«Οταν η διπλωματία μας είναι ανίκανη να πει ΟΧΙ, δεν μπορεί να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Ιαπωνίας. Επαναλαμβάνω πως έχουμε τη δύναμη να πούμε ΟΧΙ και σε πολλές περιπτώσεις αυτή η αντίδραση επιβάλλεται. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να παίξουμε τα ατού μας ήσυχα, ήρεμα και έξυπνα. Η χώρα μας σήμερα δεν έχει κάποια συγκεκριμένη διπλωματική τακτική. Μερικές φορές μάλιστα αναρωτιέμαι εάν έχουμε συνειδητοποιήσει πως κάθε μικρή πρωτοβουλία της Ιαπωνίας εξετάζεται με πολύ προσοχή από άλλα κράτη...».

Αυτά έγραφαν στις αρχές της δεκαετίας του '90 ο Ακιο Μορίτα (τότε πρόεδρος της SONY) και ο Σιντάρο Ισιχάρα (στέλεχος του κυβερνώντος ως σήμερα Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος) σ' ένα βιβλίο, που στην εποχή του έκανε πάταγο: «Η Ιαπωνία που μπορεί να πει ΟΧΙ».

Εκτοτε, η Ιαπωνία πέρασε μέσα από τις συμπληγάδες μιας οικονομικής ύφεσης, που τάραξε όλες τις λεγόμενες (οικονομικά) «Τίγρεις της Ασίας» ενώ, έως σήμερα, παλεύει να «εμβολιάσει» το καπιταλιστικό της σύστημα με τονωτικές ενέσεις μεταρρυθμίσεων του τραπεζικού και του φορολογικού συστήματος, αλλά και των εργασιακών σχέσεων, που τα τελευταία χρόνια «στιγματίζονται» από την ανασφάλεια της (κάποτε άφαντης για τα ιαπωνικά δεδομένα) ανεργίας...

Ομως, παρ' όλα όσα έχουν γίνει τα τελευταία 14 χρόνια, και μολονότι η Ιαπωνία σήμερα δεν εμφανίζεται να λέει συχνά το «όχι» (να παίζει δηλαδή οικονομικά το αντίπαλον δέος της Ουάσιγκτον...) τώρα είναι σαφές πως το Τόκιο διεκδικεί ένα φιλόδοξο ρόλο σε διεθνές επίπεδο...

Από το κατοχικό σύνταγμα, που επέβαλλε στην Ιαπωνία ο Αμερικανός στρατηγός Ντάγκλας Μακ Αρθουρ το 1947, ως σήμερα, η Ιαπωνία έχει ήδη κάνει μία θεαματική στροφή στους τομείς όχι μόνον της οικονομίας, αλλά κυρίως (και αυτό προκαλεί την προσοχή, ιδιαίτερα, των γειτόνων της!) στην εξωτερική και στρατιωτική πολιτική. Το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο της σημερινής Ιαπωνίας παίζει πρόθυμα στα ιμπεριαλιστικά παιχνίδια της Ουάσιγκτον αναγνωρίζοντας «ευκαιρίες» διείσδυσής της σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Από το 1992, οπότε το ιαπωνικό οικονομικο-πολιτικό κατεστημένο προώθησε τη συμμετοχή Ιαπώνων στρατιωτών σε αποστολή του ΟΗΕ στην Καμπότζη, ως τις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας, οπότε «εγκαινίασε» τη συμμετοχή της στις επεμβάσεις σε Αφγανιστάν και Ιράκ, είναι φανερό πως έχουν αλλάξει πολλά. Ακόμη περισσότερα επιδιώκεται να αλλάξουν μεσοπρόθεσμα...

Το βράδυ της προπερασμένης Τρίτης ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Γιουνισίρο Κοϊζούμι και προχτές η υπουργός Εξωτερικών Γιορίκο Καμαγκούτσι μίλησαν για την «ανάγκη» να καταλάβει «τώρα» το Τόκιο μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η δήλωσή τους δεν ήταν «ατυχής». Αλλά μέρος ευρύτερης κίνησης που επανέρχεται στο προσκήνιο κάθε φορά που το Τόκιο νιώθει πως μπορεί να παίξει διεθνώς ρόλο σαν υπερδύναμη και όχι, «βεβαίως», σαν «παραπαίδι» της Ουάσιγκτον...

Το παραπάνω «αίτημα» θα τεθεί επίσημα και στη συνάντηση, που αναμένεται να έχουν αύριο οι Γιουνισίρο Κοϊζούμι και Τζ. Ου. Μπους λίγο πριν την ομιλία τους στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, με τον πρώτο να στοχεύει στην εξασφάλιση της συναίνεσης της Ουάσιγκτον στην προώθηση μεταρρυθμίσεων στα Ηνωμένα Εθνη... «Πρώτη και καλύτερη μεταρρύθμιση»... εξυπακούεται πως θα είναι η «διεύρυνση» των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας (ώστε να εξασφαλίσει το Τόκιο μόνιμη έδρα...) και ο «εκσυγχρονισμός» του ρόλου που πρέπει (κατά το Τόκιο) να παίξει ο ΟΗΕ, «ιδιαίτερα έναντι της τρομοκρατίας και των όπλων μαζικής καταστροφής»...

