Ο ιρανικός λαός δεν έχει ανάγκη από έξωθεν παρεμβάσεις στον αγώνα του για δημοκρατία και ελευθερία και γνωρίζει πολύ καλά ποιες είναι οι πραγματικές βλέψεις της Ουάσιγκτον και του όψιμου ενδιαφέροντός της για την τύχη του, υποστηρίζει ο Νταβίντ Σομάλι, μέλος του ΠΓ του Κόμματος Τουντέχ του Ιράν και υπεύθυνος του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων, που μίλησε στο «Ρ».

-- Τις τελευταίες βδομάδες, υπάρχει μια κλιμάκωση της αμερικανικής ρητορικής κατά του Ιράν. Τα δυτικά ΜΜΕ παρουσιάζουν ως «αρχή κοινωνικής εξέγερσης σε βάρος της ιρανικής ηγεσίας» τις διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται και ο Πρόεδρος Μπους εξέφρασε ανοιχτά την υποστήριξή του σε μια τέτοια προοπτική. Ποιες είναι, πραγματικά, οι διαστάσεις και η φύση των διαδηλώσεων αυτών, κατά τη γνώμη σας; Θεωρείτε πιθανή μια εσωτερική πολιτική ανατροπή, υποκινούμενη από τις ΗΠΑ;

-- Η ερώτηση που θέτετε έχει δύο ξεχωριστά σκέλη. Το πρώτο σκέλος είναι οι διαδηλώσεις. Να ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, ότι τέτοιες διαδηλώσεις στο Ιράν δεν αποτελούν ένα καινούριο φαινόμενο. Αν εξετάσει κανείς τις ειδήσεις από το 1996 μέχρι σήμερα, θα αντιληφθεί ότι υπάρχουν συνεχόμενες και κλιμακούμενες διαδηλώσεις, με βασικό αίτημα τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις και τον εκδημοκρατισμό. Μάλιστα, η κορύφωση αυτού του κινήματος, μέχρι σήμερα, δεν είναι οι τωρινές διαδηλώσεις, αλλά οι φοιτητικές κινητοποιήσεις του Ιούλη του 1999, που πραγματικά είχαν διαστάσεις κοινωνικής εξέγερσης και αντιμετωπίστηκαν με σκληρή αιματηρή αστυνομική καταστολή.

Εκτοτε, οι κινητοποιήσεις συνεχίστηκαν, δεν πτοήθηκαν και επιμένουν στο πάγιο αίτημα των πολιτικών μεταρρυθμίσεων, του σεβασμού της έκφρασης, του εκδημοκρατισμού. Και αυτό, γιατί ο ιρανικός λαός έχει, πλέον, συνειδητοποιήσει ότι για να αντιμετωπιστεί η βαθιά πολιτική, κοινωνική και οικονομική κρίση που ταλανίζει τη χώρα υπάρχει μία και μοναδική επιλογή: Η αλλαγή του ισλαμικού συστήματος, η κατάργηση της συγκεκριμένης δομής εξουσίας, ο εκδημοκρατισμός.

Οι φοιτητές, στο Ιράν, είναι ίσως το σημαντικότερο και δυναμικότερο κομμάτι αυτού που ονομάζουμε αγώνα για δημοκρατία και εκδημοκρατισμό. Οι άλλες δύο κοινωνικές ομάδες αυτού του κινήματος είναι οι γυναίκες και οι εργαζόμενοι. Οι φοιτητές έχουν τη σημαντικότερη συμβολή για πολλούς λόγους: Επειδή έχουν τη δυνατότητα υψηλού επιπέδου μόρφωσης και πνευματικής καλλιέργειας εντός των Πανεπιστημίων, επειδή οι σπουδές τούς δίνουν την ευκαιρία να συντονίζονται και να συναθροίζονται, επειδή έχουν το δικαίωμα να εκφράζονται και να οργανώνονται μέσα από τις φοιτητικές τους ενώσεις σε εθνικό επίπεδο. Είναι, χωρίς αμφιβολία, το πιο συμπαγές και οργανωμένο κομμάτι της πάλης για τον εκδημοκρατισμό της χώρας.

Ουδεμία σχέση έχουν αυτές οι διαδηλώσεις με όσα η Ουάσιγκτον επικαλείται και, φυσικά, ουδεμία σχέση έχει η ίδια η Ουάσιγκτον με αυτές τις διαδηλώσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι οι σημερινές κινητοποιήσεις επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στα σχέδια ιδιωτικοποίησης των Πανεπιστημίων, σχέδια στα οποία οι φοιτητές έχουν κάθε δικαίωμα να αντιδρούν και να αρνούνται. Το ιρανικό καθεστώς εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση, ιδιαίτερα μετά τις παρεμβολές της Ουάσιγκτον, για να αποστείλει απέναντι στους φοιτητές παραστρατιωτικές ομάδες και να κλιμακώσει τη βία και την ένταση.

Είναι, νομίζουμε, ξεκάθαρο για όλους ότι η αμερικανική ηγεσία ουδόλως ενδιαφέρεται για τον ιρανικό λαό, για τα δικαιώματά του ή για τις συνθήκες ζωής του. Η Ουάσιγκτον έχασε τον έλεγχο του Ιράν, της γεωστρατηγικής του θέσης και των πλουτοπαραγωγικών πηγών του μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και αντικειμενικός της σκοπός, μέσα από όλες αυτές τις απειλές, τις συνωμοσίες και τις παρεμβολές, είναι μόνον η επανάκτηση αυτού του ελέγχου.

Ουσιαστικά, η αντιδραστική ιρανική ηγεσία εξυπηρετεί πολύ καλά τις αμερικανικές βλέψεις στο Ιράν με τη συμπεριφορά και τις επιλογές της. Εμπλεκόμενο στον πολυετή πόλεμο με το Ιράκ, συνθλίβοντας βίαια κάθε προοδευτικό στοιχείο της ιρανικής πολιτικής σκηνής, κυβερνώντας αυταρχικά, καταπιεστικά, αντιδημοκρατικά και ανελεύθερα, το ιρανικό καθεστώς καλλιεργεί το καταλληλότερο δυνατό έδαφος για τις ΗΠΑ να παρεμβαίνουν διαρκώς στην περιοχή. Αλλωστε, από πολιτικής οπτικής, ας μην έχουμε αυταπάτες. Το ιρανικό καθεστώς και η Ουάσιγκτον δεν έχουν διαφορετικές αντιλήψεις, π.χ., για την οικονομία ή για την ουσία του πολιτικού συστήματος. Διαφωνούν, όμως, στη μορφή και στο σχήμα που θα πρέπει να λάβει ένα τέτοιο σύστημα.

Αυτό είναι όλο το πρόβλημα. Αν δεν υπήρχε αυτή η διαφωνία, θα μπορούσε η ιρανική ηγεσία να λειτουργήσει σαν τη Σαουδική Αραβία. Είδατε να υπάρχει κάποια ανησυχία περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων σ' αυτήν την περίπτωση στην Ουάσιγκτον, αν και τα πράγματα είναι χειρότερα από το Ιράν; Το ζήτημα, όμως, είναι ότι υπάρχουν οι παραπάνω διαφωνίες και ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει τον πλήρη έλεγχο του Ιράν, κάτι που δεν είναι διατεθειμένο να παραχωρήσει το ιρανικό καθεστώς.

Σήμερα, η Ουάσιγκτον προσπαθεί να πετύχει τους στόχους της, εκμεταλλευόμενη δύο βασικούς παράγοντες: Πρώτον, την ισχυρή στρατιωτική της παρουσία στο Ιράκ, μια ανάσα από το Ιράν και, δεύτερον, την εσωτερική κρίση που υπάρχει στο Ιράν, απολύτως δικαιολογημένα, εδώ και χρόνια. Επιθυμεί, συνδυάζοντας αυτούς τους δύο παράγοντες, να πετύχει μια πολιτική ανατροπή στο Ιράν, τέτοια που θα εξυπηρετεί τις επιδιώξεις τους. Η μεγάλη δυσκολία, όμως, που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ΗΠΑ είναι το ότι δεν έχουν καμία απολύτως πολιτική δύναμη, είτε εντός, είτε εκτός Ιράν, για να τη χρησιμοποιήσουν ως δούρειο ίππο, όπως έπραξαν σε πολλές άλλες περιπτώσεις.

