Εντεκα χρόνια αργότερα (τέλη Μάη - αρχές Ιούνη του 2003), συγκλήθηκε προγραμματικό συνέδριο του ΣΥΝ, για να εξετάσει τα βήματα που έκανε προς αυτήν την κατεύθυνση, να δώσει «νέα ώθηση στη θεωρητική, προγραμματική και πολιτική ανάπτυξη της Αριστεράς» και «να χαράξει μια επαρκή στρατηγική».

Ο ΣΥΝ σήμερα, δώδεκα χρόνια από την ίδρυσή του, δεν έχει Πρόγραμμα. Οι αποφάσεις του περσινού προγραμματικού συνεδρίου αποτελούν ένα είδος θέσεων ως βάση για ένα άλλο συνέδριο, που θα αποφασίσει τελικά για το Πρόγραμμα, τις ιδεολογικές αρχές, τη στρατηγική του κλπ. Ως θεμέλιο της στρατηγικής του κατεύθυνσης για «την επαναθεμελίωση της σοσιαλιστικής προοπτικής που στοχεύει στο σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία», κατεύθυνση και στόχο που πρόβαλε με τη διακήρυξή του και για τις ευρωεκλογές, έχει την απόφαση του περσινού προγραμματικού συνεδρίου, που αναγόρευσε το ΣΥΝ σε δύναμη της «ευρωπαϊκής Αριστεράς», η οποία «έχει αποδεχτεί τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, γιατί θεωρεί πως αυτή ευνοεί τους στόχους της».

Ανεξάρτητα από τους αντιιμπεριαλιστικούς, ταξικούς, κοινωνικούς κλπ. αγώνες, που θα αναπτυχθούν στις διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι απάτη να ταυτίζονται με τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης ως προτσές που ευνοεί τη σοσιαλιστική προοπτική. Διαδικασία στον πολιτικό χώρο είναι το προτσές της κοινωνικοπολιτικής εξέλιξης, που, στην περίπτωσή μας, είναι το προτσές της κοινωνικοπολιτικής εξέλιξης της συμμαχίας των Ευρωπαίων καπιταλιστών, στα πλαίσια της στρατηγικής των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων που προωθούν οι κυρίαρχες τάξεις στις συνθήκες της «νέας τάξης» του ιμπεριαλισμού. Και είναι αυτονόητο ότι η αποδοχή αυτής της διαδικασίας από την ηγεσία του ΣΥΝ είναι αποδοχή των στρατηγικών επιλογών της ευρωπαϊκής κεφαλαιοκρατίας.

Μπροστά στις ευρωεκλογές, η ηγεσία του ΣΥΝ πρόβαλε στα πλαίσια του ευρωμονόδρομου αυτό που έχει αποδεχτεί, τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που ευνοεί τους στόχους της για «σοσιαλισμό με ελευθερία και δημοκρατία». Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς, πώς γίνεται μια διαδικασία με την οποία οικοδομείται η κοινωνικοπολιτική διακρατική συμμαχία των Ευρωπαίων καπιταλιστών, να ευνοεί τη σοσιαλιστική προοπτική. Πέρα από τη λαθραία αναγωγή της διαδικασίας των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων σε προτσές που ευνοεί τη σοσιαλιστική προοπτική, υπάρχουν οι αντιλήψεις που διαμορφώνουν οι άνθρωποι ως κοινωνικά υποκείμενα. Ας δούμε μόνο πώς εκδηλώνονται.

Οταν θεωρείς ότι το καπιταλιστικό σύστημα θα μετεξελιχθεί σε σοσιαλιστικό και, επομένως, ονειρεύεσαι μια «ταξική ειρήνη» ανάμεσα στο κεφάλαιο και τη μισθωτή εργασία. Οταν τρέφεις αυταπάτες ή εξαπατάς τους εργαζόμενους για καθολική ευημερία μέσα σ' αυτό το σύστημα, εξαγγέλλοντας κιόλας πολιτικές «ίσων ευκαιριών», καλλιεργώντας ψεύτικες ελπίδες. Οταν αυτοπροσδιορίζεσαι ως δύναμη «ανταγωνιστική», αντιπολιτευτική και όχι ρήξης και ανατροπής προς τις σχέσεις καπιταλιστικής εκμετάλλευσης - το θεμέλιο της καπιταλιστικής κοινωνίας - και θεωρείς αντιδημοκρατικά τα μέτρα για την απαλλοτρίωση των καπιταλιστών και την κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής. Οταν δηλώνεις «γνωρίζουμε πως ο σοσιαλισμός που διεκδικούμε (από ποιον;) ή θα είναι δημοκρατικός ή δε θα υπάρξει καθόλου», τότε έχεις μπροστά σου ένα «σοσιαλισμό» με ελευθερία και δημοκρατία για την κυρίαρχη αστική τάξη των εκμεταλλευτών και καταπιεστών.

