Ο γερουσιαστής Τζο Μακάρθι σε ακρόαση της επιτροπής του, (10/3/1954), και δεξιά του ο σύμβουλός του Ρόι Κον

Κάποιοι, ήδη, διακρίνουν κάποιες ενδεικτικές, αν όχι αποδεικτικές, κινήσεις επανόδου της «μακαρθικής» υστερίας. Λ.χ. η «Ντίσνεϊ», της οποίας η θυγατρική «ΜΙΡΑΜΑΞ» παρήγαγε το νέο βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Μάικλ Μουρ «Φαρενάιτ 9/11», αρχικά εμπόδισε τη διανομή της ταινίας, αλλά ίσως φοβούμενη τη διεθνή αντίδραση των κινηματογραφιστών επέτρεψε τη διανομή της.

Με αφορμή τις ενδείξεις ενός νέου «μακαρθισμού» στο Χόλιγουντ, δημοσιεύουμε τώρα μια παλιότερη προσπάθειά μας καταγραφής γεγονότων, θυτών και θυμάτων του μακαρθισμού στο Χόλιγουντ. Αφορμή στάθηκε και η έκδοση του αποκαλυπτικού βιβλίου - μαρτυρία του βραβευμένου σεναριογράφου Ουόλτερ Μπερνστίν «Μνήμες από τη μαύρη λίστα (Η λαίλαπα του μακαρθισμού)» (σε εξαιρετική μετάφραση Ιωάννας Καρατζαφέρη, εκδόσεις «Καστανιώτη»). Το βιβλίο αυτό ουσιαστικά είναι το πρώτο βιβλίο - και στις ίδιες τις ΗΠΑ - που γράφτηκε με αφορμή την απονομή, από την Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών, «Οσκαρ» στον Ελία Καζάν (1999) «για το σύνολο της προσφοράς του», παραβλέποντας το γεγονός ότι στις 10/4/1950 κατέδωσε στη μακαρθική επιτροπή παλιούς συντρόφους και συνεργάτες του στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Ο Ουόλτερ Μπερνστίν, σπάζοντας τη σαραντάχρονη «σιωπή», έφερε στο «φως» τα μακαρθικά εγκλήματα ενάντια σε κάμποσες εκατοντάδες Αμερικανών καλλιτεχνών, και γι' αυτό αξίζει να αναφερθούμε σε άλλο δημοσίευμα, καθώς παρέχει νέα στοιχεία.

Η υπογράφουσα, επί μακρόν αναζητούσε στοιχεία (γεγονότα και ονόματα) για τις μακαρθικές διώξεις στο αμερικανικό θέατρο και κινηματογράφο, από τις ελάχιστες βιβλιογραφικές «πηγές» και από σπανιότατα δημοσιεύματα. «Πηγές», που φοβούμενες τις συνέπειες, όπως ο διάβολος το λιβάνι, καταγράφουν λιγοστές, ασαφείς, χωρίς κριτικό σχολιασμό πληροφορίες, κρύβοντας τελικώς το μέγεθος, τα θύματα και τις βλαβερές και για την τέχνη, αυτή καθ' αυτή, συνέπειες του λυσσαλέου αντικομμουνισμού στο χώρο των καλλιτεχνών. Στις ΗΠΑ επί δεκαετίες, εμμέσως, απαγορευόταν οποιαδήποτε συζήτηση, έρευνα και πολύ περισσότερο βιβλιογραφική αποκάλυψη του δεκάχρονου (1947 - 1958) «μακαρθικού» εγκλήματος σε βάρος αρκετών χιλιάδων Αμερικανών πολιτών, ανεξαρτήτως επαγγέλματος, αλλά και διανοουμένων και καλλιτεχνών. Ελάχιστες αποκαλυπτικές απόπειρες έγιναν στη δεκαετία του 1980. Μεταξύ αυτών και η αλληγορική ταινία «Η βιτρίνα» σε σενάριο του Ουόλτερ Μπερνστίν και σκηνοθεσία του Μάρτι Ριτ, επίσης θύματος του μακαρθισμού. Το «κακό σπυρί» της σιωπής έμελλε να σπάσουν μετά τη βράβευση του Ελία Καζάν κάποιοι νεότεροι καλλιτέχνες, με σχετικά θεατρικά και τηλεοπτικά έργα.

