Τις τελευταίες βδομάδες η πολιτική ζωή στις Δημοκρατίες του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας αποτέλεσε αντικείμενο σφοδρής εσωτερικής αντιπαράθεσης, αλλά και γενικότερου διεθνούς ενδιαφέροντος. Αφορμή ήταν οι προεδρικές εκλογές της 15ης Οκτώβρη στην περίπτωση του Αζερμπαϊτζάν και οι βουλευτικές της 2ης Νοέμβρη στη Γεωργία. Και στις δύο περιπτώσεις οι εκλογές χαρακτηρίστηκαν από πολλές παρατυπίες, αλλά και παρανομίες, πράγμα που προκάλεσε την οργή των ηττημένων και οδήγησε σε γενικότερη κοινωνική αναταραχή.

Αναλυτικά στις εκλογές της 15ης Οκτώβρη στο Αζερμπαϊτζάν, ο 41χρονος Ιλχάμ Αλίεφ κατάφερε να εκλεγεί πρόεδρος της χώρας διαδεχόμενος έτσι τον πατέρα του, Χαϊντάρ Αλίεφ, που νοσηλεύεται βαριά άρρωστος στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα που ανακοινώθηκαν από την Κεντρική Εφορευτική Επιτροπή 4 μέρες μετά τις εκλογές, ο Αλίεφ συγκέντρωσε ποσοστό κοντά στο 80%, ενώ ο κυριότερος αντίπαλός του, Ισα Γκάμπαρ, ηγέτης του μετριοπαθούς παν-τουρκικού, παν-ισλαμικού κόμματος Μουσαβάτ, μόλις 12,8%. Την επομένη των εκλογών χιλιάδες οπαδοί του Γκάμπαρ, καταγγέλλοντας εκτεταμένη νοθεία (πράγμα σχεδόν σίγουρο), συγκρούστηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας, Μπακού, με κυβερνητικές δυνάμεις με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο άτομα και πολλοί περισσότεροι να οδηγηθούν στις φυλακές. Τις επόμενες μέρες ακολούθησε ένα κύμα καταστολής εναντίον του κόμματος Μουσαβάτ, ενώ κυνηγήθηκαν και ορισμένοι ηγέτες της αντιπολίτευσης.

Το σκηνικό σχεδόν επαναλήφθηκε λίγες βδομάδες αργότερα στη γειτονική Γεωργία. Στις βουλευτικές εκλογές, που από πολλούς θεωρούνται πρόκριμα για την ανάδειξη του προέδρου της χώρας στις εκλογές του 2005, το κόμμα «Για Μια Νέα Γεωργία» - που πρόσκειται στον πρόεδρο Εντουαρντ Σεβαρτνάντζε - ήρθε πρώτο, με περίπου 21% των ψήφων. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα (που πήραν περισσότερο από μία βδομάδα για να καταμετρηθούν) δεύτερο ήρθε το κόμμα «Ανανέωση» του ηγέτη της αυτόνομης επαρχίας της Ατζαρίας, Ασλάν Αμπασίτζε, με 20%. Ακολούθησε το δεξιό «Εθνικό Κίνημα» του Μιχαήλ Σαακασβίλι με 19%, το Εργατικό Κόμμα με 12,5% και οι επίσης δεξιοί «Δημοκράτες» της Νίνο Μπουρνανάτζε με περίπου 7%. Οι Σαακασβίλι και Μπουρνανάτζε αμφισβητούν ανοιχτά τα αποτελέσματα ως νοθευμένα και καλούν τον πρόεδρο να παραιτηθεί, ενώ οπαδοί τους πραγματοποίησαν συλλαλητήρια στους δρόμους της Τιφλίδας. Από την πλευρά του ο Σεβαρντνάτζε, που δεν έχει δικαίωμα να θέσει ξανά υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2005, βρήκε συμπαραστάτη στο πρόσωπο του Αμπασίτζε.

Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι καθόλου απλά, αφού πίσω από τις διαμάχες μεταξύ των πολιτικών ελίτ των δύο χωρών λειτουργεί ένα πολύπλοκο πλέγμα συμφερόντων που περιλαμβάνει ξένες κυβερνήσεις, πετρελαϊκές εταιρίες, διεθνείς τράπεζες και άλλους...

Η περιοχή του Καυκάσου, εκτός τη σημαντική γεωγραφική της θέση διαθέτει σημαντικά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου (ειδικά στην περιοχή της Κασπίας) για τα οποία φυσικά ερίζουν και ενδιαφέρονται εκτός από τις τοπικές ηγεσίες, οι ΗΠΑ, η Ρωσία και, φυσικά, η Ευρωπαϊκή Ενωση. Οπως γράφει ακόμα και το συντηρητικό βρετανικό περιοδικό «Εκόνομιστ», η περιοχή του Καυκάσου είναι μια βόμβα που στηρίζεται σε τρία δάχτυλα (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία) και την οποία σπρώχνουν προς διάφορες κατευθύνσεις οι τρεις μεγάλες δυνάμεις με στόχο τα ενεργειακά της αποθέματα.

