Ενα νέο βήμα στην παρουσίαση της ιστορικής περιόδου που συνδέθηκε με την ίδρυση του στρατοπέδου Μακρονήσου (πλάι στα άλλα στρατόπεδα της ίδιας περιόδου), πραγματοποιήθηκε με τη συγγραφή και κυκλοφορία του ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΤΟΜΟΥ της έκδοσης «ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ». Ο τόμος αυτός, από 772 σελίδες, περιλαμβάνει πρόσθετες μαρτυρίες αγωνιστών για την περίοδο λειτουργίας του στρατοπέδου, που αφορούν όλες τις «κατηγορίες» εγκλείστων υπό «αναμόρφωση», είτε πρόκειται για στρατευμένα παιδιά του ελληνικού λαού που πάλεψαν τον κατακτητή, κύρια, από τις γραμμές της ΕΠΟΝ, στην περίοδο της χιτλεροφασιστικής κατοχής, είτε για τις άλλες «κατηγορίες» αγωνιστών που έζησαν τις βάρβαρες συνθήκες του στρατοπέδου, ως πολιτικοί εξόριστοι, υπό περιορισμό αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, υπόδικοι πολιτικοί κρατούμενοι, ανήλικοι πολιτικοί κατάδικοι, εξόριστες γυναίκες απ' το Τρίκερι, προληπτικά συλληφθέντες πολίτες κ.ά.

Ειδικότερα: Το 16° Κεφάλαιο, με το οποίο αρχίζει ο Β' τόμος, αναφέρεται αναλυτικά στο νομικό καθεστώς που επέβαλαν στον τόπο μας οι αντιδραστικές κυβερνήσεις και οι ξένοι επικυρίαρχοι, κύρια το «θεσμό» εκτόπισης των πολιτικών αντιπάλων τους. Η εκτόπιση που καθιερώθηκε για πρώτη φορά κατά των ληστών, με τη δικτατορία Πάγκαλου - το 1925-'26 - και ιδιαίτερα με το ιδιώνυμο (Ν. 4229/1929) Βενιζέλου, στρέφεται αποκλειστικά κατά της δράσης και των ιδεών των κομμουνιστών από τους οποίους χιλιάδες εκτοπίζονται. Η δικτατορία της 4^ης Αυγούστου (1936-1941) αξιοποιεί αυτό το νομικό καθεστώς για γενικευμένους διωγμούς κατά του ΚΚΕ και, με δύο Αναγκαστικούς Νόμους, το επιδεινώνει, ιδρύοντας στρατόπεδα πειθαρχημένης διαβίωσης σε Αϊ - Στράτη, Φολέγανδρο, Γαύδο, Ανάφη και στις φυλακές Ακροναυπλίας. Ταυτόχρονα καθιερώνει τις περιβόητες δηλώσεις μετανοίας. Η ιστορική «ανάπτυξη» του θεσμού επιδεινώνεται στην τριπλή φασιστική κατοχή και στο βάρβαρο καθεστώς του εμφυλίου, με αποκορύφωμα τη μεταφορά των εκτοπισμένων στο στρατόπεδο Μακρονήσου υπό το εγκληματικό καθεστώς πειθαρχημένης διαβίωσης. Το καθεστώς διοικητικής και δικαστικής εκτόπισης αναλύεται στο 16ο κεφάλαιο για όλη την περίοδο μέχρι το τέλος της επτάχρονης δικτατορίας 1967-1974, που επίσης το χειροτερεύει.

Στο ίδιο κεφάλαιο, καταλογίζονται ευθύνες σε Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ που, όχι μόνο δεν κατάργησαν αυτό το φασιστικό καθεστώς στις τρεις αναθεωρήσεις Συντάγματος (1975, 1986 και 2001), αλλά διατήρησαν την ισχύ των διατάξεων του περιβόητου «ιδιώνυμου» και, με ΤΡΟΜΟΝΟΜΟΥΣ, ΣΥΝΘΗΚΗ ΣΕΝΓΚΕΝ κ.ά., χαλκεύουν νέα δεσμά στο λαό μας.

