Η επιστημονική μελέτη των μεθόδων επίδρασης στις μάζες έχει ήδη μια ιστορία 50 ετών, αρχίζοντας με την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τότε, αμέτρητοι επιστήμονες έχουν ερευνήσει τους τρόπους που ένα άτομο μπορεί να επηρεάσει τις συμπεριφορές και τις πράξεις άλλων ατόμων. Ενας επιμέρους ερευνητικός τομέας της κοινωνικής ψυχολογίας είναι εκείνος που εξετάζει τους παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να οδηγήσουν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά: Τη συμμόρφωση με ένα αίτημα. Διαπιστώθηκε ότι έξι βασικές τάσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς παίζουν ρόλο στην απόσπαση μιας θετικής απόκρισης: Η ανταπόδοση, η συνέπεια, η κοινωνική επικύρωση, η συμπάθεια, το κύρος και η έλλειψη.

Ολες οι κοινωνίες καλλιεργούν το πρότυπο, σύμφωνα με το οποίο τα άτομα πρέπει να ανταποδίδουν για ό,τι λαμβάνουν. Η συμπεριφορά αυτή φαίνεται να είναι απαραίτητη στα κοινωνικά ζώα, όπως ο άνθρωπος. Τον παράγοντα ανταπόδοση χρησιμοποιούν συχνά οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, οι αλυσίδες καταστημάτων που προσφέρουν δωρεάν δείγματα κι οι εταιρίες υπηρεσιών που προσφέρουν δωρεάν την πρώτη φορά παροχής των υπηρεσιών.

Ενα ισχυρό ανθρώπινο κίνητρο αποδεικνύεται ότι είναι η διάθεση να είναι κανείς συνεπής και να φαίνεται συνεπής. Η τεχνική αυτή προσπαθεί να δεσμεύσει δημόσια τους ανθρώπους, για να αποσπάσει στη συνέχεια τη συγκατάθεσή τους στο ζητούμενο. Π.χ. αν ψηφίσατε ΠΑΣΟΚ στις προηγούμενες εκλογές αυτό σημαίνει, κατά τους χειραγωγούς, ότι πρέπει να αποδέχεστε και κάθε αντιλαϊκό μέτρο και κάθε εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας.

Ενας θεμελιώδης τρόπος που οι άνθρωποι αποφασίζουν τι να κάνουν σε μια συγκεκριμένη κατάσταση είναι βλέποντας τι κάνουν, ή τι έχουν κάνει άλλοι στην ίδια κατάσταση. Αν πολλοί έχουν καταλήξει να ακολουθήσουν μια συγκεκριμένη στάση, τότε αυτή η στάση φαίνεται σαν πιο σωστή και οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους την ακολουθούν. Οι ερευνητές έκαναν ένα πείραμα στη Νέα Υόρκη. Εβαλαν κάποιον να στέκεται στο πεζοδρόμιο και να κοιτάζει τον ουρανό χωρίς λόγο. Μόλις το 4% των περαστικών σταματούσε, για να κάνει το ίδιο. Οταν αντί για έναν άνθρωπο ήταν 5 που κοίταζαν ψηλά, τότε το ποσοστό των περαστικών που έκαναν το ίδιο τετραπλασιάστηκε φτάνοντας το 18%. Οταν 15 άνθρωποι γύρισαν το κεφάλι τους προς τον ουρανό, τότε το 40% των περαστικών έκανε το ίδιο, σχεδόν διακόπτοντας την κυκλοφορία.

Η συγγένεια, η ταύτιση και η στοργή είναι λέξεις που περιγράφουν συναισθήματα αλληλοσύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων. Στην κοινωνική ψυχολογία έχει καθιερωθεί στη θέση τους η λέξη συμπάθεια. Οι άνθρωποι προτιμούν να λένε «ναι» σε αυτούς που συμπαθούν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των επιδείξεων γνωστής εταιρίας πλαστικών δοχείων (τάπερ) που έχουν μεγάλη επιτυχία, γιατί εκείνος που προάγει τα προϊόντα είναι κάποιος πολύ γνωστός και αγαπητός στην ομήγυρη. Οταν ο παράγοντας αυτός χρησιμοποιείται μεταξύ αγνώστων, τότε αξιοποιούνται άλλα στοιχεία που προκαλούν συμπάθεια, όπως η εξωτερική ομορφιά, έστω κι αν οι περισσότεροι που προχωρούν τελικά στην αγορά του προϊόντος (ή την υπερψήφιση κάποιας όμορφης υποψήφιας) δεν παραδέχονται ότι επηρεάστηκαν από κάτι τόσο επιφανειακό. Οταν ούτε η ομορφιά είναι διαθέσιμη, τη συμπάθεια έρχεται να προκαλέσει η κολακεία. Οταν κι αυτή δεν πιάνει, τότε ρίχνεται στη μάχη η συνεργατικότητα. Π.χ. ο διευθυντής παρουσιάζεται σκληρός και ο υπάλληλος έρχεται να «συμμαχήσει» με τον πελάτη, για να πολεμήσουν τον κακό διευθυντή ή ιδιοκτήτη.

Η προβολή διαπιστευτηρίων, αληθινών ή μη, για την εμπειρία, την επιστημονική κατάρτιση ή άλλες διαθέσιμες αρετές, είναι η επίκληση του παράγοντα κύρους για να γίνει αποδεκτό το ζητούμενο. Μεγαλύτερη επιτυχία έχει η τεχνική αυτή, όταν οι αποδέκτες δεν αναλύσουν τη συγκεκριμένη κατάσταση και ακολουθήσουν στα τυφλά τον παράγοντα κύρος. Σε πείραμα που έγινε σε πολυσύχναστο δρόμο διαπιστώθηκε ότι όταν κάποιος ξεκινά να διασχίσει το δρόμο με κόκκινο για τους πεζούς, ο αριθμός των άλλων πεζών που τον ακολουθούν αυξάνεται κατά 350%, όταν φοράει κοστούμι και γραβάτα, παρά όταν είναι ντυμένος με καθημερινά ρούχα!