Δεν είναι λοιπόν η διεκδίκηση μόνιμης θέσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποτέλεσμα της προσωπικής φιλοδοξίας του Κοϊζούμι. Αυτό, αλλά και άλλα συναφή «αιτήματα», εκρέουν από το γενικότερο οικοδόμημα του πολιτικο-οικονομικού κατεστημένου της χώρας. Μ' αυτό το πρίσμα, θα πρέπει κάποιος να δει τα αποτελέσματα σφυγμομέτρησης που διενεργήθηκε προ ημερών στα δύο σώματα του ιαπωνικού Κοινοβουλίου.

Το 85% των Ιαπώνων βουλευτών υποστηρίζει την αναθεώρηση του άρθρου εννιά του Συντάγματος, που «αποκηρύσσει την απειλή ή τη χρήση της βίας ως μέσο επίλυσης διεθνών διαφορών»...

Το 60% των βουλευτών είναι υπέρ θεμελιωδών αλλαγών στο Σύνταγμα, γιατί το θεωρούν «ξεπερασμένο». Μόνον το 11,2% των Ιαπώνων βουλευτών είναι αντίθετο σε οιαδήποτε αλλαγή του συντάγματος και από αυτούς το 61,2% θεωρεί πως από το 1947 ως σήμερα παραμένει «πρώτη προτεραιότητα» η τήρηση του πνεύματος και όχι του γράμματος του συντάγματος...

Σε άλλο σημείο της έρευνας, οι Ιάπωνες βουλευτές εμφανίζονται διχασμένοι όσον αφορά στο ζήτημα της «συλλογικής άμυνας», του δικαιώματος, δηλαδή της Ιαπωνίας να βοηθά στρατιωτικά τους συμμάχους της σε περιφερειακή ή διεθνή κρίση (και που, κατά τη συνταγματική ερμηνεία της κυβέρνησης Κοϊζούμι, εμποδίζεται από το σύνταγμα). Το 41,6% των Ιαπώνων βουλευτών λέει πως το σύνταγμα θα πρέπει να αναθεωρηθεί ώστε να επιτραπεί στη χώρα να εξασκεί το δικαίωμα συλλογικής άμυνας. Το 36,5% των βουλευτών είναι αρνητικό στο συγκεκριμένο ζήτημα.

Η ίδια έρευνα έδειξε διχασμένο το σώμα των Ιαπώνων βουλευτών και στο εάν η δυνατότητα αποστολής ιαπωνικών στρατευμάτων στο εξωτερικό πρέπει να καθορίζεται με ειδικό νόμο, πέρα από τις όποιες συνταγματικές αναφορές. Ειδικότερα, το 28,1% των βουλευτών υποστηρίζει τη θέσπιση σχετικού νόμου, ενώ το 33,7% αντιτίθεται. Στη θέσπιση νόμου για την αποστολή Ιαπώνων στρατιωτών στο εξωτερικό αντιτίθεται το 48,2% των βουλευτών του Δημοκρατικού Κόμματος Ιαπωνίας (της αξιωματικής αντιπολίτευσης) όπως και όλοι οι βουλευτές του Ιαπωνικού Κομμουνιστικού Κόμματος και του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος.

Σε ένα από τα λίγα ζητήματα που συμφωνεί η μεγάλη πλειοψηφία των Ιαπώνων βουλευτών είναι το θέμα των λεγόμενων Τριών Αρχών Περί Πυρηνικών. Πάνω από τα τρία τέταρτα των βουλευτών (περίπου το 75,8%) αντιτίθενται στην αναθεώρηση των λεγόμενων τριών αρχών περί πυρηνικών, δηλαδή στην πολιτική της μη κατοχής, μη παραγωγής και μη εισαγωγής πυρηνικών όπλων στην Ιαπωνία. Από την άλλη, δε θα πρέπει να παρακάμψει κάποιος ως «ευκαταφρόνητο» το ποσοστό όσων αποφεύγουν να τοποθετηθούν...

Πάντως, η δήλωση του Κοϊζούμι περί μόνιμης θέσης της Ιαπωνίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας και οι πεποιθήσεις των Ιαπώνων βουλευτών περί ριζικής αναθεώρησης του συντάγματος αντανακλούν το γεγονός πως αυξάνονται οι ζυμώσεις για τη δρομολόγηση του δυναμικότερου ρόλου που διεκδικεί το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο της Ιαπωνίας. Ζητούμενο, ωστόσο, παραμένει εάν τελικώς οι «ευσεβείς» πόθοι της οικονομικο-πολιτικής ελίτ θα συνταιριάξουν με τον πολύ ανήσυχο (για πολλές εξελίξεις...) ιαπωνικό λαό, αλλά και με τη σημερινή, πολύ ρευστή, διεθνή συγκυρία...