Για το καθεστώς «πειθαρχημένης διαβίωσης» στη ΣΦΑ (Στρατιωτικές Φυλακές Αθήνας, μεταφερμένες στη Μακρόνησο, στο ανατολικό άκρο του νησιού) καταχωρούνται, στο 17° Κεφάλαιο (Β' τόμου), μαρτυρίες αγωνιστών που φωτίζουν παραστατικά τα έργα του μοναρχοφασισμού, ιδιαίτερα σ' εκείνο το χώρο κράτησης, για τον οποίο θ' αφιερωθούν και άλλα κεφάλαια του έργου (21° κ.ά.).

Στο επόμενο κεφάλαιο (18°) καταχωρούνται προσωπικές μαρτυρίες στρατευμένων εκείνης της περιόδου, εγκλείστων στο ΑΕΤΟ, ειδικότερα μετά τη σφαγή στις 29/2 - 1/3/48. Ειδική αναφορά γίνεται στην παλικαρίσια στάση του κατοπινού ήρωα της Μακρονήσου Γιώργη Σαμπατακου και σε επιμέρους περιστατικά στο ίδιο «τάγμα».

Περιστατικά εγκληματικής μεταχείρισης νέων, κυρίως αγωνιστών, καταγράφονται στο 19° κεφάλαιο του Β' τόμου, μέσα από μαρτυρίες 9 αγωνιστών που κρατήθηκαν και βασανίστηκαν στις Στρατιωτικές Φυλακές Αθήνας (μετά τη μεταφορά και αυτών των φυλακών στη Μακρόνησο). Ευρύτερη ανάλυση των διώξεων εκείνης της περιόδου γίνεται στη Δ' παράγραφο του κεφαλαίου αυτού από τον ιστορικό Δ. Τσιμπουκίδη, που έζησε ο ίδιος το καθεστώς της ΣΦΑ. Στο ίδιο κεφάλαιο καταγράφονται περιστατικά αποδράσεων, της γνωστής «γλαροφωλιάς», της μεταχείρισης των σλαβομακεδόνων κ.ά.

Στο 20ό κεφάλαιο αναλυτικά καταχωρούνται μαρτυρίες από το «Δ' Τάγμα πειθαρχημένης διαβίωσης εκτοπισμένων ιδιωτών», στο οποίο οι αυτουργοί του εμφυλίου μετέφεραν και έκλεισαν τους εκτοπισμένους πολίτες, παραδίδοντάς τους στην εγκληματική μεταχείριση φασιστών με στρατιωτική στολή.

Για τις γυναίκες στο ΤΡΙΚΕΡΙ, εξόριστες απ' όλη τη χώρα και τη μεταφορά τους στη Μακρόνησο, υπάρχουν στον Β' Τόμο οι μαρτυρίες που καταχωρούνται στο 21° κεφάλαιο. Δίνονται παραδείγματα υπέροχης ηρωικής αντιμετώπισης των διωκτών του λαού μας, όπως αυτό που αφορά την αξέχαστη Ρόζα Ιμβριώτη και ο αντίποδάς της, η κτηνώδης συμπεριφορά αξιωματικών, που όχι μόνο προσκύνησαν τον αντίπαλο αλλά έγιναν όργανά του.

Στο Β' Τόμο της έκδοσης «ΜΑΚΡΟΝΗΣΟΣ - ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΟΠΟΣ», ο αναγνώστης θα ενημερωθεί διεξοδικά για τη βάρβαρη μεταχείριση, αντίστοιχα στο ΓΕΤΟ και ΒΕΤΟ, που αναλύεται στα κεφάλαια 22-23. Είναι αδύνατο στον αναγνώστη να προσπεράσει το κείμενο που αφορά «ανάνηψη» αλφαμιτών που τους δένουν σε κολόνες και τους βασανίζουν ως «κρυφοκουκουέδες», «γιατί δε χτυπούσαν όσο έπρεπε τους... προδότες!»

