ΑΣΦΑΛΩΣ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΟΛΠΟΥ το 1991 δεν είχε σκοπό την αποκατάσταση του status quo ante, την απελευθέρωση του Κουβέιτ: Αντικείμενό του ήταν, όπως το είχε θέσει ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο Α΄, η δημιουργία μιας «νέας παγκόσμιας τάξης» από την ηγεσία των ΗΠΑ. Ούτε βεβαίως τώρα, 12 χρόνια αργότερα, ο Πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο Β΄ θα αρχίσει πόλεμο κατά του Ιράκ για «να αφοπλίσει τον Σαντάμ»: Διακύβευμα του πολέμου είναι ο επανακαθορισμός του status quo στη Μέση Ανατολή και άρα στην παγκόσμια ενεργειακή αγορά του σήμερα. «Στόχος» δεν είναι τόσο το Ιράκ - όσο οι γείτονες, η περιφέρεια συνολικά.

Ο Τζορτζ Φρίντμαν, ιδρυτής και πρόεδρος του αμερικανικού think-tank StratFor, τόνισε σε ανάλυσή του (6 Φλεβάρη) ότι ο πόλεμος, υπόθεση εβδομάδων όπως εκτιμούν πολλοί, «θα βρει χώρες όπως η Συρία και η Σαουδική Αραβία εντελώς περικυκλωμένες από τις στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ και το Ιράν εν μέρει περικυκλωμένο. Δεν είναι έτσι έκπληξη ότι οι περιφερειακές δυνάμεις, ανεξάρτητα της εχθρότητάς τους προς τον Σαντάμ Χουσεΐν, αντιτίθενται στον πόλεμο: Δε θέλουν να βρεθούν σε έναν μεταπολεμικό κόσμο στον οποίο η δική τους ισχύς διαλύεται». Οι ηγεσίες των χωρών της περιοχής δημόσια εκφράζονται κατά του πολέμου, παρασκηνιακά όμως επιδιώκουν «ρυθμίσεις» με την Ουάσιγκτον.

Οι κυβερνήσεις της περιοχής, παρά τη λαϊκή κατακραυγή, επιδιώκουν να κερδίσουν ή, τουλάχιστον, να περιορίσουν τη ζημιά από τον πόλεμο: Στο Κουβέιτ σχολιάζει ο «Economist» (6 Φλεβάρη) το χρηματιστήριο «σημείωσε άνοδο 30% μόνο τον Οκτώβριο», ενώ «οι τιμές της ακίνητης περιουσίας τριπλασιάστηκαν» το 2002, ειδικά «στα σύνορα με το Ιράκ». Αιτία: οι τοπικοί επιχειρηματίες «βλέπουν δυνητικές ευκαιρίες μόλις ο καπνός καθαρίσει». Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άφησε κατά μέρος τις επιφυλάξεις του στον πόλεμο, αφού, όπως είπε, «πρέπει να είμαστε σε θέση να επηρεάσουμε τις μεταπολεμικές ισορροπίες». Ο Αιγύπτιος Πρόεδρος, Χόσνι Μουμπάρακ, ένιψε τας χείρας του όσον αφορά τη μοίρα του Ιράκ: Επαφίεται στην ηγεσία του, τόνισε, να «υπακούσει στις αξιώσεις της διεθνούς κοινότητας». Ο ίδιος «έκανε το καλύτερο που μπορούσε» για να πείσει τη Βαγδάτη. Κερασάκι στη διπλωματική «τούρτα» ήταν η πρόσκληση του Μουμπάρακ στον Αριέλ Σαρόν να πραγματοποιήσει επίσκεψη στο Κάιρο - πράγμα αδιανόητο υπό κανονικές συνθήκες.

Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο ότι η μοναρχία της Σαουδικής Αραβίας ξαφνικά άρχισε να αναφέρεται στην «ανάγκη πολιτικών μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό και στην περιφέρεια», σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει την αυξημένη πίεση των ΗΠΑ, που κατηγορούν ανοιχτά το Ριάντ πως υποθάλπει τον (σουνιτικό) «ισλαμικό ζηλωτισμό». Πολύ περισσότερο, ότι υποσχέθηκε στην Ιορδανία, όταν ξεκινήσουν οι εχθροπραξίες, 90.000 βαρέλια πετρελαίου την ημέρα - σε αντικατάσταση του ιρακινού πετρελαίου. Ούτε η στάση του βασιλιά Αμπντάλα της Ιορδανίας, που έχει υιοθετήσει το σύνθημα «Πρώτα η Ιορδανία», είναι άσχετη με την αναμονή του πολέμου: Πρόσφατα, και παρά το συντριπτικό ποσοστό λαϊκής αντίθεσης στον πόλεμο, παραδέχτηκε ότι θα αφήσει τις ΗΠΑ να χρησιμοποιήσουν τις στρατιωτικές βάσεις τους στον πόλεμο. Ηδη, στήνονται συστοιχίες «Patriot» σε στρατηγικές θέσεις και ειδικές δυνάμεις ήδη επιχειρούν ξεκινώντας από ιορδανικό έδαφος. Επιπλέον, η κυβέρνηση στο Αμμάν βεβαιώνει τώρα ότι θα δεχτεί Ιρακινούς πρόσφυγες στο έδαφός της - κάτι που ως πρότινος απέρριπτε κατηγορηματικά.

