-- Δ.Α.: Αυτή η περίοδος έδωσε οπωσδήποτε ορισμένες νίκες, κατακτήσεις στο λαό και το κίνημά του, δεν εκπλήρωσε όμως πλέρια τις ελπίδες και τους πόθους του ελληνικού λαού. Μέσα στην περίοδο των τριάντα χρόνων που μεσολάβησαν από την πτώση της δικτατορίας, ο ελληνικός λαός και το επαναστατικό κίνημα της χώρας μας έχει αποκτήσει μια μεγαλύτερη πείρα από την ανάπτυξη της ταξικής πάλης και τη δράση του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Θα μπορούσαμε μέσα σ' αυτά τα τριάντα χρόνια να εξετάσουμε τέσσερα κατά βάση ζητήματα που δίνουν το στίγμα της πορείας του λαϊκού και γενικότερα του επαναστατικού κινήματος στη χώρα μας.

Πρώτον: Πριν τριάντα χρόνια, όπως είναι γνωστό, η πτώση της στρατιωτικοφασιστικής δικτατορίας αποτέλεσε νίκη του ελληνικού λαού, άνοιξε δυνατότητες για την ανάπτυξη της πάλης της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων. Η πτώση της χούντας ήταν αποτέλεσμα της ασίγαστης αντίστασης του ελληνικού λαού με κορυφαίο σημείο τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου. Σημαντικό ρόλο έπαιξε η διεθνής αλληλεγγύη. Στις 23 Ιούλη του 1974 το στρατιωτικοφασιστικό καθεστώς κάτω από το βάρος και της προδοσίας της Κύπρου κατέρρευσε.

Τρίτο: Με την πτώση της δικτατορίας, δε στάθηκε δυνατό να δοθεί ριζική αλλαγή υπέρ του λαού γιατί το ΚΚΕ, η εργατική τάξη, το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα γενικότερα δεν ήταν στον απαιτούμενα βαθμό ισχυρά και οργανωμένα, ώστε να επιβάλλουν ριζοσπαστική λύση υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Στην εξουσία, λοιπόν, με την πτώση της δικτατορίας ήρθε ένας συνασπισμός αστικών κομμάτων και δυνάμεων που εξέφρασε ένα συμβιβασμό ανάμεσα στις χουντικές δυνάμεις, τους Αμερικανούς, άλλους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, τον αστικό πολιτικό κόσμο. Η στρατηγική δηλαδή της άρχουσας τάξης ήταν να υπάρξει μια τέτοια μετάβαση, έτσι ώστε να μη θιγούν γενικότερα τα συμφέροντα των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού. Αυτός ο περιορισμένος χαρακτήρας της αλλαγής τότε έφερε τη σφραγίδα του και στη συνέχεια. Αυτή τη σφραγίδα είχε και η πολιτική μετέπειτα των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, που στην ουσία μπλόκαραν το ριζοσπαστισμό που είχαν αποκτήσει οι μάζες με την πτώση της δικτατορίας.

Τέταρτο: Το ΚΚΕ στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την πτώση της δικτατορίας συνέχισε την αντιμονοπωλιακή αντιιμπεριαλιστική πάλη. Αυτός ο αγώνας για τα προβλήματα και τη λύση τους, μαζί με το βάθεμα του αντιιμπεριαλιστικού χαρακτήρα των αγώνων, έδωσε κατακτήσεις. Αρκετές απ' αυτές σήμερα παίρνονται πίσω μετά και τις ανατροπές στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο. Κατά συνέπεια, η όλη περίοδος που εξετάζουμε δίνει μια τεράστια πείρα που υποδηλώνει ότι ο αγώνας για την απαλλαγή από το καθεστώς και την εξουσία των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού, δηλαδή του κεφαλαίου, παραμένει επίκαιρος. Τα οικονομικά, δημοκρατικά, κοινωνικά δικαιώματα της εργατικής τάξης και του λαού που καθημερινά καταπατούνται, ιδανικά και αξίες που ενέπνευσαν την αντιδικτατορική πάλη ζητούν δικαίωση και εκπλήρωση.