Το 24° κεφάλαιο του έργου περιέχει πλήθος προσωπικών μαρτυριών για τη μαρτυρική ζωή των έγκλειστων στο ΑΕΤΟ, μετά το 1948. Ειδική αναφορά γίνεται στη βάρβαρη δολοφονία του ήρωα Γιώργου Σαμπατάκου και στην εγκληματική μεταχείριση άλλων αγωνιστών. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η παράγραφος που αφορά τη συμμετοχή των περισσότερων κρατουμένων στρατιωτών Μακρονήσου στις βουλευτικές εκλογές του 1950, που κουρέλιασαν κυριολεκτικά τους κομπασμούς κυβερνητικών μπράβων εκείνης της εποχής, των Τσάτσων, Κανελλόπουλων, Μπαϊρακτάρηδων κ.ά., για το έργο τους, «διεθνούς εμβέλειας», ή διαφορετικά το ξερίζωμα των κομμουνιστικών ιδεών από τα μυαλά και τις καρδιές χιλιάδων βασανιζόμενων αγωνιστών, με τις πιο εγκληματικές μέθοδοι.

Εμπεριστατωμένη ανάλυση της καταπάτησης συνταγματικών και νομοθετικών διατάξεων στην περίοδο του «εμφυλίου» και μετά απ' αυτήν, με έκτακτα μέτρα και ψηφίσματα που μπορεί να ενταχθούν στην έννοια «παρασύνταγμα» - εκείνης της περιόδου, - καταχωρείται απ' τον Ευάγγελο Μαχαίρα, στο 25° κεφάλαιο.

Ευρύτερη ανάλυση αποστολών πολιτικών εξόριστων στο ΑΕΤΟ και όσων επακολούθησαν, παρέχουν μαρτυρίες του 26^ου κεφαλαίου της έκδοσης, ενώ στο 27° κεφάλαιο καταχωρούνται στοιχεία για τις αλλεπάλληλες μεταφορές πολιτικών εξόριστων στο ΒΕΤΟ, μέσα από εννέα χωριστές μαρτυρίες αγωνιστών, μερικοί από τους οποίους πρόλαβαν να γράψουν γι' αυτές πριν το τέλος της περήφανης αγωνιστικής ζωής τους (Γιάννης Γιάνναρης, Γεράσιμος Κοτροκόης, Κλεόβουλος Δενδρινός, Κυριάκος Κυριακού, Βενετσάνος Βενετσανόπουλος, Κώστας Γαβριηλίδης). Ηταν η τελευταία πράξη της ζωής τους, αφιερωμένη στην ΑΛΗΘΕΙΑ και στο Κόμμα μας, το ΚΚΕ.

Ακόμα πιο φωτεινή αναφορά στη μεταφορά και μεταχείριση των πολιτικών εξόριστων γυναικών, με τη μεταγωγή τους από το Τρίκερι στη Μακρόνησο (σε σχέση με το κεφάλαιο 21° που αναφέρεται περισσότερο στο Τρίκερι), παρέχει ο Β' Τόμος, στο 28° κεφάλαιο. Περιγράφονται περιστατικά για γηραιές μανάδες αγωνιστών, ανταρτομάνες, τα άνανδρα καψώνια σε βάρος όλων των αγωνιστριών, τις γκανγκστερικές αρπαγές - απαγωγές μικρών παιδιών απ' τις αγκαλιές των μανάδων τους κ.ά.

Συγκλονιστικές μαρτυρίες αγωνιστών που δεν πρόλαβαν να τις δουν τυπωμένες στο Β' Τόμο, όπως του Αχιλλέα Μπλάνα, του Γιάννη Παλαβού και άλλων αγωνιστών που συνεχίζουν τον αγώνα, μαρτυρίες που αφορούν την κτηνώδη μεταχείριση και τα βασανιστήρια σε βάρος τους στις Στρατιωτικές Φυλακές Αθήνας (τις μεταφερμένες στη Μακρόνησο), καταχωρούνται στο 29° κεφάλαιο. Εδώ ο αναγνώστης θα παρακολουθήσει τον αφάνταστο ηρωισμό των αγωνιστών απέναντι στη φασιστική βία με κορωνίδα τον ηρωικό θάνατο, ύστερα από πολυήμερα βασανιστήρια, σε 24ωρη βάση, του αξέχαστου καπετάνιου Μήτσου Τατάκη.