Πριν αναφερθούμε σε πρόσωπα από το μακαρθικό «κυνήγι μαγισσών» στο Χόλιγουντ, υπογραμμίζουμε το εξής: Το μεγάλο αμερικανικό κεφάλαιο, του οποίου ανδρείκελο ήταν ο Τζο Μακ Κάρθι, χρησιμοποίησε τον όρο «μακαρθισμό» για να φορτώσει και την ευθύνη των αντικομμουνιστικών και αντιλαϊκών εγκλημάτων του στον, σχεδόν, ψυχωσικό γερουσιαστή Μακ Κάρθι και να εμφανίσει την αντικομμουνιστική εκστρατεία του στο έδαφος των ΗΠΑ, ως χρονικά περιορισμένη στη δεκαετία του 1950. Να κρύψει, δηλαδή, ότι η αντικομμουνιστική εκστρατεία του σχεδιάστηκε στο μεσοπόλεμο, προωθήθηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αυξήθηκε μεταπολεμικά, κορυφώθηκε στη δεκαετία του 1950 και βεβαίως συνεχίζεται «δημοκρατικότατα», και ...«αντιτρομοκρατικότατα» μέχρι σήμερα.

Κάποιοι, λιγοστοί ακόμα, Αμερικανοί καλλιτέχνες, είναι «ξυπνοί». Αντιδρούν στην ιμπεριαλιστική πολιτική των ΗΠΑ, ξέροντας ότι αυτήν εντέλλονται να υπηρετούν οι εκάστοτε πρόεδροι, είτε «δημοκρατικοί», είτε «ρεπουμπλικανοί». Η πλειοψηφία των σταρ «υπνώτει». Ή, όπως είπε ο «ξυπνός» και τολμηρός ηθοποιός και σκηνοθέτης Τιμ Ρόμπινς (και έγραψε ο Δημήτρης Δανίκας στην εφημερίδα «Τα Νέα», 14/9/2004): «Οι stars, στη συνείδηση της συντριπτικής πλειοψηφίας, είναι κάτι σαν γελωτοποιοί της βασιλικής αυλής. Παίζοντας σε ταινίες ποπ κορν γίνεσαι και εσύ ...ποπ κορν. Κανείς δε σε παίρνει στα σοβαρά, Επειτα υπάρχει ένας ακόμα βαθύτερος λόγος. Η ανυπαρξία εναλλακτικού κόμματος. Και η απόσταση Ρεπουμπλικανών - Δημοκρατικών είναι απειροελάχιστη».

Φθινόπωρο του 1947. Ο «εντιμότατος» βουλευτής του Κογκρέσου Τζο Ρέιμοντ Πάρνελ, γνωστός ως Τζ. Μακ Κάρθι (ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα καταδικάστηκε σε φυλάκιση λόγω μιας μεγάλης κατάχρησης που έκανε), αναλαμβάνει να ξεκινήσει την αντικομμουνιστική εκστρατεία. Στη συνέχεια, η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, η οποία ιδρύθηκε το 1936 και από τότε δρούσε αντικομμουνιστικά, βάζει στο «παιχνίδι» της και το Χόλιγουντ. Μια ομάδα καλλιτεχνών συγκροτούν τον αντικομμουνιστικό «Κινηματογραφικό Σύνδεσμο Διατήρησης των Αμερικανικών Ιδεωδών»: Πρωτοστατούντες οι: Λέλα Ρότζερς, Χόγουαρτ Χαγκς, Τσαρλς Κόμπουρν, Χέντα Χόπερ, Λίο Μακ Κάρεϊ, (σκηνοθέτης), Κάρι Γκραντ, Τζιν Χάρλοου, Κλαρκ Γκέιμπλ, Γουόρτ Μποντ, Πολ Λούκας, Ρόμπερτ Τέιλορ, Τζορτζ Μάρφι, Αντόλφ Μανζού, Ουίλιαμ Ουέλμαν κ.ά. Πρόεδρος τους, ο Τζον Γουέιν. Ιδεολογικός «καθοδηγητής» τους ο Γκάρι Κούπερ, ο οποίος καυχόταν ότι «απέρριψε πολλά σενάρια με κομμουνιστικές ιδέες». Τα μέλη του Συνδέσμου έβγαζαν δημόσια πύρινους αντικομμουνιστικούς λόγους και προέτρεπαν το κοινό να σαμποτάρει ταινίες «κομμουνιστών» σκηνοθετών ή ηθοποιών.