Πιο χαρακτηριστική (αλλά συνάμα και σημαντική) είναι η περίπτωση του Αζερμπαϊτζάν στο οποίο ήδη δρουν μεγάλες πετρελαϊκές εταιρίες (με προεξάρχουσα τη BP) και για το οποίο οι ΗΠΑ έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Οπως είχε σημειώσει και ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι (ο διαβόητος Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας επί προέδρου Τζίμι Κάρτερ), το Αζερμπαϊτζάν είναι «ο φελλός στο μπουκάλι που περιέχει τα πλούτη της Κασπίας Θάλασσας».

Μετά τις προεδρικές εκλογές (που αρχικά διεθνείς παρατηρητές καταδίκασαν ήπια και αργότερα πιο σφοδρά), ο Αλίεφ πολύ σύντομα εξασφάλισε την υποστήριξη της Ρωσίας, της Τουρκίας, των ΗΠΑ αλλά και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τη μέρα των εκλογών μάλιστα η αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal» δημοσίευσε ανώνυμη δήλωση αμερικανού διπλωμάτη που σημείωνε ότι «δε θα πάμε στα οδοφράγματα επειδή η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι της έκλεψαν την εξουσία για 4%».

Αντικείμενο του «ενδιαφέροντος» είναι φυσικά τα πετρελαϊκά συμβόλαια. Ηδη διάφορες πολυεθνικές έχουν υπογράψει συμφωνίες εξόρυξης με την προηγούμενη κυβέρνηση Αλίεφ, ενώ παράλληλα σε εξέλιξη βρίσκεται και η κατασκευή του πετρελαϊκού αγωγού Μπακού - Τιφλίδα - Τσεϊχάν (BTC), που θα φέρει το πετρέλαιο της Κασπίας στη Μεσόγειο παρακάμπτοντας το δίκτυο της Ρωσίας (αλλά φυσικά και το Ιράν, που έχει και αυτό δικαιώματα στην Κασπία). Ενας άλλος αγωγός θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Μπακού στο Ερζουρούμ.

Τον αγωγό (που αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί από το 2005) χρηματοδοτούν ο ιδιωτικός βραχίονας της Παγκόσμιας Τράπεζας, δηλαδή η Διεθνής Εταιρία Χρηματοδότησης (IFC), η Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση και την Ανάπτυξη (EBRD) και βέβαια η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν. Μάλιστα στις 4 Νοέμβρη η IFC ενέκρινε δάνειο ύψους 250 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ μια βδομάδα αργότερα η EBRD ενέκρινε και αυτή με τη σειρά της ισόποσο δάνειο (δηλαδή μετά την εδραίωση Αλίεφ στην εξουσία). Αξίζει να σημειωθεί ότι στη χρηματοδότηση του BTC συμμετέχουν και 8 πετρελαϊκές εταιρίες (ανάμεσα τους οι BP, «Chevron», «TotalFinaElf») που έχουν συμφέροντα και στα αποθέματα του Αζερμπαϊτζάν. Το συνολικό κόστος του αγωγού θα φτάσει τα 3,7 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ υπολογίζεται ότι θα μεταφέρει καθημερινά περίπου 1 εκατομμύριο βαρέλια αργού πετρελαίου τη μέρα.

Οικονομικά οφέλη υπάρχουν και για την ηγεσία της Γεωργίας, αφού οι αγωγοί θα περάσουν από το έδαφος της χώρας, αλλά η διαπραγματευτική της ικανότητα είναι σαφώς μικρότερη. Η Μόσχα (που διαθέτει βάσεις στο έδαφος της Γεωργίας, αλλά και σημαντική επιρροή εξαιτίας των ημι-αυτόνομων επαρχιών της Αμπχαζίας και τη Νότιας Οσετίας) έχει προσφέρει έμμεση υποστήριξη στο Σεβαρντνάτζε, αλλά η Ουάσιγκτον δημοσίως εμφανίζεται περισσότερο επιφυλακτική. Οι ΗΠΑ δήθεν κόπτονται για τις παρατυπίες και καλούν τις αντιμαχόμενες πλευρές να τα «βρουν» χωρίς βία, αλλά δεν έχουν μέχρι στιγμής αμφισβητήσει την εξουσία του Σεβαρτνάντζε, αφού ο τελευταίος είναι χρόνια τώρα «ένας καλός φίλος» στην περιοχή.

Η κρίση στην περιοχή του Καυκάσου είναι προφανές ότι έχει να κάνει με τα παιχνίδια εξουσίας μεταξύ τοπικών αρχόντων και με τις επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων. Το μόνο σίγουρο είναι ότι σε αυτό το έκρυθμο σκηνικό (που συμπληρώνεται από εθνικές διαμάχες, φτώχεια, διαφθορά) χαμένοι θα είναι μόνο οι λαοί.