Το κυκλοφοριακό αδιέξοδο της Αθήνας, για το οποίο ευθύνονται οι πολιτικές των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών, θα πρέπει να εξωραϊστεί για τουλάχιστον ένα μήνα, όσο δηλαδή θα διαρκέσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Το πρόβλημα έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις που οι αρμόδιοι ομολογούν ότι μοναδική λύση αποτελεί αποκλειστικά και μόνο η απαγόρευση της κυκλοφορίας με μέτρα κατασταλτικού χαρακτήρα.

Η παραδοχή αυτή παραπέμπει ευθέως στις πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το θέμα. Περιστασιακά, κατασταλτικά μέτρα για να μη διαταραχτεί η Ολυμπιακή βιτρίνα κατά την περίοδο των Αγώνων και μόλις τα φώτα της Ολυμπιακής χλιδής σβήσουν, τότε θα συνεχιστεί η ίδια πολιτική πριμοδότησης του ΙΧ προς όφελος του λόμπι του αυτοκινήτου και των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ελλάδα είναι τρίτη στην αγορά των νέων ΙΧ μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι τα οδικά Ολυμπιακά έργα, όπως ο Ολυμπιακός Δακτύλιος και οι Ολυμπιακές διαδρομές σε ολόκληρο το Λεκανοπέδιο, είναι προσαρμοσμένα στη χρήση του ΙΧ. Κι αν όλα αυτά τα έργα παρουσιάζονται ως παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στην επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος, τα στοιχεία του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων και της Μελέτης Ανάπτυξης Μετρό, που παρουσιάζει σήμερα ο «Ρ» και που αφορούν την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Αθήνα αλλά και την κυκλοφοριακή εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών, αποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο. Οτι δηλαδή αυτοί οι ισχυρισμοί είναι απλώς ένας μύθος.

«Φαύλο κύκλο των δημόσιων συγκοινωνιών», ονομάζουν οι συγκοινωνιολόγοι την ώθηση για χρήση του ΙΧ. Κι αυτό γιατί η κυκλοφορία περισσότερων ΙΧ έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερη συμφόρηση και μείωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς (ΜΜΜ), η οποία με τη σειρά της οδηγεί στη μείωση της επιβατικής κίνησης των ΜΜΜ και την αύξηση της κυκλοφορίας των ΙΧ, κ.ο.κ.

Και το μοναδικό «κλειδί» για την επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος της Αθήνας είναι η ανάπτυξη των ΜΜΜ. Ο συνδυασμός τους με κορμό ένα δίκτυο Τραμ μήκους πάνω από 200 χιλιόμετρα (το 1908 η Αθήνα διέθετε 156 χλμ. γραμμή Τραμ με πληθυσμό 400.000 κατοίκους) το οποίο θα καλύπτει όλες τις κεντρικές αρτηρίες της πρωτεύουσας (Πατησίων, Συγγρού, Βουλιαγμένης, παραλιακή κλπ.). Το Τραμ θα πρέπει να συμπληρώνεται από το μετρό, περιφερειακές γραμμές λεωφορείων, τρόλεϊ και μίνι μπας.

Λεωφορεία εγκλωβισμένα ανάμεσα σε ταξί και ΙΧ

Ο πληθυσμός του λεκανοπεδίου διπλασιάστηκε σε μία περίοδο περίπου 40 ετών, χωρίς όμως να αναπτυχθεί αντίστοιχα το σύστημα για την εξυπηρέτηση των μεταφορών προσώπων και αγαθών στο λεκανοπέδιο της Αθήνας. Το 1996 πραγματοποιούνταν στην Αττική περίπου 7 εκατομμύρια μετακινήσεις ημερησίως, από τις οποίες το 42% αφορούσαν στην εργασία, ενώ αναμένεται ότι έως το 2020 ο αριθμός των ημερήσιων μετακινήσεων θα εμφανίσει αύξηση της τάξης του 40%.

Από αυτές τις μετακινήσεις ποσοστό 38,4% χρησιμοποιεί ΙΧ, το 30,8% Δημόσια Μέσα Μεταφοράς, το 10,3% ταξί, το 6,3% δίκυκλο, το 2,8% ειδικό λεωφορείο (μίνι μπας) και το 1,1% ημιφορτηγό.