Η υπαρκτή ή υποτιθέμενη έλλειψη κάποιου αγαθού ή υπηρεσίας παραμορφώνει την ανθρώπινη κρίση. Το εκτεταμένο φαινόμενο των «προσφορών» στα σούπερ μάρκετ για περιορισμένο χρονικό διάστημα είναι γνωστό σε όλους. Μάλιστα, διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι δεν επηρεάζονται μόνο από την έλλειψη αγαθών, αλλά και από τη σπανιότητα των πληροφοριών για την έλλειψη των αγαθών. Οταν διαδόθηκε ότι ένα προϊόν που εισάγει κάποια εταιρία θα είναι σε έλλειψη το επόμενο χρονικό διάστημα οι πωλήσεις διπλασιάστηκαν. Οταν διαδόθηκε ότι η πληροφορία για την έλλειψη προέρχεται από κάποια ειδική πηγή που τάχα είχε μόνο αυτός που διέδιδε την είδηση, τότε οι παραγγελίες εξαπλασιάστηκαν.

Από εξελικτική σκοπιά, καθεμιά από τις συμπεριφορές που εκμεταλλεύονται οι χειραγωγοί της συνείδησης των ανθρώπων, δείχνει να δίνει πλεονεκτήματα σε όντα, που πρέπει να βρουν τους καλύτερους τρόπους, για να επιβιώσουν μέσα σε κοινωνικές ομάδες. Συνήθως είναι σκόπιμο να ανταποδίδεις τις χάρες, να συμπεριφέρεσαι με συνέπεια, να ακολουθείς το ρεύμα, να κάνεις χάρες σ' αυτούς που συμπαθείς, να παρακολουθείς με προσοχή αυτούς που διαθέτουν κοινωνικό κύρος και να φροντίζεις για τα προς το ζην πριν υπάρξει έλλειψη. Αλλά τι γίνεται όταν κάποιοι χρησιμοποιούν αυτούς τους παράγοντες, για να επηρεάσουν τη συνείδηση των ανθρώπων προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση για ιδιοτελείς λόγους, πολύ περισσότερο, για να εμποδίσουν την κοινωνική εξέλιξη προς τα μπρος, στηρίζοντας το εκμεταλλευτικό σύστημα; Είμαστε καταδικασμένοι να μας χειραγωγούν με βάση αυτές τις αρχές; Οχι. Καταλαβαίνοντας τις τεχνικές πειθούς μπορούμε να αναγνωρίζουμε τις στρατηγικές και να αναλύουμε αιτήματα και προσφορές.

Η χρήση των μεθόδων και τεχνικών χειραγώγησης των μαζών χρησιμοποιείται κατά κόρον και στην πολιτική. Οι εργαζόμενοι στη χώρα μας έχουν διαπιστώσει επανειλημμένα τη χρήση του «κοινωνικού αυτοματισμού» από τη μεριά της κυβέρνησης ενάντια στις διεκδικήσεις τους (παράγοντες συνέπειας, συμπάθειας και ανταπόδοσης). Το ίδιο και την τεχνική της ανεπίσημης αναγγελίας πιο σκληρών μέτρων, ώστε τα μέτρα που τελικά θα εφαρμοστούν να δημιουργήσουν ένα συναίσθημα ανακούφισης (παράγοντας ανταπόδοσης).

Οι ίδιες τεχνικές χρησιμοποιούνται και στην προέκταση της αστικής πολιτικής: Στον πόλεμο. Οι αφίσες που καλούν τη νεολαία να καταταγεί με χαρά στο στρατό και να πάει να πεθάνει για τα συμφέροντα της ολιγαρχίας είναι χαρακτηριστικές. Βέβαια, όταν ο πόλεμος έχει πια αρχίσει και κάτω από την πίεση του χρόνου, τυχόν απροσδόκητων στρατιωτικών εξελίξεων και των θηριωδιών που διαπράττονται, από το στόμα των προπαγανδιστών εκστομίζονται και χοντράδες, όπως π.χ. οι δηλώσεις στρατιωτικών των ΗΠΑ ότι δε βομβαρδίζουν αμάχους στο Ιράκ, αλλά ότι τάχα οι άμαχοι πάνε και περνάνε από τη γραμμή των πυρών, οπότε πέφτουν νεκροί από τα πυρά του εχθρού!

Ακόμα και σ' αυτές τις περιπτώσεις όμως η επιστημονική δουλιά χειραγώγησης των συνειδήσεων δε σταματά. Πριν το βομβαρδισμό και τη σφαγή αμάχων επαναλαμβάνεται πάλι και πάλι από τον προπαγανδιστικό μηχανισμό του εισβολέα ότι τάχα ο ιρακινός λαός έχει εξεγερθεί και η ιρακινή κυβέρνηση ρίχνει όλμους εναντίον των διαδηλωτών (ώστε να επιρρίψουν στον αντίπαλο την ευθύνη για τα θύματα μεταξύ των αμάχων που θα προκαλέσουν οι αμερικανοβρετανικές δυνάμεις). Ή λένε πάλι και πάλι ότι ο Σαντάμ σκοπεύει να χρησιμοποιήσει χημικά όπλα, ώστε να δικαιολογήσουν τη χρήση από μέρους τους τέτοιων όπλων και ταυτόχρονα ρίχνοντάς το στον αντίπαλο να το χρησιμοποιήσουν σαν «απόδειξη» για την κατοχή χημικών όπλων από το Ιράκ.