-- Πολύ νερό κύλησε στ' αυλάκι από το 1974, αλλά τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα του λαού - όπως σημειώσατε κι εσείς - παραμένουν άλυτα και πολλά απ' αυτά οξύνονται. Σε ποιους κυρίως παράγοντες οφείλεται το γεγονός αυτό;

-- Δ.Α.: Πράγματι όλα τα προβλήματα οξύνονται και κατακτήσεις παίρνονται πίσω. Ποιοι παράγοντες συντελούν σ' αυτό. Καταρχήν το ίδιο το καθεστώς της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης που οδηγεί στη φτώχεια, παίρνει πίσω κατακτήσεις, περιορίζει δικαιώματα, που οδηγεί σε πολέμους βλέπε κατοχή στο Ιράκ, η κατάσταση στο Κυπριακό κ.α., είναι η πολιτική που διαιωνίζει τα συμφέροντα αυτού του καθεστώτος, η πολιτική που ακολούθησε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και συνεχίζει σήμερα η κυβέρνηση της ΝΔ. Είναι η πολιτική που απορρέει από την ΕΕ και ταυτόχρονα σ' αυτή την κατάσταση συμβάλλει φυσικά ο δυσμενής συσχετισμός δύναμης που υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο και στη χώρα μας και που φυσικά σηματοδοτήθηκε από τις ανατροπές στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας.

-- Πώς βλέπει σήμερα το ΚΚΕ την αντιμετώπιση αυτών των παραγόντων;

-- Δ.Α.: Η μόνη απάντηση στις σημερινές συνθήκες είναι να ανέβει η πάλη της εργατικής τάξης σε συμμαχία με τη φτωχή αγροτιά, τα πιο λαϊκά μεσαία στρώματα της πόλης και του χωριού, μαζί με τη νεολαία, τις γυναίκες, όλα τα καταπιεζόμενα στρώματα, να συγκροτούνται μέτωπα πάλης και να βαθαίνει ο αντιμονοπωλιακός και αντιιμπεριαλιστικός χαρακτήρας της πάλης. Αμεσος στόχος και επιδίωξή μας είναι να συγκροτηθεί το Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο Πάλης, γιατί είναι η μόνη άμεση απάντηση και λύση στη σημερινή κατάσταση όπως αυτή έχει διαμορφωθεί. Είναι ώριμο και αναγκαίο να δρομολογηθούν μέτρα σε επίπεδο οικονομίας, ώστε να ικανοποιούνται λαϊκές ανάγκες. Υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση της καπιταλιστικής παραγωγής. Είναι ώριμο να φύγει από τη μέση το εμπόδιο της μεγάλης καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, να κοινωνικοποιηθούν μεγάλες επιχειρήσεις να γίνουν λαϊκή περιουσία κι αυτό μπορεί να το εξασφαλίσει μόνο η λαϊκή εξουσία, η εξουσία της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, ώστε ο παραγόμενος πλούτος να ανήκει σ' αυτούς που τον παράγουν.

-- Οι πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις αποτέλεσαν μια δοκιμασία της πολιτικής αυτής. Ποιες είναι οι σχετικές εμπειρίες και εκτιμήσεις;

-- Δ.Α.: Επιγραμματικά, και οι δύο εκλογικές αναμετρήσεις σηματοδοτούν μια τάση, το ΚΚΕ και η πολιτική του πρόταση να ριζώνει περισσότερο στην εργατική τάξη, να κερδίζει έδαφος η πρόταση για το μέτωπο της λαϊκής συμμαχίας.