Ο δείκτης ιδιοκτησίας οχημάτων στην περίοδο 1973 - 1996 υπερδιπλασιάστηκε (1973: 97, 1983: 172, 1996: 248 οχήματα ανά 1.000 κατοίκους). Παρά το γεγονός ότι ο δείκτης ιδιοκτησίας οχημάτων στην Αττική παρουσίασε θεαματική άνοδο την τελευταία διετία, υπολείπεται ακόμη αρκετά του επιπέδου στο οποίο αναμένεται η αύξησή του να παρουσιάσει κάμψη. Εκτιμάται ότι μέσα στην επόμενη 20ετία, ο δείκτης ιδιοκτησίας οχημάτων στην Αττική θα διπλασιαστεί πλησιάζοντας έτσι τα επίπεδα των άλλων ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αδυναμίας του συστήματος μεταφορών της Αθήνας να εξυπηρετήσει ικανοποιητικά τους πολίτες της, είναι ότι το 1996 η μέση ταχύτητα κυκλοφορίας ήταν 18 χλμ./ώρα στον εσωτερικό δακτύλιο της Αθήνας, 22 χλμ./ώρα στον εξωτερικό δακτύλιο, 30 χλμ./ώρα στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας και 48 χλμ./ώρα στην Αττική. Ολες αυτές οι τιμές της μέσης ταχύτητας κυκλοφορίας υπολείπονται σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικά των αντίστοιχων ταχυτήτων σε πολλές μεγαλουπόλεις της Ευρώπης.

Το δίκτυο εξυπηρέτησης των αστικών λεωφορείων αποτελείται από 5.000 χιλιόμετρα και 7.000 στάσεις. Τα περίπου 2.000 αστικά λεωφορεία εκτελούν περίπου 25.000 δρομολόγια την ημέρα και εξυπηρετούν 1.700.000 επιβάτες ημερησίως. Η μέση ταχύτητα κίνησης για το σύνολο των λεωφορείων είναι 17 χλμ/ώρα, για τις γραμμές κορμού 19 χλμ/ώρα και για τα τρόλεϊ που κινούνται κυρίως στις κεντρικές και συμφορημένες περιοχές είναι 13 χλμ/ώρα.

Eurokinissi

Κυκλοφοριακά έργα που γίνονται πρωτίστως για την εξυπηρέτηση της κυκλοφορίας των ΙΧ

Την τελευταία 25ετία, παρατηρήθηκε μία σημαντική στροφή των μετακινήσεων από τα δημόσια μέσα μεταφοράς στα ιδιωτικά μέσα μεταφοράς αφού το 1973 το 65% των μετακινήσεων πραγματοποιούνταν με δημόσια μέσα (35% με ιδιωτικά μέσα), το 1983 το 51% των μετακινήσεων πραγματοποιούνταν με δημόσια μέσα (49% με ιδιωτικά μέσα) και το 1996 μόλις το 42% των μετακινήσεων πραγματοποιούνταν με δημόσια μέσα (58% με ιδιωτικά μέσα).

Αυτή η στροφή προς τα ΙΧ οφείλεται στον επονομαζόμενο «φαύλο κύκλο των δημόσιων συγκοινωνιών», αφού η κυκλοφορία περισσότερων ΙΧ έχει ως αποτέλεσμα περισσότερη συμφόρηση και μείωση του επιπέδου εξυπηρέτησης των μέσων μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ), η οποία με τη σειρά της οδηγεί στη μείωση της επιβατικής κίνησης των ΜΜΜ και την αύξηση της κυκλοφορίας των ΙΧ, κ.ο.κ.

Τα μεγάλα οδικά έργα δε λύνουν το πρόβλημα, παρά μόνο προσφέρουν μια πρόσκαιρη ανακούφιση. Με τα χρήματα που δαπανώνται θα μπορούσαν να αναπτυχθούν τα ΜΜΕ

Στην ώρα αιχμής (10:00 έως 13:00) καθημερινής εργάσιμης ημέρας, στην περιοχή εντός του εσωτερικού δακτυλίου της Αθήνας, η προσφορά στάθμευσης στην οδό ανέρχεται στις 33.380 θέσεις ενώ η ζήτηση στάθμευσης υπολογίζεται στις 49.330 θέσεις, δημιουργώντας έτσι ένα έλλειμμα 15.950 θέσεων στάθμευσης το οποίο αποτελεί και την παράνομη στάθμευση. Αντίστοιχα, η προσφορά στάθμευσης εκτός οδού ανέρχεται στις 25.060 θέσεις ενώ η ζήτηση στάθμευσης εκτός οδού βρίσκεται στις 16.110 θέσεις, δημιουργώντας έτσι ένα πλεόνασμα 8.950 θέσεων στάθμευσης το οποίο δείχνει ότι οι οδηγοί προτιμούν την παράνομη στάθμευση από τη στάθμευση επί πληρωμή εκτός οδού. Συνολικά, μεταξύ 10:00 και 13:00, 22.000 οχήματα σταθμεύουν παράνομα, δηλαδή περίπου το 45% της συνολικής στάθμευσης στην οδό.