Στην επισκόπηση των «διορθωτικών» κινήσεων των γειτόνων του Ιράκ πρέπει να προστεθεί η υποτίμηση του νομίσματος από πλευράς Αιγύπτου: ο Μουμπάρακ άφησε τη συναλλαγματική ισοτιμία ελεύθερη για να αντιμετωπίσει μια πολεμική υποτίμηση, εξασφάλισε δεσμεύσεις οικονομικής στήριξης για την αντιμετώπιση του «παράπλευρου» κόστους του πολέμου (8 δισ. δολάρια, λέει κατά μελέτη) κι απέσπασε και τα εύσημα της Ουάσιγκτον. Μάλιστα, έσπευσε να στείλει αντιπροσωπεία, μετέχοντος του γιου του, Γκαμάλ, στην Ουάσιγκτον, για να «κεφαλαιοποιήσει» πολιτικά την υποτίμηση, που ήταν πάγια αξίωση της αμερικανικής κυβέρνησης. Η μόνη χώρα που, τουλάχιστον επισήμως, δεν αποστασιοποιείται από το Ιράκ, είναι η Συρία - κυρίως επειδή, λένε κυνικά αναλυτές, εισπράττει 2 εκατ. δολάρια από το ιρακινό πετρέλαιο που διακινείται λαθραία μέσω αυτής. Αλλά όταν αρχίσει ο πόλεμος, αυτή η υπόθεση θα τελειώσει. Εξάλλου, πρόσφατα, η εφημερίδα «Turkish Daily News» έγραφε ότι ακόμη και η Συρία εξετάζει το ενδεχόμενο «να διαθέσει στρατιωτικές βάσεις» για την αμερικανική εισβολή...

Ωστόσο, παρ' όλους τους ελιγμούς που κάνουν, οι κυβερνήσεις των χωρών που γειτνιάζουν με το Ιράκ (Κουβέιτ, Σαουδική Αραβία, Ιορδανία, Συρία, Τουρκία και Ιράν), αλλά και ευρύτερα οι κυβερνήσεις σ' όλη η Μέση Ανατολή διατηρούν στο πίσω μέρος του μυαλού τους το φόβο ότι αν αυτός ο πόλεμος αρχίσει, ενδεχομένως δε θα τελειώσει στο Ιράκ. Η Τουρκία και το Ιράν έχουν κάθε λόγο να απεύχονται τη δημιουργία αυτόνομου ή ομόσπονδου κουρδικού κράτους. Στα εναλλακτικά σχέδια του τουρκικού επιτελείου περιλαμβάνεται η εμπλοκή σε πόλεμο για την αποτροπή της πιθανότητας. Αλλά θα είναι, μάλλον, ένας πόλεμος που η Τουρκία θα χάσει.

Η Τεχεράνη «φλερτάρει» μεν με την ιδέα της συνεργασίας με Λονδίνο και Ουάσιγκτον, με αντάλλαγμα την καταστροφή της ιρακινής ισχύος και την κυριαρχία της στα σιιτικά εδάφη, αλλά γνωρίζει καλά ότι η αμερικανική ηγεσία δε θα ενοχλείτο αν ακολουθούσε η δική της. Το γεγονός ότι οι αμερικανικές δυνάμεις αφού καταλάβουν το Ιράκ σχεδιάζουν να «μείνουν για 18 μήνες» στη χώρα, ή, αν αφεθούν κατά μέρος τα αμερικανικά προσχήματα, για πάντα και θα επιδιώξουν, όπως ανοιχτά γράφει ο Φρίντμαν, τη δημιουργία «μιας κυβέρνησης μαριονετών των ΗΠΑ» κατά το αφγανικό υπόδειγμα (άρα, άμεση πρόσβαση των ΗΠΑ στο ιρανικό έδαφος) αποτελεί απειλητικό σενάριο...

Πέρα από το Ιράν, που όχι και τόσο παλιά έζησε τις επεμβάσεις της CIA, η Σαουδική Αραβία, κάτοχος του 25% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου, ανησυχεί για την επαύριο του πολέμου στο Ιράκ. Θα είναι απολύτως περικυκλωμένη από περιοχές όπου η αμερικανική επιρροή είναι καθοριστική (Κατάρ, Μπαχρέιν, Ομάν, Αραβική χερσόνησος, Ιράκ, Ερυθρά Θάλασσα). Με δεδομένες τις προτροπές κύκλων στις ΗΠΑ που θέλουν να «ξεμπερδεύουν» με τα προβλήματα που δημιουργεί το Ριάντ, δεν είναι απίθανο η Ουάσιγκτον να εγκρίνει πράγματι τα σχέδια διάλυσης της Σαουδικής Αραβίας, που, αναμφίβολα, βρίσκονται στα συρτάρια της - κατά ρεπορτάζ του «New Yorker» στα τέλη του 2002.

Τα αμερικανικά σχέδια για μεσανατολικό ντόμινο αλλαγών καθεστώτων υπέρ τους, λένε αναλυτές, θα προκαλέσει «προσωρινή έξαρση της τρομοκρατικής βίας». Ωστόσο, η κυβέρνηση Μπους και το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα αντιλαμβάνονται ως τη «μεγάλη τους ευκαιρία» τον πόλεμο. Το ίδιο και το Ισραήλ, όπου ο Αριέλ Σαρόν βλέπει τον επερχόμενο πόλεμο ως το εφαλτήριο μιας οριστικής γενοκτονίας των Παλαιστινίων και πειθαναγκασμού των Αράβων να δεχτούν την ηγεμονία του...