Ενας τέτοιος «δημοκρατικός σοσιαλισμός», μας παραπέμπει στην από δεκαετίες διαδομένη αστική θεωρία του «κράτους της γενικής ευημερίας», που δε θα είχε τα βασικά γνωρίσματα του καπιταλισμού, η καπιταλιστική οικονομία θα παραχωρούσε τη θέση της σε μια «μεικτή οικονομία», που «θα εξαφάνιζε τα όρια ανάμεσα στις τάξεις», θα δημιουργούνταν ένα είδος «αταξικής κοινωνίας», και το κράτος «σε μέσο» ταξικής αρμονίας και γενικής ειρήνης. Απολογητές αυτού του δόγματος, τα δεξιοσοσιαλδημοκρατικά κόμματα, πατώντας πάνω σ' αυτές τις «σοσιαλιστικές ιδέες», δραστηριοποιήθηκαν στο έδαφος των μεταρρυθμίσεων για να φτιάξουν την κοινωνία της «ταξικής αρμονίας» και το «κράτος της γενικής ειρήνης», που ζούμε σήμερα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΥΝ διακηρύχτηκε η επαναθεμελίωση της σοσιαλιστικής προοπτικής, ως «σύνθεση θεωρητικού μόχθου». Στο προγραμματικό συνέδριο, έδωσε «νέα ώθηση στη θεωρητική, προγραμματική» ανάπτυξη αυτής της προοπτικής, διακηρύσσοντας ότι «τίποτα το κοινωνικό και το ανθρώπινο δεν είναι αδήριτη νομοτέλεια». Ετσι, από τη μια, προσφέρει ως δόλωμα για εξαπάτηση το σοσιαλιστικό όραμα «ως σύνθεση θεωρητικού μόχθου» και, από την άλλη, αρνείται τις κοινωνικές επιστημονικές θεωρίες, που, ακριβώς, διερευνούν και ανακαλύπτουν τις νομοτέλειες της κοινωνικής εξέλιξης.

Μ' αυτόν τον ταχυδακτυλουργικό τρόπο, ξοφλάει η ηγεσία του ΣΥΝ με τους νόμους που διέπουν την εξέλιξη των κοινωνιών στην ιστορία. Μ' αυτήν την απαξιωτική για τις επιστημονικές κοινωνικές θεωρίες λαθροχειρία, πλέκει η ηγεσία του ΣΥΝ το γαϊτανάκι του ψευτοσοσιαλισμού, στα πλαίσια της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Να αρνείσαι την ύπαρξη αντικειμενικών νομοτελειών στην κοινωνική εξέλιξη («τίποτα το κοινωνικό και το ανθρώπινο δεν είναι αδήριτη νομοτέλεια») σημαίνει ότι αρνείσαι το σοσιαλισμό ως προϊόν έρευνας, αναζήτησης και ανακάλυψης των βαθύτερων αιτιών της εξέλιξης των κοινωνιών στην ιστορία, και, επομένως, αρνείσαι την επιστημονική θεμελίωση του σοσιαλισμού ως κοινωνικής αναγκαιότητας της ιστορίας. Τι μπορεί να είναι ένας σοσιαλισμός έξω από επιστημονικές θεωρήσεις και συμπεράσματα; Την απάντηση μας τη δίνει η ηγεσία του ΣΥΝ, μεταφέροντάς τον από το πεδίο των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, στο γήπεδο της διαδικασίας που οικοδομείται η ευρωπαϊκή ενοποίηση. Αυτή είναι η μέθοδος των αρχαίων Ελλήνων σοφιστών, που μετέφεραν την έρευνα αποκάλυψης «της απόλυτης αλήθειας» για τον κόσμο, στην επεξεργασία συνταγών «καλής συμπεριφοράς» των ανθρώπων. Σοφιστική κατεργασία, λοιπόν.

