(Της απεσταλμένης μας, ΕΛΕΝΗΣ ΜΑΥΡΟΥΛΗ).-

Ερημοι σκονισμένοι δρόμοι, ισοπεδωμένα σπίτια, παρατημένοι κήποι και αγροί, κατεστραμμένοι φράχτες, τοίχοι διάτρητοι από σφαίρες. Η απόλυτη σιωπή κάνει το αίσθημα της εγκατάλειψης πιο έντονο. Ανάμεσα στα συντρίμμια, ξεπροβάλλει μόνο μια βάση των κυανόκρανων του ΟΗΕ, περιφραγμένη, να εντείνει την εικόνα της θλίψης.

Αυτή είναι η Κουνέιτρα, η πρωτεύουσα της επαρχίας των υψωμάτων του Γκολάν. Για την ακρίβεια, είναι το 1/3 της, το κομμάτι εκείνο, που, μετά από μια ολιγοήμερη επιχείρηση - αστραπή, τα συριακά στρατεύματα κατάφεραν να απελευθερώσουν τον Οκτώβρη του 1973 μετά από 6 χρόνια ισραηλινής κατοχής, δηλαδή από το 1967. Τα ισραηλινά στρατεύματα, αποχωρώντας, φρόντισαν να ισοπεδώσουν, κυριολεκτικά, με εκσκαφείς και τεθωρακισμένα όσα σπίτια απέμεναν όρθια. Τα φαινόμενα εδώ δεν απατούν. Δεν υπάρχει ούτε ένα κτίριο, ούτε ένα σπίτι, που να έχει μείνει όρθιο στην ερειπωμένη πόλη.

Από την οργή των κατακτητών δε γλίτωσε ούτε το νοσοκομείο της πόλης, αν και τόσο στην πρόσοψή του, όσο και στην ταράτσα του, είναι ευδιάκριτα τα ιατρικά σύμβολα, ο γνωστός σταυρός και η ημισέληνος του Ερυθρού Σταυρού και της Ερυθράς Ημισελήνου. Οι τοίχοι του νοσοκομείου είναι διάτρητοι από σφαίρες, καθώς είναι προφανές ότι χρησίμευαν, επί μια 6ετία, ως πεδίο σκοποβολής για τους Ισραηλινούς στρατιώτες. Από την ταράτσα του, διακρίνει κανείς ξεκάθαρα τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο απελευθερωμένο και στο κατεχόμενο τμήμα των Γκολάν.

Τα φυλάκια Σύρων και Ισραηλινών βρίσκονται σε απόσταση αναπνοής το ένα από το άλλο. Ενας αγκαθωτός φράχτης χωρίζει τα εδάφη, που μέχρι πριν από το 1967 αποτελούσαν ενιαίο συριακό έδαφος, στο νοτιοδυτικότερο σημείο της χώρας, με σύνορα με την Ιορδανία στο νότο, με τα παλαιστινιακά εδάφη στα ανατολικά και με το Λίβανο στα βορειοανατολικά. Στα κατεχόμενα εδάφη κυριαρχούν το πράσινο και οι συμμετρικές καλλιέργειες διάφορων προϊόντων.

Τα υψώματα του Γκολάν ήταν και παραμένουν ένα από τα πιο εύφορα εδάφη ολόκληρης της Μέσης Ανατολής, ευλογία για τους αγρότες, που, σε όλη την υπόλοιπη περιοχή, αγωνίζονται για μια σταγόνα νερό. Οπως έχει υπολογιστεί, στα Γκολάν η βροχόπτωση κυμαίνεται από 250 - 1.000 χιλιοστά το χρόνο, ενώ το υπέδαφος είναι πλούσιο σε υπόγεια ρεύματα. Η ποικιλία του υψομέτρου διασφαλίζει πλούσια παραγωγή σε ποικιλία προϊόντων. Είναι προφανής ο λόγος που μετέτρεψαν τα Γκολάν σε ζηλευτό στόχο και «μήλον της έριδος».

Πριν από το 1967, στην περιοχή κατοικούσαν 153.000 άνθρωποι. Σήμερα, ο πληθυσμός έχει αυξηθεί στο μισό εκατομμύριο. Από αυτούς, οι, περίπου, 30.000 ζουν στην υπό κατοχή περιοχή, οι 60.000 στην περιφέρεια της απελευθερωμένης Κουνέιτρα, ενώ σε 400.000 ανέρχονται οι πρόσφυγες που αναζήτησαν καταφύγιο στα προάστια της πρωτεύουσας Δαμασκού.

Στο κατεχόμενο τμήμα, υπάρχουν πλέον 44 εποικισμοί. Εχουν, όμως, απομείνει και 5 χωριά, των οποίων οι κάτοικοι δεν εγκατέλειψαν τις εστίες τους χάρη και στην έγκαιρη άφιξη στην περιοχή των δυνάμεων του ΟΗΕ, το 1967. Οι κάτοικοι από όλα τα υπόλοιπα μέρη υποχρεώθηκαν διά της βίας να ξεριζωθούν από την πατρίδα και τις περιουσίες τους. Τα περισσότερα αραβικά ονόματα τοποθεσιών έχουν αλλάξει και έχουν αντικατασταθεί από ιστορικές εβραϊκές ονομασίες. Ο μεγαλύτερος ισραηλινός εποικισμός βρίσκεται στο Κασρίν αλ Κασρίν.