Ο Σύνδεσμος απλώνει τον τρόμο πάνω από το Χόλιγουντ. Ομως, μερικοί θαρραλέοι προοδευτικοί καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων και οι Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Λορίν Μπακόλ, Τζιν Κέλι, Τζιουν Χάβοκ, Τζον Χιούστον, Ντάνι Κέι, Κάθριν Χέμπορν, πάνε στην Ουάσιγκτον να διαμαρτυρηθούν για τις «παραβιάσεις του δικαιώματος των προσωπικών πεποιθήσεων», αλλά αποπέμπονται σκαιώς... Κάποιοι δεν τρομοκρατούνται, δεν υποκύπτουν στις πιέσεις, αλλά και το κογκρέσο οξύνει την εκστρατεία του. Στις 18/10/1947 η Επιτροπή, υπό τον Μακ Κάρθι συνεδριάζει με θέμα τη «Διείσδυση του κομμουνισμού στο Χόλιγουντ» και καταρτίζει τον πρώτο κατάλογο περί των πιο «επικίνδυνων κομμουνιστών, εχθρών της πατρίδας».

Πρόκειται για τους «Δέκα του Χόλιγουντ». Οι «Δέκα», (σεναριογράφοι, σκηνοθέτες, παραγωγοί) ήταν οι Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, Αλμπερτ Μαντζ, Εντουαρντ Ντμίτρικ, Αντριαν Σκοτ, Ρινγκ Λάρντνερ, Τζ. Σάμουελ Ορνιτζ, Τζον Χόγουαρτ Λόσον, Λέστερ Κολ, Αλβά Μπεσί, Ντάλτον Τράμπο, οι οποίοι βίαια σύρθηκαν για ανάκριση από «ιεροεξεταστές» της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Οι «Δέκα» αρνούμενοι να συνεργαστούν με την Επιτροπή, δηλαδή να καταδώσουν συναδέλφους τους, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση.

Το 1950 γιγαντώνεται η αντικομμουνιστική δράση του Μακ Κάρθι, ο οποίος ζητά οριστική εκκαθάριση του Χόλιγουντ από κάθε «ύποπτο στοιχείο». Ετσι, στην Επιτροπή καλούνται να καταθέσουν εκατοντάδες καλλιτεχνών. Στη «μαύρη λίστα» μπαίνουν συνεχώς νέα ονόματα καλλιτεχνών υπόπτων ως «κομμουνιστών - εχθρών της παρτίδας». Στην Επιτροπή κατέθεσε και ο μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρίγκαν, ο οποίος υπήρξε μέλος του ΚΚ ΗΠΑ και τότε ήταν πρόεδρος του υποταγμένου και συνεργαζόμενου με την Επιτροπή, Σωματείου Ηθοποιών Κινηματογράφου.

Για την ιστορία, παραθέτουμε μερικά ονόματα «υπόπτων», που περιείχε η «μαύρη λίστα», τα οποία εντοπίσαμε στις ελαχιστότατες σχετικές αναφορές σε βιβλία και δημοσιεύματα: Λίλιαν Χέλμαν, Κλίφορντ Οντετς, Τζέρομ Ρόμπινς, Λάρι Παρκς, Τζον Μπάρι, Τσέριλ Κρόφορντ, Ρόμπερτ Λιούις, Τζότζεφ Λόουζι, Καρλ Φόρμαν, Ανν Ρίβερ, Γκέιλ Σόντεργκααρντ, Πόλα Μίλερ - Στράσμπεργκ, Τζιν Μιουρ, Τζον Γκάρφιλντ, Τζ. Εντουαρντ Μπρόμπεργκ, Πολ Μιούνι, Τζον Φορντ, Ντάσχιλ Χάμετ, Τζον Στάινμπεγκ, Λάιονελ Στάντερ, Ζυλλ Ντασσέν, Μάικλ Γκόρντον, Μπέρναρντ Γκόρντον, Φοίβη Μπραντ, Πολ Στραντ, Λέο Χάρβιτς, Τόνι Κράμπερ, Αρτ Σμιθ, Μάικλ Γουίλσον, Εντριαν Σκοτ, Κίριλ Εντφιλντ, Χέρμπερτ Κλάιν, Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Ρόμπερτ Λόουζι, Λούις Λέβετ, Ουίλιαμ Ουάιλερ, Κλάρενς Μπράουν, Μάρτιν Ριτ, Μπαντ Σούλμπεργκ, Νεντ Γιανγκ, Ντέιβιντ Μέριλ, Ζίρο Μόστελ, ενώ κάμποσες εκατοντάδες ήταν οι λιγότερο επώνυμοι. Στη λίστα ήταν και ο Ελία Καζάν, ο οποίος μέχρι το 1936 ήταν μέλος του ΚΚ ΗΠΑ.