Ολες οι αντιπολιτευτικές δυνάμεις στο Ιράν τάσσονται ενάντια στην πολιτική των ΗΠΑ και στις βλέψεις της Ουάσιγκτον. Γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι αμερικανικές παρεμβάσεις και το όψιμο ενδιαφέρον του Μπους δεν ωφελεί, σε κανένα επίπεδο και με κανέναν τρόπο, τα συμφέροντα του ιρανικού λαού και τους στόχους της ιρανικής αντιπολίτευσης. Να σας θυμίσω, απλώς, ότι μόλις πριν από μερικά 24ωρα εκπρόσωποι των διοργανωτών αυτών των διαδηλώσεων συνέταξαν επιστολή, με την οποία καλούν ανοιχτά την Ουάσιγκτον «να μην ανακατεύεται στα εσωτερικά του Ιράν».

Είναι, επίσης, σαφές ότι το ιρανικό καθεστώς αξιοποίησε τις αμερικανικές παρεμβάσεις, για να καταστείλει βίαια τις διαδηλώσεις. Η Ουάσιγκτον δίνει στο ιρανικό καθεστώς όλα τα απαραίτητα προσχήματα και δικαιολογίες για να συνθλίψει το κίνημα εκδημοκρατισμού. Ουδείς στο Ιράν έχει την αυταπάτη ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν κάτι διαφορετικό από τις αντιδραστικές δυνάμεις που έχουν υποστηρίξει σε διάφορες περιπτώσεις, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Ο ιρανικός λαός διαδηλώνει και διεκδικεί πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγή του συστήματος και θα συνεχίσει να το κάνει, γνωρίζοντας καλά ότι οι Αμερικανοί ουδόλως ενδιαφέρονται γι' αυτό.

-- Πιστεύετε ότι υπάρχει η πιθανότητα, όσο περισσότερο το ιρανικό καθεστώς καταστέλλει βίαια το κίνημα εκδημοκρατισμού, τόσο να αυξάνεται το περιθώριο παρέμβασης και εκμετάλλευσης της λαϊκής οργής από τις ΗΠΑ προς όφελός τους;

-- Η αμερικανική πολιτική αντιμετωπίζεται με εξαιρετικά μεγάλη δυσπιστία και καχυποψία από την ιρανική κοινή γνώμη, δεν επενδύει κανείς σ' αυτήν. Η ηγεσία του κινήματος στο Ιράν έχει μεγάλη πείρα και γνωρίζει πολύ καλά ποιοι είναι οι στόχοι της αμερικανικής πολιτικής. Γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ υποστήριξαν δικτατορίες, κάτι που έκαναν και στο Ιράν με τον σάχη. Ολοι οι Ιρανοί το ξέρουν αυτό. Το παράδειγμα του Ιράκ είναι τόσο πρόσφατο και νωπό για την ιρανική κοινή γνώμη, που δεν υπάρχουν περιθώρια αυταπάτης: Ο ιρακινός λαός βρίσκεται υπό σκληρή κατοχή και, φυσικά, δεν απολαμβάνει καμία από τις αμερικανικές υποσχέσεις περί εκδημοκρατισμού και ελευθερίας.

Οι ΗΠΑ προσπαθούν απελπισμένα να επηρεάσουν τις εξελίξεις στο Ιράν. Δεν είναι τυχαίο ότι, σχετικά πρόσφατα, ένας Αμερικανός γερουσιαστής παρουσίασε προς έγκριση ένα σχέδιο υπό την ονομασία «Πράξη για τη Δημοκρατία στο Ιράν», που προβλέπει τη χορήγηση χρημάτων για προπαγανδιστικά ΜΜΕ, για ενίσχυση οργανώσεων κλπ., κλπ. Δεν έχουν, όμως, καμία πολιτική δύναμη, στην οποία μπορούν να επενδύσουν στο Ιράν. Γι' αυτό προσπαθούν να επαναφέρουν στο προσκήνιο ορισμένα υπολείμματα του καθεστώτος του σάχη, όπως είναι το θλιβερό παράδειγμα του γιου του, ο οποίος δεν έχει βρεθεί ποτέ στο Ιράν. Προσπαθούν να οργανώσουν αυτά τα μοναρχικά υπολείμματα και να σχηματίσουν μια πολιτική δύναμη.