Τα δύο επόμενα κεφάλαια 30ό και 31ο συνεχίζουν την καταγραφή της μεταχείρισης, κύρια των πολιτικών εξόριστων στη Μακρόνησο, ενώ το 32° περιγράφει τον εξοντωτικό διωγμό των άμαχων «προληπτικά συλληφθέντων» στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του στρατού σε Πελοπόννησο, Κεντρική Ελλάδα κλπ., που «ξεφορτώθηκαν» στο ΑΕΤΟ. Εκεί στήθηκε άλλο «ειδικό σχολείο» - των γκάνγκστερς - «αναμορφώσεως ιδιωτών» (ΕΣΑΙ), απ' το οποίο πέρασαν τουλάχιστον 10.000 πολίτες. Ολοι αυτοί, ο ταλαιπωρημένος λαός, υποβλήθηκαν σε καταναγκαστική εργασία και στο αίσχος της χυδαίας «διαφώτισης», της καθημερινής ταπείνωσης και της αφάνταστης πείνας και δίψας...

Στο 33° κεφάλαιο γίνεται αναφορά στη μεγάλη καμπάνια της εφημερίδας «ΜΑΧΗ», με τις φοβερές αποκαλύψεις για το όργιο Μακρονήσου, τις δίκες σε βάρος της εφημερίδας, της μετατροπής μαρτύρων κατηγορίας σε υπερασπιστές της εφημερίδας. Ο Παπαγεωργίου, π.χ., που τοποθετήθηκε στις 10/3/50 στη διεύθυνση του γραφείου «ηθικής αγωγής», βεβαιώνει ότι «Εις την Μακρόνησον έγιναν φοβερά πράγματα. Εκεί διάφοροι πρώην μέλη της ΟΠΛΑ και άλλοι τραμπούκοι, κοινοί ποινικοί κατάδικοι, όργανα της Διοικήσεως προέβαιναν εις ανήκουστες πράξεις εναντίον των κρατουμένων. Με όσα έγιναν εις την Μακρόνησον, απλώς οι βασανιζόμενοι υπογράφοντες και μη, έγιναν περισσότερον φανατικοί. Η Μακρόνησος ήτο ένα σχολείον ανειλικρίνειας... Η μέθοδος "ανανήψεως" ήτον η πλέον ηλιθία επινόησις: Ντρέπομαι διά τους ύμνους που έγραψα άλλοτε διά την Μακρόνησον εις εν βιβλίον μου. Διότι προσβάλλομαι και ως αξιωματικός απ' όσα συνέβησαν εις Μακρόνησον». Το δικαστήριο Πλημμελειοδικών μετά απ' αυτά κ.ά. κήρυξε αθώους τους κατηγορούμενους δημοσιογράφους της «ΜΑΧΗΣ».

Στα τελευταία 5 κεφάλαια του Β' τόμου (σελ. 340-380) γίνεται αναφορά της λειτουργίας της Μακρονήσου από το 1950 μέχρι τη διάλυσή της το 1958 - από τον Παπάγο - καταχωρούνται προσωπικές μαρτυρίες αγωνιστών που κρατήθηκαν εκεί στην περίοδο αυτή και ειδική αναφορά στους... υμνητές των στρατοπέδων Μακρονήσου, που αποτελούν μαύρο στίγμα για αστούς πολιτικούς και «πνευματικούς» ανθρώπους εκείνης της εποχής, που μεταβλήθηκαν συνειδητά ή ασυνείδητα σε συνηγόρους εγκληματιών. Οσο για τον ίδιο τον Γλύξμπουργκ (Παύλο), σημειώνεται η... εμβριθής διαπίστωσή του κατά την εκεί επίσκεψη στις 23/3/49, για «μετατροπή της Μακρονήσου σε κέντρο Πολιτισμού»!!!, για το οποίο αξίζουν συγχαρητήρια στους Μπαϊρακτάρηδες. Ακόμα πιο επονείδιστες είναι οι δηλώσεις υμνητών του «νέου Παρθενώνα» Τσάτσου και Κανελλόπουλου, που καταχωρούνται με σχόλια στον Β' Τόμο.