Δεν είναι τυχαία η τάση ανόδου στα μεγάλα αστικά κέντρα και ιδιαίτερα στην Αθήνα και όλες τις πρωτεύουσες νομών. Πράγμα που είναι θετικό όχι μόνο για το Κόμμα αλλά γενικότερα για το λαό. Ενα δεύτερο είναι ότι μέσα από την καθημερινή πάλη και τις εκλογές ένας κόσμος που σκέφτεται πιο ριζοσπαστικά, που προσδιορίζεται ως αριστερός κόσμος αρχίζει να επανασυσπειρώνεται γύρω από την πρόταση του ΚΚΕ και το Κόμμα μας και μάλιστα αυτό το γεγονός εάν συνυπολογιστεί με το πλήγμα που δέχτηκε ο οπορτουνισμός δηλαδή η ηγεσία του Συνασπισμού, είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο. Επίσης, προσεγγίζει την πολιτική πρόταση του ΚΚΕ ένας απλός κόσμος και από άλλους χώρους και αυτή η προσέγγιση δημιουργεί δυνατότητες να γίνεται πιο διακριτός ένας ριζοσπαστικός πόλος με αντιμονοπωλιακά, αντιιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά που αρχίζει πλέον να διαμορφώνεται στη χώρα μας και ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Είναι ένα βήμα μπροστά που δείχνει τις δυνατότητες, αλλά και την αναγκαιότητα να γίνουν πιο αποφασιστικά βήματα στην κατεύθυνση της υπόθεσης του λαϊκού μετώπου.

-- Το ζήτημα - κλειδί, δηλαδή, βρίσκεται στο λαϊκό μέτωπο και την αντίστοιχη εξουσία. Πόσο ρεαλιστικό και άμεσο όμως είναι αυτό και, μάλιστα, σε συνθήκες τόσο δυσμενούς διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων;

-- Δ.Α.: Κατά τη γνώμη μας είναι ρεαλιστικό από την άποψη ότι είναι η μόνη πρόταση που εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εργαζομένων και γενικότερα των λαϊκών στρωμάτων, ρεαλιστικό δηλαδή είναι ό,τι σήμερα συμφέρει το λαό. Απ' αυτή την άποψη υπάρχει ρεαλιστικότητα και κατά τη γνώμη μας η πρότασή μας για τη συγκρότηση του Μετώπου και οι διεκδικήσεις που απορρέουν απ' αυτή την πρόταση έχουν ρεαλιστικότητα και από την εξής άποψη: Ενώ από τη μια μεριά έχει συγκεντρωθεί ένας τεράστιος πλούτος που έχει παραχθεί από την εργατική τάξη και την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, το ύψος των αμοιβών, των μισθών, των συντάξεων, η υγεία, η παιδεία κ.λπ., βρίσκονται σε άθλια κατάσταση. Κατά συνέπεια, υπάρχουν οι δυνατότητες να εξυπηρετηθούν οι σύγχρονες ανάγκες του λαού μας αλλά αυτό δε συμβαίνει. Αρκετές φορές το ΚΚΕ αποτύπωσε αυτές τις ανάγκες σε συγκεκριμένα αιτήματα που πρόβαλε και κατά τις πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις, όπως το αίτημα για κατώτερο μισθό 1.100 ευρώ, για κατώτατη σύνταξη 880 ευρώ, δημόσια δωρεάν Παιδεία, Υγεία κ.λπ. Το κύριο ζήτημα είναι ότι πρέπει να αλλάξει ο συσχετισμός δύναμης, να ενισχυθεί περαιτέρω το ΚΚΕ, να κερδίσει έδαφος η πρότασή του για το λαϊκό μέτωπο, ώστε να γίνει και πράξη. Ετσι εμείς εννοούμε τη ρεαλιστικότητα και πίσω απ' αυτή τη γραμμή δεν υπάρχει ελπίδα η εργατική τάξη και ο λαός να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους και να χειραφετηθούν αλλά ούτε ελπίδα για αποφασιστική αντίσταση στα αντιλαϊκά μέτρα που έρχονται.

-- Στη βάση όσων αναφέρατε προηγούμενα, σε ποια ζητήματα εκτιμάτε ότι πρέπει να συγκεντρώσει την προσοχή του το Κόμμα και γιατί;

