Με 3.500 δραχμές τη μέρα εξαναγκάζονται να τα βγάλουν πέρα 8.000 νοικοκυριά καπνοπαραγωγών, στη συντριπτική τους πλειοψηφία μουσουλμάνοι, στο νομό Ροδόπης. Φέτος τα πράγματα ήταν ακόμα χειρότερα. Η σοδειά τους στην πραγματικότητα καταληστεύτηκε από τους καπνεμπόρους. Τους έδωσαν 2,5 ευρώ το κιλό, δηλαδή, 2 ευρώ λιγότερα από πέρσι. Με αφορμή τις παρατεταμένες βροχές του καλοκαιριού, οι καπνέμποροι υποαξιολόγησαν τη φετινή παραγωγή και με εκβιαστικούς όρους και προθεσμίες κατάφεραν τελικά να την αποσπάσουν από τους παραγωγούς για ένα κομμάτι ψωμί.

Η οργή και η αγανάκτηση περισσεύει στους αγρότες. Απόλυτα κατανοητό, καθώς η κυβέρνηση, ακολουθώντας την πολιτική συστηματικής υπονόμευσης της αγροτικής παραγωγής όχι μόνο δε διανοείται να πάρει το οποιοδήποτε μέτρο στήριξης της παραγωγής, αλλά ουσιαστικά τούς έχει παραδώσει στο έλεος των καπνεμπόρων. Ετσι, χρόνο με το χρόνο βλέπουν το εισόδημά τους να μειώνεται και τον τόπο τους να μαραζώνει. Εκατοντάδες μικροκαλλιεργητές εξαναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη τους και παραμένουν άνεργοι, αφού στη γύρω περιοχή, τα λιγοστά εργοστάσια που έχουν απομείνει δεν μπορούν να καλύψουν τη ζήτηση για δουλιά.

Η φετινή χρονιά αποτέλεσε το τελειωτικό χτύπημα, καθώς η εμπορική τιμή που επέβαλαν οι καπνέμποροι ήταν 45% μειωμένη σε σχέση με πέρυσι. Οπως καταγγέλλουν οι αγρότες, οι πολλές βροχές μπορεί να επηρέασαν την ποιότητα, όμως σε καμιά περίπτωση δε δικαιολογείται τόσο μεγάλη πτώση στην εμπορική τιμή. Την ίδια στιγμή, πολιτεία και αρμόδιοι φορείς γυρνάνε την πλάτη στους παραγωγούς, αδιαφορώντας για την αποζημίωση και τη στήριξη του εισοδήματός τους.

Τουλάχιστον 250 οικογένειες ζουν από τον καπνό στο χωρίο Κάλχας, λίγο έξω από την Κομοτηνή. Ο Αλί, 51 χρονών σήμερα, ξεκίνησε να καλλιεργεί από το 1980. «Τότε έβγαζα 580 κιλά μπασμά», λέει. «Χρόνο με το χρόνο μου κόβανε και ένα - δυο κιλά. Φέτος πούλησα 497 κιλά με 2,5 ευρώ. Εχω να ζήσω οικογένεια και να ξανασπείρω τα χωράφια. Πώς να φτάσουν τα λεφτά;»

Ο Ισμαήλ καλλιεργούσε καπνό για 15 χρόνια. Παράτησε τα χωράφια και μπάρκαρε, όταν πια το εισόδημά του δεν έφτανε να καλύψει τις ανάγκες της τετραμελούς οικογένειάς του. «Το καπνό θέλει νερό», μας εξηγεί. «Εδώ είναι ξερότοπος και έτσι η απόδοση είναι μικρή. Κάθε στρέμμα δίνει το πολύ 80 κιλά, ενώ θα μπορούσε να αποδίδει και 150 αν ποτιζόταν τακτικά. Δέκα χρόνια παρακαλάμε για μια γεώτρηση. Οχι μόνο για τον καπνό, αλλά για να μπορέσει ο αγρότης να καλλιεργήσει και τίποτε άλλο. Αμα δεις τα λίγα σιτάρια που βάζει ο κόσμος, θα καταλάβεις πόσο διψάνε. Μάης μήνας και δεν έχουν μεγαλώσει πάνω από 10 πόντους».