Κάποιοι από τους προαναφερόμενους διωκόμενους Αμερικανούς, ή Ευρωπαίους καλλιτέχνες (οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είχαν εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, πολλά χρόνια πριν), αντιστάθηκαν σθεναρά και το πλήρωσαν πολύ ακριβά (φυλακή, πλήρης επαγγελματική καταστροφή, αυτοκτονίες, πείνα, εξαθλίωση, θάνατος σε φτωχοκομεία), καθώς η «Ενωση Παραγωγών Κινηματογραφικών Λεσχών» (ΑΜΡΡ) τους απέκλεισε από οποιαδήποτε εργασία. Ούτε οι καλλιτέχνες που ομολόγησαν και δήλωσαν μετανιωμένοι κομμουνιστές σώθηκαν επαγγελματικά. Αλλά και αρκετοί από εκείνους που και ομολόγησαν και έδωσαν ονόματα μπόρεσαν να συνεχίσουν αμέσως μετά την απολογία τους απρόσκοπτα τη δουλιά τους. Μερικοί μόλις που επιβίωσαν, γράφοντας σενάρια με ψευδώνυμα και με αμοιβές πείνας. Αλλοι άλλαξαν επάγγελμα για να ζήσουν. Αλλοι συμβιβάστηκαν αργότερα, είτε υπογράφοντας δηλώσεις μετανοίας, είτε δεχόμενοι όλα τα «γούστα» του Χόλιγουντ, για να έχουν μεροκάματο. Λιγοστοί, πρόλαβαν, πριν τους καλέσει η Επιτροπή, να διαφύγουν στην Ευρώπη. Ανάμεσα τους ήταν και ο Ζυλλ Ντασσέν.

Στα χρόνια του κραχ και της ποτοαπαγόρευσης (για το λαό μόνο), στο μαφιόζικο υπόκοσμο «ντεμπουτάρει» ο νεαρός βιαστής κοριτσιών και διαρρήκτης Μπέντζαμιν Σίνγκελ, γνωστός με το παρατσούκλι «Μπάγκσι». Κάνει εμπόριο ηρωίνης για λογαριασμό του αρχιμαφιόζου Λάκι Λουτσιάνο και ποτών, με τον επίσης μαφιόζο Μέγιερ Λάουσκι. Ο «Μπάγκσι» αναλαμβάνει να δολοφονήσει τον υπουργό Δικαιοσύνης Τόμας Ντιούι, ο οποίος ήθελε αλλά απέτυχε να ξεριζώσει τον υπόκοσμο. Το 1936 o Σίνγκελ, μαθαίνοντας ότι μια συμμορία από το Σικάγο επιδιώκει τον έλεγχο παράνομων επιχειρήσεων του Χόλιγουντ, με μια ντουζίνα γκάνγκστερς πάει στη δυτική ακτή. Νοικιάζει την έπαυλη του σταρ Λόρενς Τίμπετ και με τη βοήθεια του Τζορτζ Ραφτ και του «συνεργάτη» του Μαρίνο Μπέλο (πατριού της Τζιν Χάρλοου), αρχίζει να συναναστρέφεται και γίνεται φίλος διαφόρων σταρ, οι οποίοι προετοιμαζόμενοι από τον μαφιόζο, έπαιξαν αργότερα ολέθριο, χαφιέδικο αντικομμουνιστικό ρόλο. Ο «Μπάγκσι» διεισδύει στον κόσμο του Χόλιγουντ. Κερδίζει μισό εκατομμύριο δολάρια το χρόνο με εμπόριο ναρκωτικών, λευκής σαρκός και με εκβιασμούς και με διάφορους τρόπους βάζει στο χέρι καλλιτέχνες, ακόμα και μεγιστάνες κινηματογραφικούς παραγωγούς. Λ.χ. αν οι παραγωγοί δεν πλήρωναν όσα αυτός απαιτούσε, εξαφάνιζε από τα γυρίσματα τις «στρατιές» των κομπάρσων, αφού και εκείνους αυτός ο μαφιόζος τους κουμαντάριζε...