Στο 36° κεφάλαιο ο σ. Ν. Καραντηνός που έζησε ο ίδιος το όργιο των αναμορφωτών, παραθέτει εκτενείς πληροφορίες για το ρόλο του τύπου εκείνης της εποχής και ειδικότερα του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ», του «ΡΙΖΟΥ της ΔΕΥΤΕΡΑΣ» και της «ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ». Ενα μόλις μήνα από τη λειτουργία του κάτεργου (27/5/47), ο «Ρ» με τρίστηλο στην πρώτη σελίδα καταγγέλλει το κολαστήριο στο οποίο ήδη μεταφέρθηκαν 1.500 φαντάροι που γράφουν στην εφημερίδα. Νέες δημοσιεύσεις του «Ρ» για τη Μακρόνησο γίνονται το καλοκαίρι 1947, όταν δημοσιογράφος του «Ρ» επισκέφθηκε με άλλους συναδέλφους του το «διαβολονήσι», όπως το χαρακτήριζε. Καταγγέλλεται η καταναγκαστική εργασία επί 7 ώρες στον ήλιο και το γενικότερο όργιο στο Γ' ΕΤΟ.

Ο «Ρ» καταγγέλλει βασανιστήρια, λιντσάρισμα στρατιωτών, τρέλα από βασανιστήρια κ.ά. Νέες καταγγελίες δημοσιεύονται στο «Ρ» της 15/9/47. Στο κείμενο του Ν. Καραντηνού στιγματίζεται η συσκότιση απέναντι στο όργιο της Μακρονήσου, που χαρακτηρίζει τον αστικό Τύπο εκείνης της εποχής και τα πληρωμένα δημοσιεύματα για το... «νέο Παρθενώνα».

Τα δύο τελευταία κεφάλαια του Β' Τόμου αφορούν πληροφόρηση για την ανάδειξη της Μακρονήσου σε ιστορικό τόπο και τα συναφή προβλήματα που γεννά αυτή η αναγνώριση.

Ο Β' Τόμος της Μακρονήσου αξίζει να διαβαστεί από τους χιλιάδες αναγνώστες που προμηθεύτηκαν και διάβασαν τον πρώτο τόμο αυτού του μεγάλου έργου. Η προμήθεια του δεύτερου τόμου θα αποτελέσει ταυτόχρονα ουσιαστική συμβολή για την ολοκλήρωση του έργου με την έκδοση του τρίτου και τελευταίου τόμου που προετοιμάζεται δραστήρια. Η συνολική αποτύπωση των όσων διαδραματίστηκαν πάνω στο άνυδρο και εντελώς ακάλυπτο νησί απέναντι στα στοιχεία της φύσης, μακριά απ' το οπτικό πεδίο της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού μας και της διεθνούς κοινής γνώμης, θα υπηρετηθεί αποτελεσματικά με την ολοκλήρωση του τρίτομου έργου.

Ιδιαίτερα θα συμβάλει στην ιστορική έρευνα η δημοσιοποίηση των κρατικών αρχείων που σχετίζονται με τη Μακρόνησο, από την ίδρυση ως τη διάλυσή της, ειδικότερα των αρχείων της Β.ΧΙ Διεύθυνσης του ΓΕΣ, που η κυβέρνηση, παρά τα 45 χρόνια από το κλείσιμο Μακρονήσου και 20 χρόνια διακυβέρνησης απ' την ίδια, κρατά ερμητικά κλειστά.