», τη δυνατότητα της εταιρίας να αλλάζει αυτούς τους κανόνες, το δικαίωμα που δίνει στα στελέχη της να επιβάλουν ποινές για οτιδήποτε θεωρήσουν ότι βλάπτει τα συμφέροντά της.

Αυτό το κείμενο η IBM αξιώνει να υπογραφεί από κάθε έναν εργαζόμενο!