Ο Σίνγκελ το 1939 συμπράττει στη δολοφονία του γκάνγκστερ Χάρι Γκρίνμπεργκ. Καταδικάζεται, φυλακίζεται, αλλά χρηματοδοτεί την επανεκλογή του εισαγγελέα του Λος Αντζελες Ντουκγουίλερ, και απελευθερώνεται. Μετά την αποφυλάκισή του γίνεται ερωμένος της Βιρτζίνια Χιλ, της επονομαζόμενης «Σούγκαρ» και «Βασίλισσας της Μαφίας», πρώην ερωμένης των αρχιμαφιόζων Λουτσιάνο και Κοστέλο, η οποία χάρη στην «εύνοια» του μεγαλοπαραγωγού Σαμ Γκόλντουιν συμπρωταγωνίστησε το 1944 σε μια ταινία με τους Γκάρι Κούπερ - Μπάρμπαρα Στάνγουικ. Το 1944 ο Σίνγκελ άρχισε και το άλλο μαφιόζικο έργο του, το χτίσιμο του καζίνο «Φλαμίνγκο» στο Λας Βέγκας, το οποίο έπαιξε «ρόλο» στα τεκταινόμενα του Χόλιγουντ, κι όχι μόνο σαν... ντεκόρ ταινιών. Ο Σίνγκελ δεν πρόλαβε να παίξει, όπως προοριζόταν, πρωταγωνιστικό χαφιέδικο ρόλο στην αντικομμουνιστική εκστρατεία που άρχισε το Σεπτέμβρη του 1947, γιατί τον Ιούνη δολοφονήθηκε από ανταγωνιστή του.

Ο σεναριογράφος Ρινγκ Λάρντνερ, ένας από τους «Δέκα του Χόλιγουντ», αρνούμενος να συνεργαστεί με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών, φυλακίστηκε, όπως όλοι οι «Δέκα». Οταν αποφυλακίστηκε, επί χρόνια βίωνε την επαγγελματική του καταδίκη. Το όνομά του ως σεναριογράφου ήταν απαγορευμένο, αν και όλοι ήξεραν το ταλέντο του. Αντιμετωπίζοντας το φάσμα της πείνας, για να επιζήσει δέχτηκε και έγραψε, για «ένα κομμάτι ψωμί», δεκάδες σενάρια, τα οποία εμφανίζονταν πίσω από μια «βιτρίνα», δηλαδή με το όνομα κάποιου άλλου, συνήθως άσχετου με τη συγγραφή, ο οποίος καρπωνόταν τη μερίδα του λέοντος από την έτσι κι αλλιώς χαμηλή αμοιβή για το σενάριο. Ο Λάρντνερ αναγκάστηκε να μένει στην αφάνεια, παρ' ότι είχε κερδίσει Οσκαρ, το 1942 για τη «Γυναίκα της Χρονιάς» του Τζορτζ Στίβενς, με την Κάθριν Χέμπορν και τον Σπένσερ Τρέισι. Ο Λάρντνερ έγραψε και το βραβευμένο με Οσκαρ, το 1970, σενάριο της αντιπολεμικής σατιρικής ταινίας του Ρόμπερτ Ολτμαν «MASH».