-- Δ.Α.: Κύρια προσοχή πρέπει να δώσουμε στην προσπάθεια να βαθαίνει η πάλη ενάντια στα μονοπώλια και τον ιμπεριαλισμό, ο προσανατολισμός αυτός του εργατικού και γενικότερα του λαϊκού κινήματος και ιδιαίτερα η μεγάλη προσπάθεια που πρέπει να κάνουμε είναι ως Κόμμα να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας ώστε συνολικά να πρωτοστατήσουμε στην οργάνωση των μαζών. Δηλαδή, να οργανωθούν στα ταξικά συνδικάτα, στους μαζικούς φορείς, να ενισχυθούν περισσότερο οι ριζοσπαστικές συσπειρώσεις που έχουν ήδη συγκροτηθεί, ιδιαίτερα το ΠΑΜΕ, η ΠΑΣΥ, η συσπείρωση για τα δημοκρατικά δικαιώματα και τις ελευθερίες, οι επιτροπές ειρήνης ενάντια στους πολέμους και τον ιμπεριαλισμό. Κοινός παρονομαστής όλων αυτών είναι ότι πρέπει να ενταθεί στο έπακρο η δουλιά μας σε ό,τι αφορά στην πρότασή μας, με εκλαΐκευση και διάδοσή της. Επιδίωξη και φιλοδοξία μας είναι οι ΚΟΒ να γίνουν οργανωτές, εμψυχωτές μαζών, μαζί με οπαδούς και συμμάχους κι ακόμα καλύτερα και να οργανώνουν και να θέτουν σε κίνηση τις μάζες και να αποκτούν μεγαλύτερη δυναμική οι αγωνιστικές συσπειρώσεις και οι συμμαχίες που προωθούμε για το λαϊκό μέτωπο.

Κανείς δεν αμφισβήτησε ότι η πολιτική αλλαγή, που συντελέστηκε εκείνη τη μέρα, ήταν το προϊόν ενός συμβιβασμού. Η σωστή εκτίμηση για το χαρακτήρα αυτού του συμβιβασμού, όπως και των δυνάμεων που πήραν μέρος σ' αυτόν, ήταν πολύτιμο εργαλείο για την ανάλυση των νέων συνθηκών που προέκυπταν και των νέων καθηκόντων για το μαζικό λαϊκό κίνημα στη νέα κατάσταση.

«1. Η ασίγαστη πάλη του ελληνικού λαού κατά της στρατιωτικής φασιστικής δικτατορίας, η έντονη λαϊκή αντίδραση στο χουντικό πραξικόπημα - προδοσία σε βάρος της Κύπρου και της Ελλάδας και η αντίσταση του κυπριακού λαού, η επέμβαση τουρκικών δυνάμεων στη Μεγαλόνησο, ύστερα από την επέμβαση της χούντας, η διεθνής απομόνωσή της, όλα αυτά, όξυναν στο έπακρο την κρίση του τυραννικού καθεστώτος. Η δικτατορία και οι νέοι προστάτες της βρέθηκαν σε αδιέξοδο. Η αντίσταση στη χούντα επεκτεινόταν και στο στρατό. Η παραμονή της χούντας στη διακυβέρνηση της χώρας εγκυμονούσε άμεσο κίνδυνο για το φασιστικό καθεστώς, την αμερικανοκρατία και το ΝΑΤΟ.

Μπροστά σ' αυτή την κατάσταση, η χουντική ηγεσία, με οδηγίες της Ουάσιγκτον και των άλλων ηγετικών ΝΑΤΟικών κύκλων ανέθεσε τη διακυβέρνηση της χώρας σε συντηρητικούς αστούς πολιτικούς, με επικεφαλής τον Κ. Καραμανλή.

2. Στην πολιτική ζωή σημειώνεται μια αλλαγή. Η αλλαγή αυτή, προϊόν μιας συμφωνίας ανάμεσα στη χούντα, στους Αμερικανούς, στους άλλους κύριους εταίρους του ΝΑΤΟ και στους παραπάνω πολιτικούς παράγοντες, συνίσταται στο ότι αποσύρθηκε από το προσκήνιο η χούντα και ήρθε πολιτική κυβέρνηση.

Η τέτοια αλλαγή αποτελεί προσπάθεια αναπροσαρμογής της πολιτικής των Αμερικανών και των άλλων κύριων δυνάμεων του ΝΑΤΟ στις νέες συνθήκες, εθνικές και διεθνείς. Αποβλέπει στην εκτόνωση της συμπυκνωμένης λαϊκής αγανάκτησης, στη ματαίωση της ριζικής δημοκρατικής μεταβολής, στη διατήρηση των στρατηγικών θέσεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη χώρα μας και στην επέκτασή τους στην Κύπρο και γενικότερα στη Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, η αλλαγή αυτή αποτελεί ομολογούμενη χρεοκοπία της χούντας και της αμερικανοκρατίας, μια ήττα τους. Δημιουργεί νέες δυνατότητες για το δημοκρατικό αγώνα του λαού».

