Στην προσπάθειά μου να ανιχνεύσω κι εγώ κάτι από τις αιτίες της περίφημης θεατρικής κρίσης (όχι ότι πιστεύω πως υπάρχει, τουλάχιστον έτσι όπως την προβάλλουν, αλλά περισσότερο επειδή είναι αναγκαίο να δούμε τι είναι αυτό ακριβώς που λένε κρίση στο θέατρο), έγραφα, σε προηγούμενο φύλλο, πως σήμερα έχουμε γεμίσει θέατρα. Και πως ανάμεσα στα θέατρα των «παλιών», των γνωστών, έχουμε και τα εμπορικά με τις λαϊκές φίρμες, έχουμε τα θέατρα ρεπερτορίου, όπως είχαμε πάντα, έχουμε όμως, και μάλιστα σε μεγάλη δόση και με απότομη αύξηση, τα θέατρα που δημιουργούνται από νέα παιδιά. Φυτρώνουν κατά δεκάδες, όπως κατά δεκάδες - εκατοντάδες πιο σωστά - βγαίνουν κάθε χρόνο ηθοποιοί και «ηθοποιοί» από τις Σχολές και τις «σχολές», αφού ο καθένας, σχετικός και άσχετος, έχει το δικαίωμα, ελεύθερη αγορά γαρ, να ανοίξει ένα μαγαζί, να το βαφτίσει Σχολή Δραματικής Τέχνης, να το επανδρώσει με μερικούς ατάλαντους «καθηγητές», και να εκμεταλλευτεί την ανάγκη κάποιων παιδιών που ψάχνουν να βρουν τον εαυτό τους, ή να αντιμετωπίσουν το τέρας της ανεργίας, ή κάποιων άλλων που πιστεύουν πως από μια τέτοια σχολή θα αποκτήσουν δόξα, έρωτα και χρήμα ή, τέλος, να ξεγελάσει κάποια παιδιά που νομίζουν, από κακή τύχη και πληροφόρηση, πως είναι γεννημένα για τη σκηνή. Μένω λίγο παραπάνω στο θέμα των Σχολών, γιατί αφ' ενός προσπαθώ να ξετυλίξω το κουβάρι της ευθύνης και αφ' ετέρου γιατί δε γνωρίζουν οι εκτός επαγγέλματος τη ζημιά που γίνεται μέσα στη νεανική ψυχή όταν πέσει, κυρίως στο επάγγελμά μας, σε χέρια ανίκανων δασκάλων. Φανταστείτε ένα παιδάκι πέντε χρόνων να πέφτει σε κακό νηπιαγωγό. Μπορεί η ζημιά που θα πάθει να ισοδυναμεί με εγκληματική πράξη. Οι νέοι υποψήφιοι ηθοποιοί πείθονται πως είναι μοναδικοί, πως έχουν χαρίσματα σπάνια, πως όλοι οι προηγούμενοι είναι άχρηστοι και πως το θέατρο τώρα θα γνωρίσει την πραγματική του άνθηση! Δεν είναι πολλά χρόνια που κάποιο απ' αυτά τα παιδιά, βγαίνοντας απ' τη σχολή, είπε πως η γενιά του έβγαλε τρεις καλούς ηθοποιούς, εκείνον και άλλους δύο! Δε θέλει πολύ ένα ανώριμο πλάσμα να πάθει ζημιά... Και ξεκινάει για την κατάκτηση του σύμπαντος. Δεν έχει ιδέα τι τον περιμένει.

Μετά τις σχολές τούς παραλαμβάνουν άλλοι επιτήδειοι ειδικοί, για να συνεχίσουν την εκμετάλλευση των παιδιών αυτών. Κλέβοντας κυριολεκτικά τα χρήματά τους, τους προσφέρουν, με τη μορφή σεμιναρίων, εργαστηρίων ή ειδικών «κύκλων» για τις πιο απίθανες θεωρίες, απαραίτητες δήθεν για την ολοκλήρωσή τους, την πνευματική και πρακτική, τάχα μου ειδικές γνώσεις που κατέχει κάθε Ευρωπαίος(!) ηθοποιός. Τους γεμίζουν το κεφάλι με σκουπίδια «διδάσκοντάς» τους μέσα σε δύο μήνες πράγματα που χρειάζονται μερικά χρόνια για να κατακτηθούν, προσφέροντας δήθεν τις βάσεις για πολύμορφες, σφαιρικές και απαραίτητες γνώσεις. Μια ματιά στα διαφημιστικά τους φυλλάδια είναι αρκετή για να διαπιστωθεί του λόγου το αληθές. Αμέσως μετά καραδοκεί η τηλεόραση της εκμετάλλευσης και του εξευτελισμού. Σαν κάποιους δύστυχους επαγγελματίες κομπάρσους του κινηματογράφου, που θεωρούν εαυτόν παραγνωρισμένο ταλέντο, έτσι τώρα αυτοί οι ανυποψίαστοι κάνουν οτιδήποτε, οπουδήποτε, με προσβλητική αμοιβή, αν υπάρχει κι αυτή, με την ελπίδα, αν όχι τη βεβαιότητα, ότι θα 'ρθει μια στιγμή που κάποιος θα τους εκτιμήσει και θα τους δώσει το μεγάλο ρόλο. Από κει και πέρα ο δρόμος είναι συγκεκριμένος: Ο νέος ηθοποιός ή τα κάνει όλα - μα όλα - και ανεβαίνει ψηλά, αν το καταφέρει κι αυτό, ή αηδιάζει και αποχωρεί, ή, αν το 'χει πιστέψει πως είναι μοναδικός, καταλήγει κάποτε στις εκπομπές της κ. Πάνια για να αποδείξει τις ικανότητές του. Η νευρολογική κλινική τον περιμένει.

Οι τηλεοπτικές εκπομπές όμως είναι πολλές και δίνουν τη δυνατότητα σε πολλούς να γίνουν για ένα φεγγάρι πρωταγωνιστές. Σε συνδυασμό με το θράσος και την αναίδεια που τους διδάσκουν, δεν απέχουν και πολύ από το θιασαρχιλίκι. Μετρήστε πόσοι θιασάρχες, σκηνοθέτες και πρωταγωνιστές υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο αθηναϊκό θεατρικό στερέωμα. Τόσοι που σε λίγο δε θα υπάρχουν απλοί ηθοποιοί για να στελεχώσουν θιάσους. Και όλοι αυτοί θα αναζητήσουν κάποια στιγμή μια στέγη. Και εκεί τους περιμένουν άλλα τσακάλια, αυτοί που διαθέτουν τους χώρους με τις διπλές και τριπλές αίθουσες. Με ενοίκια εξωφρενικά εκμεταλλεύονται τη δίψα του άπειρου και βιαστικού νέου, και με εικονικές «συμπαραγωγές», «παραχωρήσεις» ή «φιλοξενίες» ξεζουμίζουν ό,τι διαθέτει ο ανώριμος, κατασκευάζοντας τον αυριανό αδίστακτο θιασάρχη, που ακόμα κι αν είχε όραμα θα το κάνει στην άκρη για να πάρει πίσω το αίμα του απ' ό,τι άδικο του έχει συμβεί. Τον αυριανό κακό συνάδελφο, που δε θα σεβαστεί τίποτα ούτε στη σκηνή, ούτε εκτός αυτής. Αυτόν που θα βάλει σαν μοναδικό στόχο την προσωπική επιτυχία, πατώντας πάνω σε πτώματα, την επιτυχία και μόνο αυτή, που τόσο ακριβά την πλήρωσε όταν δεν είχε δικές του δυνάμεις. Δεν είμαστε πια μακριά από την κλασική νοοτροπία του κάθε καταπιεσμένου ατόμου, που εκδικείται τα πέτρινα χρόνια της δημιουργίας του.

Κάπως έτσι, σύντομα και περιληπτικά, δημιουργούνται από τις καταστάσεις - ανεξέλεγκτες σχολές, ανεργία, αμάθεια, εκμετάλλευση - οι «πνευματικοί άνθρωποι» που υποτίθεται ότι πρέπει να είναι οι ποιούντες ήθος. Και με μια τέτοια διαδρομή, βέβαια, είναι ανέφικτη η άνθηση του καλού και του ωραίου, που πιθανόν και να έχει κάποιος μέσα του, και το οποίο έχει καταστραφεί αφού κανείς δεν του το βοήθησε να υπάρξει, για να του γίνει οδηγός στην πορεία του. Με τέτοια «μόρφωση» και παιδεία αποκλείεται να περιμένουμε κάτι καλύτερο. Και με τέτοιους ανύπαρκτους στόχους, δεν υπάρχει ελπίδα να πείσουμε το κοινό ότι αξίζει να έρθει και να δει τα επιτεύγματά μας, να κερδίσει κάτι από την ελπίδα που οι ίδιοι δεν έχουμε ή να πάρει δύναμη αφού η αδυναμία μας είναι το κυρίαρχο στοιχείο μέσα στη ζωή μας και φυσικά και πάνω στη σκηνή. Και κάπως έτσι γινόμαστε ανυπόληπτοι. Και οι ηθοποιοί και το θέατρο που έμαθαν να κάνουν.