Ο Λάρντνερ έγινε πασίγνωστος στις ΗΠΑ, με την απάντηση που έδωσε στην ερώτηση των ανακριτών της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών εάν ήταν ποτέ μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. «Θα μπορούσα να σας απαντήσω όπως ακριβώς επιθυμείτε», είπε ο Λάρντνερ, ο οποίος ήταν μέλος του ΚΚ ΗΠΑ. «Ομως, εάν το έκανα, αύριο το πρωί θα μισούσα τον εαυτό μου». Με αυτή τη δεύτερη φράση τιτλοφόρησε και την αυτοβιογραφία του, η οποία κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ λίγο καιρό πριν πεθάνει (1/11/2000), στα 85 του χρόνια.

Σεπτέμβρης του 1947 ήταν. Ο μακαρθισμός κλιμακωνόταν. Ο διωκόμενος από το ναζισμό, πρόσφυγας στις ΗΠΑ, Μπέρτολτ Μπρεχτ καλείται να απολογηθεί στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Ο Μπρεχτ, αντίθετα από άλλους φίλους του (Γερμανούς και Αμερικανούς δημιουργούς), οι οποίοι απέφευγαν να παρουσιαστούν στην Επιτροπή, παρουσιάστηκε ενώπιόν της (30.10.1947) και, όπως ο θεατρικός ήρωάς του «Ο καλός στρατιώτης Σβέικ», ...τρέλανε τον πρόεδρο της Επιτροπής, Τόμας Πάρνελ, και τον αρχιανακριτή Ρόμπερτ Στρίπλινγκ. Ο τελευταίος, διαβάζοντας αποσπάσματα του θεατρικού έργου του Μπρεχτ «Το Μέτρο», ποιήματά του δημοσιευμένα σε αμερικανικό κομμουνιστικό περιοδικό και μια συνέντευξη που είχε δώσει παλιότερα ο Μπρεχτ σε σοβιετικό περιοδικό, πάσχιζε να αποδείξει ότι ο Γερμανός συγγραφέας ήταν κομμουνιστής.

Ο δαιμόνιος Μπρεχτ, ξέροντας πόση ηλιθιότητα φωλιάζει στους σκοταδιστικούς εγκεφάλους, παριστάνοντας ότι δε μιλά καλά τα αγγλικά, λέγοντας ότι η μετάφραση δεν απέδωσε πιστά το νόημα των ποιημάτων του, μπερδεύοντας και το διερμηνέα της Επιτροπής με διάφορες λεκτικές τρικλοποδιές, σάστισε τους ανακριτές τόσο, που όχι μόνο δεν κατάλαβαν την ειρωνεία του, αλλά και τον ευχαρίστησαν στο τέλος για την κατάθεσή του!

Θα παραθέσουμε ελάχιστα, αλλά χαρακτηριστικά αποσπάσματα του διαλόγου Μπρεχτ-ανακριτών, για να γελάσουμε και λίγο:

- Στρίπλινγκ: «Αυτή τη στιγμή, κύριε Μπρεχτ, τι επαγγέλλεστε;» -Μπρεχτ: «Είμαι θεατρικός συγγραφέας και ποιητής». Στρίπλινγκ: «Και πού έχετε προσληφθεί»; - Μπρεχτ: «Πουθενά δεν έχω προσληφθεί» (σ.σ.: Πράγματι, από το 1941 που ο Μπρεχτ έφτασε στις ΗΠΑ, ελάχιστοι τόλμησαν να του δώσουν δουλιά). -Στρίπλινγκ: «Δεν εργαστήκατε ποτέ στη βιομηχανία του κινηματογράφου;» - Μπρεχτ: «Εχω πουλήσει μια ιστορία μου σε κάποια φίρμα του Χόλιγουντ, το "Και οι δήμιοι πεθαίνουν". Το σενάριο, όμως, δεν το έφτιαξα εγώ. Εγραψα και μια άλλη ιστορία για άλλη φίρμα του Χόλιγουντ, μα δεν τη γύρισαν ταινία». - Στρίπλινγκ: «"Και οι δήμιοι πεθαίνουν";! Πού την πουλήσατε;» - Μπρεχτ: «Ηταν νομίζω μια ανεξάρτητη φίρμα, η "Πρέσμπουργκερ" των "Γιουνάιτεντ Αρτιστς" (σ.σ.: Η εταιρία του άλλου σπουδαίου ύποπτου, του Τσάρλι Τσάπλιν). - Στρίπλινγκ: «Πότε πουλήσατε το έργο σας αυτό στους "Γιουνάιτεντ Αρτιστς";» - Μπρεχτ: «Δε θυμάμαι ακριβώς, ίσως γύρω στο '43 ή '44». - Στρίπλινγκ: «Γνωρίζετε τον Χανς Αϊσλερ;» -Μπρεχτ: «Ναι» (σ.σ.: Ο Γερμανός κομμουνιστής συνθέτης, από τη δεκαετία του 1920 συνεργάτης του Μπρεχτ, Χανς Αϊσλερ, επίσης διώχτηκε από την Επιτροπή). -Στρίπλινγκ: «Κύριε Μπρεχτ, είστε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος ή υπήρξατε ποτέ μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος;» (σ.σ.: Εδώ ο Μπρεχτ για να μην απαντήσει ζήτησε να διαβάσει ένα υπόμνημά του, αλλά δεν του επιτράπηκε και η ερώτηση επαναλήφθηκε). Ο Μπρεχτ απάντησε: «Κύριε πρόεδρε, άκουσα τους συναδέλφους να λένε ότι τέτοιες ερωτήσεις δεν είναι νόμιμες. Είμαι, όμως, φιλοξενούμενος σ' αυτή τη χώρα και δε θα ανοίξω νομική συζήτηση. Θα απαντήσω, λοιπόν, όσο μπορώ πιο ξεκάθαρα. Δεν είμαι μέλος κανενός κομμουνιστικού κόμματος και ούτε υπήρξα ποτέ».