Τον Ιούλη του 1974 αποδείχτηκε για μια ακόμη φορά ότι οι εξελίξεις στην Ελλάδα είχαν άμεση σχέση και επίδραση στην Κύπρο και αντιστρόφως. Κάθε κίνηση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην Κύπρο είχε άμεση αντανάκλαση στις ελλαδικές εξελίξεις. Ετσι και τα γεγονότα εκείνου του Ιούλη δεν ξέφυγαν από τον κανόνα.

Οι Τούρκοι άρπαξαν την ευκαιρία, στις 20 Ιούλη έκαναν απόβαση και κατέκτησαν ένα μέρος της Βόρειας Κύπρου με τη δικαιολογία να «περιφρουρήσουν» τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Λίγες μέρες μετά, μια νέα επεκτατική επιχείρηση - αστραπή τους έφερε να κατέχουν το 40% περίπου του εδάφους του νησιού.

Μετά απ' αυτό η κατάσταση στην Ελλάδα περιπλέκεται. Κηρύσσεται γενική επιστράτευση. Παράλληλα αρχίζει ένας μαραθώνιος διαβουλεύσεων μεταξύ Αθήνας - Ουάσιγκτον - Λονδίνου.

Οι συσκέψεις ακολουθούν η μία την άλλη, τα πρωτοπαλίκαρα της χούντας με επικεφαλής το «σκύλο της ΕΣΑ», Δ. Ιωαννίδη, έχοντας ολοκληρώσει το έγκλημα κατ' εντολή των αφεντικών τους, εξαφανίζονται. Αφήνουν στη θέση τους για τις τελικές διευθετήσεις, τον «Πρόεδρο της Δημοκρατίας», Φ. Γκιζίκη, και τους ομοϊδεάτες τους στρατηγούς (Μπονάνο, Γαλατσάνο, Παπανικολάου, Αραπάκη). Από το απόγευμα της 20^ής Ιούλη αρχίζει το γαϊτανάκι: Οι Αμερικανοί έχουν δείξει από καιρό την προτίμησή τους στη «λύση Καραμανλή», ο Γκιζίκης αρχίζει τις επαφές με γνωστά στελέχη του αστικού πολιτικού κόσμου, Αβέρωφ, Μαύρο, Κανελλόπουλο, Γαρουφαλιά, Μαρκεζίνη, Νόβα, κ.ά. Κύριο αντικείμενο αυτών των επαφών είναι οι όροι παράδοσης της εξουσίας από τη χούντα σε πολιτική κυβέρνηση η οποία όμως θα διασφαλίζει αφ' ενός τη νομιμοφροσύνη στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και θα δίνει ελάχιστες εγγυήσεις για την τύχη των πραξικοπηματιών.

Ο χαρακτήρας της μεταπολίτευσης, ο συμβιβασμός και οι δυνάμεις που πήραν μέρος σ' αυτόν, καθόρισαν τις πολιτικές εξελίξεις των επόμενων δεκαετιών. Η άρχουσα τάξη αντιλαμβανόταν ότι δε θα μπορούσε πλέον να ασκεί την εξουσία όπως πριν το 1967, όφειλε έστω και για τα μάτια του κόσμου, να αποδεχτεί τη νέα πραγματικότητα από τη ριζοσπαστικοποίηση του λαού. Η έξοδος από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, που ανακοίνωσε ο Καραμανλής λίγες μέρες μετά την αλλαγή, η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, και ορισμένα άλλα μέτρα εκδημοκρατισμού, προχώρησαν κάτω από την πίεση που ασκούσε το λαϊκό κίνημα. Ωστόσο το κίνημα αυτό δεν ήταν σε θέση τέτοια που θα του επέτρεπε να βάλει τη σφραγίδα του στις εξελίξεις, να χαράξει μια άλλη πορεία για τον τόπο.