Ως παρένθεση, να ξαναθυμηθούμε τη βασική μαρξιστική ιδέα του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, όπως τη διατύπωσε ο Ενγκελς: «Η οικονομική παραγωγή και η κοινωνική διάρθρωση κάθε ιστορικής εποχής, που προέρχεται απ' αυτήν αναγκαστικά, αποτελούν τη βάση για την πολιτική και πνευματική ιστορία αυτής της εποχής». Στη βάση αυτής της ιδέας για την υλιστική κίνηση της ιστορίας, που εξετάζει τη φύση και τα γνωρίσματα της κοινωνίας σαν ένα ολοκληρωμένο και αναπτυσσόμενο σύστημα αμοιβαίων και αλληλοεξαρτώμενων σχέσεων, οι κοινωνικές αντιλήψεις μετατράπηκαν σε επιστημονική θεωρία για τους νόμους της εξέλιξης των κοινωνιών στην ιστορία (Ιστορικός Υλισμός). Ετσι αποδείχτηκε, από τους Μαρξ και Ενγκελς, ότι η μετάβαση της κοινωνίας από την κατώτερη στην ανώτερη μορφή της συντελείται μέσα από μια ανειρήνευτη πάλη ανάμεσα σε τάξεις εκμεταλλευτών και καταπιεστών από τη μια μεριά, εκμεταλλευομένων και καταπιεζομένων από την άλλη και ότι, επομένως, κινητήρια δύναμη της κοινωνίας, που χωρίζεται σε ανταγωνιστικές τάξεις, είναι η πάλη των τάξεων.

Η Διαλεκτική της Ιστορίας, διδάσκει ο Λένιν, είναι τέτοια, που υποχρεώνει τους εχθρούς του μαρξισμού να εμφανίζονται ως σοσιαλιστές, ερμηνεύοντας τις μεγάλες μάχες που προμηνύονται με την έννοια της άρνησης αυτών των μαχών, και την καλυτέρευση της κατάστασης των μισθωτών δούλων να την εξηγούν με την έννοια ότι οι μισθωτοί δούλοι πουλάνε για μια πεντάρα τα δικαιώματά τους στη δουλιά και την ελευθερία.

Σε διαφορετικές ιστορικές εποχές, οι εναλλαγές της ταξικής πάλης έχουν επιβεβαιώσει αυτήν την αλήθεια. Η περίοδος, λ.χ., της «ειρηνευτικής» ανάπτυξης του καπιταλισμού και της «αστικής νομιμότητας» (1872-1914) υποχρέωνε τα διάφορα αναθεωρητικά ρεύματα, τους κήρυκες του συμφιλιωτισμού και της ταξικής συνεργασίας, να εμφανίζονται ως σοσιαλιστές στις συνθήκες ανάπτυξης του επαναστατικού κινήματος της εργατικής τάξης. Στην εποχή μας, με τις ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη και την καπιταλιστική παλινόρθωση, προβλημένα ηγετικά στελέχη του ΣΥΝ διατυμπάνιζαν το «τέλος της ιστορίας» και το «τέλος των ιδεολογιών» ως σοσιαλιστές. Και ως σοσιαλιστές αποδέχονται και στηρίζουν τη νεοφιλελεύθερη επέλαση του ευρωκαπιταλιστικού συνασπισμού. Ως σοσιαλιστές, στο πλευρό του συνασπισμού εξουσίας στη χώρα μας και των κυβερνήσεών του, στήριξαν, με όσες δυνάμεις είχαν, την κυρίαρχη πολιτική της ΕΕ της πιο άγριας εκμετάλλευσης, τις πολιτικές της ΟΝΕ και της επιστροφής στον εργασιακό μεσαίωνα. Οσο η συγκέντρωση, η συσπείρωση και ο προσανατολισμός των αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων θα αναπτύσσεται σε ριζοσπαστική κατεύθυνση, θα αντιστέκεται και θα κερδίζει νέες θέσεις, τόσο περισσότερο θα αυτοαποκαλύπτονται οι «σοσιαλιστές της πεντάρας».