Οι ανακριτές, όμως, που είχαν στα χέρια τους κείμενα του Μπρεχτ δεν πίστεψαν την απάντησή του και προχώρησαν σε αναλυτικές ερωτήσεις επί των έργων του, δίνοντας έτσι στον απολογούμενο Μπρεχτ τη δυνατότητα να «δουλέψει» κανονικά τους ανακριτές, κάνοντας ουσιαστικά μαρξιστική προπαγάνδα μέσα στην Επιτροπή:

- Στρίπλινγκ: «Τα γραφτά σας στηρίζονται στη σκέψη του Μαρξ και του Λένιν;». - Μπρεχτ: «Σαν συγγραφέας που είμαι ιστορικών έργων χρειάστηκε να μελετήσω τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν. Δε νομίζω ότι στην εποχή μας μπορούμε να γράψουμε κάτι με αξιώσεις χωρίς να επιδοθούμε σε παρόμοιες μελέτες. Αλλωστε, και η ιστορία, έτσι όπως γράφεται σήμερα, είναι και αυτή βαθιά επηρεασμένη από τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν πάνω στην ιστορία».

Ο Στρίπλινγκ επιμένει, ρωτά και ξαναρωτά τον Μπρεχτ αν ήταν ή είναι μέλος κομμουνιστικού κόμματος και αν ο Αϊσλερ του πρότεινε να γίνει μέλος του ΚΚ. Ο Μπρεχτ απαντά αρνητικά. Ο ανακριτής ρωτά μήπως άλλοι του πρότειναν να γίνει. Και ο Μπρεχτ τον αποτρελαίνει: «Ορισμένοι ίσως να μου είπαν κάτι τέτοιο, μα εγώ κατάλαβα πως δεν ήταν δική μου δουλιά». Στρίπλινγκ: «Ποιοι είναι αυτοί που σας πρότειναν να γραφτείτε στο ΚΚ;». - Μπρεχτ: «Ω! Αναγνώστες μου!» - Στρίπλινγκ: «Τι;» - Μπρεχτ: «Ανθρωποι που είχαν διαβάσει τα ποιήματά μου ή είχαν δει τα έργα μου».

Η πολύωρη ανάκριση του Μπρεχτ διακόπηκε από τις 12.15 έως τις 2 μ.μ., οπότε συνεχίστηκε χωρίς εκείνον πια. Είχε όμως γίνει φανερό πως το αμερικάνικο «κλίμα» δεν τον σήκωνε, κι έτσι ο Μπρεχτ άρον άρον γύρισε στην Ευρώπη, επιλέγοντας να ζήσει και να δημιουργήσει στη ΓΛΔ.

Κείμενα:

Αριστούλα ΕΛΛΗΝΟΥΔΗ