Ελπίζουν, ίσως, ότι θα έχουν ξεχαστεί τα τεράστια εγκλήματα, που ο σάχης και η, υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ, μοναρχία του διέπραξαν σε βάρος του ιρανικού λαού. Δεν μπορεί, όμως, κανείς στο Ιράν να τα ξεχάσει. Δεν μπορεί κανένας Ιρανός να ξεχάσει ότι ο σάχης εκδιώχθηκε και δεν έφυγε από μόνος του. Δεν μπορεί κανένας Ιρανός να ξεχάσει ότι η καταστολή και ο αιματηρός διωγμός των ιρανικών προοδευτικών δυνάμεων από τον σάχη άφησαν το περιθώριο ανάπτυξης στις ισλαμικές δυνάμεις και τους έδωσαν τη δυνατότητα να εκμεταλλευτούν τη λαϊκή επανάσταση του 1979 και να επιβληθούν ως εξουσία. Οι άνθρωποι, που συμμετείχαν σ' αυτά τα γεγονότα, ζουν ακόμη στο Ιράν και τα θυμούνται όλα αυτά, όπως τα θυμούνται και οι οικογένειες όσων δεν υπάρχουν πια εξαιτίας του σάχη.

Ολοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι η επιβολή του παρόντος αντιδραστικού ανελεύθερου ισλαμικού καθεστώτος αποτελεί αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολούθησε ο σάχης. Οι ιρανικές αντικαθεστωτικές δυνάμεις, όσο και αν η συμπεριφορά του καθεστώτος της Τεχεράνης διευκολύνει τις ΗΠΑ, έχουν εμπειρία και γνώση των αμερικανικών προθέσεων.

-- Το κόμμα σας στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις υποστήριξε τον Πρόεδρο Χαταμί, επισημαίνοντας ξεκάθαρα ότι δεν έχει αυταπάτες για το ποιόν του ως κληρικού - καρπού του συγκεκριμένου συστήματος, αλλά καταλήγοντας ότι είναι ένα μέσο άσκησης πίεσης στο θεοκρατικό ιρανικό καθεστώς. Προφανώς με την ίδια λογική, η πλειοψηφία του ιρανικού λαού εξασφάλισε στον Πρόεδρο Χαταμί εντυπωσιακά αποτελέσματα. Εντούτοις, στις πρόσφατες διαδηλώσεις, οι φοιτητές, μια ομάδα που υποστήριξε σθεναρά τα μεταρρυθμιστικά σχέδια του Προέδρου, ζητούσαν την παραίτησή του, κατηγορώντας τον για απραξία. Αλήθεια, σε περίπτωση παραίτησης του Χαταμί, ποια θα είναι η επόμενη μέρα;

-- Η επανεκλογή του Χαταμί, πανηγυρικά, πριν από δύο χρόνια, δεν έγινε επειδή η πλειοψηφία του ιρανικού λαού πίστευε ότι πραγματικά μπορεί να φέρει τη δημοκρατία. Εγινε επειδή ήταν μια ψήφος ενάντια στο καθεστώς. Δεν ήταν εκλογές για προσωπικότητες, ήταν εκλογές υπέρ ή κατά των αρχών του καθεστώτος.

Οσο δεν υπάρχει συνολική σύγκρουση με αυτό το σύστημα, τότε δε θα υπάρχει πραγματικός εκδημοκρατισμός και πραγματικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα. Δεν υπάρχουν περιθώρια μεταρρυθμίσεων και δημοκρατίας στο πλαίσιο του υπάρχοντος συστήματος, ενός συστήματος που δεν αναγνωρίζει την εξουσία των εκλεγμένων εκπροσώπων του λαού, την εξουσία του Προέδρου. Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο αλλαγής στο πλαίσιο αυτών των δομών. Ολες οι πολιτικές δυνάμεις, που υποστηρίξαμε τον Χαταμί, του καταστήσαμε σαφές πως δε θα πρέπει να έχει την αυταπάτη ότι μπορεί να κάνει κάτι, παρά μόνον αν αλλάξει ριζικά τις δομές του συστήματος και αποκτήσει ο ίδιος και το Κοινοβούλιο το ρόλο και την εξουσία που τους αρμόζει.

Ο ίδιος το γνωρίζει πολύ καλά. Πριν την επανεκλογή, σε συγκέντρωση, είχε ξεκάθαρα πει ότι «δεν έχει την εξουσία και τη δύναμη να εγγυηθεί αλλαγές». Ακόμη και αν έχει όλη την καλή πρόθεση για εκδημοκρατισμό, αυτό που σίγουρα δεν έχει, είναι διάθεση για σύγκρουση με το σύστημα. Προσπαθεί απεγνωσμένα να ισορροπήσει ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες δυνάμεις, αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει. Αυτό που οι φοιτητές έλεγαν στον Χαταμί μέσα από το σύνθημά τους είναι απλώς η αλήθεια: Αν δεν έχει διάθεση σύγκρουσης με το σύστημα, δεν έχει κανένα λόγο να είναι απλώς μια μαριονέτα σε μια θέση χωρίς εξουσία. Αυτό το σύστημα δε μεταρρυθμίζεται, ανατρέπεται.

Η δυσαρέσκεια αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που εκφράζεται. Εκφράστηκε και στις τοπικές εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν πριν από μερικούς μήνες, οπότε όλες οι προοδευτικές δυνάμεις απείχαν από την ψηφοφορία, αρνούμενοι να υποστηρίξουν υποψηφίους προσκείμενους στον Χαταμί, οι οποίοι, τελικά, δε θα προχωρούσαν σε καμία ριζική αλλαγή. Οι Ιρανοί έκριναν ότι δεν υπάρχει λόγος να ψηφίζουν ανθρώπους, που, τελικά, δε θα κάνουν τίποτε σημαντικό. Η συμμετοχή στις εκλογές ήταν κατά πολύ μικρότερη του 30%.

-- Ποια νομίζετε ότι θα είναι η επόμενη μέρα στο Ιράν, υπό τις διαμορφωθείσες συνθήκες;

-- Οι διαδηλώσεις, το κίνημα για τον εκδημοκρατισμό της χώρας θα συνεχίσει τη σταθερά κλιμακούμενη πορεία του, όπως πράττει όλα αυτά τα χρόνια, χωρίς έξωθεν παρεμβάσεις. Το Ιράν αντιμετωπίζει θεμελιώδη κρίση, που εμποδίζει κάθε οικονομική, κοινωνική ή πολιτική ανάπτυξη. Η κρίση, πλέον, έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις, που απειλείται η ίδια η ύπαρξη του έθνους μας. Η οικονομία καταρρέει, η ανεργία γιγαντώνεται, τα κοινωνικά προβλήματα εκρήγνυνται. Κατά συνέπεια, αυτό το κίνημα θα συνεχιστεί και θα κλιμακωθεί. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να αποφευχθεί η πλήρης αποσύνθεση του έθνους μας.

Επόμενος σταθμός του αγώνα μας είναι οι βουλευτικές εκλογές, μέσα στο χρόνο. Είναι αποφασιστικότατη στιγμή. Ο Χαταμί και οι υποστηρικτές του, εντός Κοινοβουλίου, έχουν ήδη καταθέσει και εγκρίνει δύο νομοσχέδια, τα οποία διασφαλίζουν την εξουσία του Κοινοβουλίου και τους τρόπους επιλογής υποψηφίων βουλευτών. Και τα δύο νομοσχέδια έχουν μπλοκαριστεί από το θεοκρατικό καθεστώς. Αν δε διασφαλιστεί ότι η ψήφος του ιρανικού λαού θα έχει αντίκρισμα σε εξουσία, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ διαφορετικά σε αυτές τις εκλογές.

Θα υπάρξει μποϊκοτάζ και η λαϊκή πίεση θα ενταθεί ακόμη περισσότερο. Στόχος μας είναι να σχηματιστεί ένα μέτωπο προοδευτικών πολιτικών δυνάμεων και να συντονιστεί και κλιμακωθεί η δράση του. Να συνεργαστούμε, σε ένα κοινό μέτωπο, με όλες εκείνες τις δυνάμεις που κατανοούν, που έχουν συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να υπάρξει καμία σημαντική αλλαγή χωρίς τη δομική αλλαγή του συστήματος, χωρίς την ανατροπή του. Ο αγώνας πρέπει να ενταθεί και να κλιμακωθεί, γιατί το Ιράν βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και πρέπει να αντιδράσουμε πριν να είναι πολύ αργά.

Να αντιδράσουμε εμείς, με την εμπειρία, τις δυνάμεις και τις απόψεις μας, χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις και επιδράσεις. Ο ιρανικός λαός, μόνος του, γνωρίζει πώς θα πρέπει να αλλάξει το σύστημα και ότι μπορεί να το πράξει. Δε χρειάζεται έξωθεν παρεμβάσεις...