Τα κυκλοφοριακά προβλήματα της πόλης δυσχεραίνουν σημαντικά την πρόσβαση των εργαζομένων και των πελατών στις επιχειρήσεις και καταστήματα, με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις στον κύκλο εργασιών τους. Οι αρνητικές επιπτώσεις του κυκλοφοριακού στην οικονομία των επιχειρήσεων της Αθήνας είναι ακόμη σημαντικότερες εάν λάβει κανείς υπόψη και τις δυσχερείς συνθήκες στάθμευσης στις περιοχές συγκέντρωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, οι δυσκολίες στην τροφοδοσία και τη διανομή των προϊόντων των καταστημάτων μεταφράζονται συχνά σε τροχοπέδη της ανάπτυξής τους αλλά και αιτία σημαντικών εξόδων.

Eurokinissi

Στη μαζική φυγή των κατοίκων της πρωτεύουσας και τα εκτεταμένα μέτρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας κατά τις ημέρες διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων, εναποθέτουν τις ελπίδες τους οι διοργανωτές ώστε να υπάρξει ένα... ομαλό σχέδιο μεταφορών. Γι' αυτό το λόγο έχει αρχίσει να ξεδιπλώνεται η σχετική προπαγάνδα που θα εντείνεται όσο περνά ο καιρός, με στόχο να «πειστούν» οι κάτοικοι της πρωτεύουσας για την αναγκαιότητα των κάθε λογής απαγορεύσεων που θα επιβληθούν.

Παρ' όλα αυτά, η «Αθήνα 2004» φαίνεται πως είναι ιδιαίτερα αισιόδοξη στις προβλέψεις της σχετικά με τη μέση ωριαία ταχύτητα των οχημάτων (λεωφορείων, μίνι μπας κ.ά.) από το Ολυμπιακό Χωριό και το Κέντρο Τύπου προς τις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις, αφού κυμαίνεται από 45 - 65 χιλιόμετρα την ώρα! Ταχύτητες ιλιγγιώδεις για τα οδικά δεδομένα που επικρατούν σήμερα αλλά και για τα μελλοντικά.

Σύμφωνα λοιπόν με αυτά τα στοιχεία της «Αθήνα 2004» (δεν περιλαμβάνεται η καθυστέρηση από την προσγείωση και την απογείωση, καθώς και η καθυστέρηση από τον έλεγχο αποσκευών):

• Η απόσταση από το Ολυμπιακό Χωριό ως το ΟΑΚΑ είναι 14,5 χλμ. και ο απαιτούμενος χρόνος 15 λεπτά. Αυτό σημαίνει ότι το λεωφορείο ή το μίνι μπας που θα μεταφέρει για παράδειγμα τους αθλητές, θα κινείται με μέση ωριαία ταχύτητα 58 χλμ./ώρα.
• Η απόσταση από το Ολυμπιακό Χωριό ως το Φάληρο είναι 25 χλμ. και ο απαιτούμενος χρόνος 24 λεπτά. Η μέση ωριαία ταχύτητα που θα κινούνται τα οχήματα είναι 62,5 χλμ./ώρα.
• Η απόσταση από το Ολυμπιακό Χωριό ως το Ιππικό Κέντρο στο Μαρκόπουλο είναι 43,3 χλμ. και ο απαιτούμενος χρόνος 41 λεπτά. Η μέση ωριαία ταχύτητα που θα κινούνται τα οχήματα είναι 63,36 χλμ./ώρα.
• Η απόσταση από το Ολυμπιακό Χωριό ως το Γουδί είναι 28,5 χλμ. και ο απαιτούμενος χρόνος 26 λεπτά. Η μέση ωριαία ταχύτητα που θα κινούνται τα οχήματα είναι 65,76 χλμ./ώρα.