«Θέλω να κάνω δεύτερο παιδί και δεν έχω λεφτά», μας λέει ο Γκιουνάι, πατέρας μιας δεκατριάχρονης. «Φέτος μου βάλανε όριο στην παραγωγή 480 κιλά, όταν πριν από δυο χρόνια έβγαζα 630. Βάλτα κάτω να δεις τι λεφτά θα πάρω με 2,5 ευρώ το κιλό. Πέρσι έβαλα και 12 στρέμματα κριθάρι. Καταστράφηκε από τον καιρό και μου δώσανε αποζημίωση 80 ευρώ για όλη την παραγωγή». «Μας έχουν πιει το αίμα», συμπληρώνει ο Αμέτ. «Είμαι 60 χρονών και δουλεύω στο χωράφι 18 ώρες τη μέρα για να βγάλω ένα κομμάτι ψωμί».

Στο Δοκό, βρίσκουμε τους αγρότες να ξαποσταίνουν στο καφενείο, μετά από μια δύσκολη μέρα στα χωράφια. Παρά την αρχική τους έκπληξη, μας καλωσορίζουν θερμά. Μας μιλάνε για το ΚΚΕ και πως τους στέκεται όλα αυτά τα χρόνια που «άλλοι, μετά τις εκλογές, δεν περνάνε από το χωριό ούτε για έναν καφέ». Και ο «Ριζοσπάστης» τούς είναι γνωστός. Ηταν, άλλωστε, η πολλοστή φορά που συντάκτης του έφτανε στον τόπο τους, για να καταγράψει τα προβλήματά τους και να ακούσει τις ανησυχίες τους. Και οι αγνοί ξωμάχοι ανταποδίδουν με κεράσματα, γίνονται χείμαρροι στις καταγγελίες τους, σε παρακινούν να γράψεις «για να μάθει ο κόσμος τι τραβάμε».

Οι 300 καπνοπαραγωγοί του χωριού απλώνουν λάστιχα ενός χιλιομέτρου για να ποτίσουν την παραγωγή τους από το κοντινότερο ρέμα της περιοχής. Το 80% των χωραφιών είναι ενοικιαζόμενα, με είκοσι και τριάντα χιλιάδες δραχμές το στρέμμα. «Ενα κιλό καπνός, έχει κόστος παραγωγής 1.000 δραχμές, χώρια το νοίκι», μας λένε οι παραγωγοί. Οι έμποροι δεσμεύουν με συμβόλαια τη νέα παραγωγή πριν ακόμα φυτευτεί ο καπνός. Οταν έρθει η ώρα να πληρώσουν, δίνουν όσα τους συμφέρει, αφού όπως λέει ο Σαλί, «βρήκαν ένα χωριό χωρίς σκυλιά και κάνουν ό,τι θέλουν. Τρεις παραγωγοί που τόλμησαν να κάνουν ένσταση για την τιμή, έχουν ακόμα τα καπνά απούλητα στις αποθήκες».

Ιδια η κατάσταση και στο Τυχερό, στην Καρυδιά, στη Γρατινή, αλλά και στα υπόλοιπα χωριά του νομού. Κανένας υπεύθυνος δεν ξαναπάτησε στην περιοχή μετά τις δημοτικές εκλογές. Απόντες και οι εκπρόσωποι στις ομάδες καπνοπαραγωγών, που όλο το προηγούμενο διάστημα καλλιεργούσαν τον εφησυχασμό και τώρα κρύβονται από τους αγρότες. «Ο κόσμος δεν έχει να περιμένει τίποτα απ' αυτούς», μας λέει ο Αχμέτ Ναζμί, υποψήφιος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές με το συνδυασμό της ΔΑΣ στην Κομοτηνή. «Πρέπει οι αγρότες να οργανωθούν, να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, να διεκδικήσουν να σταματήσει η καταλήστευσή τους και να στηριχτεί ουσιαστικά το εισόδημα και η παραγωγή τους».

Στα λόγια του, οι αγρότες του Δοκού κουνάνε συγκαταβατικά το κεφάλι. Τα τελευταία χρόνια, άλλωστε, τους φόρτωσαν με πείρα. Καταλαβαίνουν πως τα προβλήματά τους έχουν βαθύτερες αιτίες, πως οι ρίζες τους φτάνουν μέχρι την Κέρκυρα, όπου την ίδια μέρα οι Ευρωπαίοι υπουργοί Γεωργίας συζητούσαν τη νέα ΚΑΠ, προετοιμάζοντας καινούρια επίθεση στα δικαιώματα της αγροτιάς.