Σ' αυτά τα 5 χωριά, οι δυνάμεις κατοχής έχουν επιβάλει το ισραηλινό σχολικό πρόγραμμα. Μέχρι πρότινος, οι κάτοικοι δεν είχαν το δικαίωμα να εξέλθουν από το κατεχόμενο τμήμα. Τα τελευταία χρόνια, επιτρέπεται η έξοδος από τα χωριά σε όσους είναι σε ηλικία σπουδών. Συνήθως, όμως, όσοι πηγαίνουν στη Δαμασκό ή σε άλλες συριακές πόλεις για να σπουδάσουν, αν, τελικά, καταφέρουν να γυρίσουν στα σπίτια τους, κατηγορούνται για κατασκοπία και φυλακίζονται επ' αόριστον, όπως μας ενημέρωσε ο, εκεί, εκπρόσωπος του κόμματος Μπάαθ, Φαρχάν Αμπντάλα.

Περπατώντας στους έρημους δρόμους της πόλης, βλέπει κανείς, πού και πού, οικογένειες ολόκληρες καθισμένες κάτω από ένα δέντρο, στη σκιά, δίπλα από τα συντρίμμια του σπιτιού των γονιών ή των παππούδων. Είναι και αυτό μια παρηγοριά, μας λένε. Πρέπει τα παιδιά μας να μάθουν την πατρίδα τους, λένε. Και αυτό είναι η καλή όψη. Γιατί για πολλούς άλλους, η πατρίδα και το σπίτι είναι από την άλλη πλευρά του αγκαθωτού φράχτη και εκεί οι παππούδες πέθαναν, χωρίς να γνωρίσουν ποτέ τα εγγόνια τους και χωρίς τα εγγόνια να οσμιστούν ποτέ τον αέρα της πατρίδας.

Για το συριακό λαό, η 6η και 7η Οκτώβρη του 1973 είναι δύο ημερομηνίες βαθιά χαραγμένες στο μυαλό, στη μνήμη και στη συνείδηση. Αφιερωμένο στις δύο αυτές ιστορικές ημέρες, στις ημέρες που απελευθερώθηκε τμήμα των κατεχομένων εδαφών των υψωμάτων του Γκολάν (δηλαδή, το τμήμα εκείνο που βρισκόταν μέχρι τη διαχωριστική γραμμή που εποπτεύει ο ΟΗΕ), είναι το Πανόραμα. Ετσι ονομάζεται ένας εκθεσιακός μουσειακός χώρος, 62.700 τετραγωνικών μέτρων, στην είσοδο της Δαμασκού. Στον κήπο του, εκτίθενται, από τη μία πλευρά, όπλα του συριακού στρατού από τις μάχες του Οκτώβρη του 1973 και, από την άλλη, αντίστοιχα όπλα του ισραηλινού στρατού, ανάμεσα στα οποία και τα συντρίμμια δύο μαχητικών αεροσκαφών.

Το ισόγειο και ο πρώτος όροφος του επιβλητικού κτιρίου φιλοξενούν ζωγραφικά έργα, συμβολικά για την ιστορική πορεία της Συρίας, ενώ μια αίθουσα είναι αφιερωμένη στον πρώην Πρόεδρο Χαφέζ αλ Ασαντ, στην πολιτική και στη στρατιωτική του σταδιοδρομία. Το εντυπωσιακότερο, όμως, σημείο είναι η οροφή του κτιρίου. Εκεί ο επισκέπτης αντικρίζει τη στρογγυλή κοίλη οροφή του κτιρίου, η οποία έχει τη μορφή διοράματος με ύψος 15 μέτρα, μήκος 130 μέτρα και διάμετρο 41 μέτρα. Καθισμένος στη μέση, ο επισκέπτης περιστρέφεται για 20 λεπτά και παρακολουθεί μπροστά στα μάτια του τα κυριότερα σημεία των μαχών στην Κουνέιτρα, στις 6 και 7 Οκτώβρη του 1973. Το μεγαλύτερο μέρος της εικόνας είναι λεπτομερής εξαιρετική ζωγραφική απεικόνιση των μαχών, η οποία αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο, καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί και πραγματικά αντικείμενα, κατάλληλος φωτισμός και ήχος, με αποτέλεσμα όλη η μάχη να εξελίσσεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη σε 3 διαστάσεις.

Το έργο ξεκίνησε το Δεκέμβρη του 1993 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνη του 1998 με τη συμμετοχή 33 καλλιτεχνών από τη ΛΔ Κορέας, οι οποίοι εργάστηκαν επί χρόνια στο πλευρό Σύρων συναδέλφων τους και μηχανικών. Το αποτέλεσμα, πάντως, αυτής της συνεργασίας είναι κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό.