ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ.-- «Δεν πιστεύω σε έναν τρίτο δρόμο» μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Αυτοί που αντιπροσώπευσαν κάτι τέτοιο έφθασαν πάντα σε μια πολιτική ενάντια στα συμφέροντα των εργαζόμενων ανθρώπων, όπως αποδείχνει το παράδειγμα των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων τον Λιονέλ Ζοσπέν στη Γαλλία, του Τόνι Μπλερ στη Μεγάλη Βρετανία και του Γκέρχαρντ Σρέντερ στη Γερμανία».

Αυτή την πεποίθησή του, στηριγμένη και στην πείρα της «Επανάστασης των Γαριφάλων» στην Πορτογαλία, διατυπώνει το στρατηγός Βάσκο Γκονσάλβες, ένας από τους κυριότερους πρωταγωνιστές αυτής της επανάστασης του Απρίλη του 1974 και πρωθυπουργός της χώρας σε μια σειρά κυβερνήσεις ως τον Σεπτέμβρη του 1975.

Τις απόψεις του για την εξέλιξη και τους λόγους της ανατροπής της επανάστασης διατύπωσε σε συνομιλία του στις 28 Μάρτη στη Λισαβόνα με τον Φρανκ Μπόχο, πρεσβευτή της ΓΛΔ στην Πορτογαλία από το 1977-1981. Δημοσιεύτηκαν στην ημερήσια του Βερολίνου «Junge Welt» (24/25 Απρίλη), από την οποία πήραμε για τον «Ριζοσπάστη» το ακόλουθο κείμενο:

-- Ποια επιρροή είχαν - δίπλα στη γερμανική σοσιαλδημοκρατία - ξένες δυνάμεις στην πορτογαλική εξέλιξη;

-- Η ίδια η ανατροπή του φασιστικού καθεστώτος αντιμετώπισε κατ' αρχήν την εύνοια των ΗΠΑ και άλλων καπιταλιστικών κρατών γιατί ελπίζουν σε ένα «ομαλό» πέρασμα σε μια τυπικά αστική δημοκρατία στα πλαίσια της Δυτικής Ευρώπης. Με την πρόοδο της επαναστατικής διαδικασίας αυτό άλλαξε ριζικά. Οι ΗΠΑ εκφράσανε επανειλημμένα την ανησυχία τους για τον κίνδυνο «κομμουνιστικής κατάληψης της εξουσίας» στην Πορτογαλία. Εστειλαν τον Φρανκ Καρλούτσι, μια ηγετική μορφή της CIA, σαν πρεσβευτή στην Πορτογαλία, ο οποίος, σύμφωνα με όσα γνωρίζω, αναμείχθηκε όσο μπορούσε στις εσωτερικές διαδικασίες. Πραχτικά αντιτάχθηκαν όλα τα καπιταλιστικά βιομηχανικά κράτη, αδιάφορο από ποια κόμματα κυβερνούνταν, στην πορτογαλική επανάσταση. Θυμούμαι ακόμα πολύ καλά τη σύνοδο του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ τον Μάη του 1975 στις Βρυξέλλες και τη συνάντησή μου με τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζέραλντ Φορντ και τον υπουργό Χένρι Κίσινγκερ. Ο ρητός στόχος των Αμερικανών στη συνομιλία μαζί μου ήταν αμέσως μετά την επιστροφή μου στη Λισαβόνα να απομακρύνω τους κομμουνιστές από την κυβέρνηση, πράγμα που φυσικά το απέρριψα. Μετά απ' αυτό είχα την εντύπωση ότι η αμερικανική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να στηριχτεί σε άλλες δυνάμεις εντός και εκτός των MFA,(Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων)που κατά τα λοιπά το είχε κάνει και πριν απ' αυτή τη συνάντηση.

-- Η Πορτογαλία είναι σήμερα καπιταλιστικό κράτος, του οποίου οι κυβερνήσεις, όπως και πολλές άλλες επίσης, ασκούν νεοφιλελεύθερη πολιτική. Πού βλέπετε τους κύριους λόγους για την αποτυχία των σοσιαλιστικών στόχων της Επανάστασης του Απρίλη;

-- Κατά τη γνώμη μου στους λόγους της αποτυχίας ανήκουν: Οι αποκλίσεις και οι αντιθέσεις συμφερόντων μεταξύ των δημοκρατών, που, αν και με μεγάλες δυσκολίες, συνενώθηκαν στον αγώνα κατά του καθεστώτος του Καετάνο, και αργότερα στην υποστήριξη των ΜFΑ και της επανάστασης. Η όξυνση του ταξικού αγώνα. Μια επιτυχής ιδεολογική και ψυχολογική επίθεση κατά των MFA, στη διάρκεια της οποίας ο επαναστατικός τους πυρήνας κατηγορήθηκε για σύνδεση με τους κομμουνιστές και (οι αντίπαλοι) επικαλέστηκαν το φάντασμα μιας νέας δικτατορίας, βασισμένο στις εκτεταμένες αλλαγές (σ. «Ρ» που έγιναν) στις δομές της ιδιοκτησίας. Η βαθιά διάσπαση μέσα στην Αριστερά των MFA, σαν αποτέλεσμα της επιρροής της αστικής και μικροαστικής ιδεολογίας των στρατιωτικών. Η πολιτική των κομμάτων, που νίκησαν στις εκλογές για τη «Συνταγματική Συνέλευση» και που αντίθετα προς τους διακηρυγμένους απ' αυτά σοσιαλιστικούς στόχους και την υπογραφή τους κάτω από τη συμφωνία με τα MFA, στρέφονταν στην υπονόμευση των κοινωνικών κατακτήσεων του Απρίλη. Η επιρροή της αστικής και μικροαστικής ιδεολογίας στην πλειοψηφία των Πορτογάλων εργαζόμενων και των μελών του στρατεύματος, οι αντιδημοκρατικές καταστάσεις σε μεγάλες περιοχές της χώρας. Η συνεχιζόμενη σημαντική επιρροή άκρων δεξιών και αντιδραστικών δυνάμεων ως την ιεραρχία της καθολικής Εκκλησίας. Η περιορισμένη πολιτική συνείδηση του λαού μας. Η υποστήριξη, που δόθηκε στην αντεπανάσταση από τα διεθνή σοσιαλδημοκρατικά και χριστιανοδημοκρατικά κόμματα και από τα ιμπεριαλιστικά κράτη.

-- Το 1986 η Πορτογαλία έγινε μέλος της ΕΕ. Ο καπιταλισμός σαν κοινωνικό σύστημα επανεγκαταστάθηκε. Ποιες προοπτικές βλέπετε σήμερα για μια κοινωνική αλλαγή στην Πορτογαλία;

-- Δεν μπορούμε σήμερα να προβλέψουμε το άμεσο μέλλον. Αλλά γνωρίζουμε ακριβώς πού μπορεί να οδηγήσει η επίκαιρη πολιτική. Γι' αυτό είναι αναγκαίος ο αποφασιστικός αγώνας κατά του νεοφιλελευθερισμού και των πολέμων, που προκαλεί το τωρινό κοινωνικό σύστημα, ένας αγώνας που τελικά να στοχεύει στο ξεπέρασμα του καπιταλισμού. Δεν πιστεύω σε έναν «τρίτο δρόμο» μεταξύ καπιταλισμού και σοσιαλισμού. Αυτοί που αντιπροσώπευσαν κάτι τέτοιο έφθασαν πάντα σε μια πολιτική ενάντια στα συμφέροντα των εργαζόμενων ανθρώπων, όπως αποδείχνει το παράδειγμα των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων τον Λιονέλ Ζοσπέν στη Γαλλία, του Τόνι Μπλερ στη Μεγάλη Βρετανία και του Γκέρχαρντ Σρέντερ στη Γερμανία. Και ο Πορτογάλος στρατηγός τελειώνει τη συνομιλία του ως εξής: «Υπό τις παρούσες εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες βλέπω σαν καθήκον όλων των δημοκρατικών και προοδευτικών δυνάμεων της χώρας μου την καθημερινή επίμονη δουλιά για τη διαμόρφωση μιας πολιτικής και κοινωνικής συνείδησης του λαού μας, για να κάνει δυνατή την πραγματική συμμετοχή του στην αναμόρφωση της κοινωνίας. Σ' αυτόν τον αγώνα παίζουν αποφασιστικό ρόλο τα συνδικάτα, τα πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικές οργανώσεις και κινήματα, που μετέχουν στις πιο διαφορετικές κοινωνικές δραστηριότητες και αγωνίζονται για μια ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας.

Σε έναν τέτοιο αγώνα πρέπει να συγκεντρωθούν οι δυνάμεις που είναι αναγκαίες για την αλλαγή προς μια κυβέρνηση που να είναι έτοιμη να εκπληρώσει τη βασική αρχή του συντάγματός μας, όπως αυτή είναι διατυπωμένη στην εισαγωγή του, να ανοίξει ο δρόμος για μια σοσιαλιστική κοινωνία, με σεβασμό της θέλησης του πορτογαλικού λαού με στόχο την οικοδόμηση μιας χώρας με μεγαλύτερη ελευθερία, αδελφότητα και δικαιοσύνη».