Ο αστικός κόσμος που μετακόμισε στο εξωτερικό, περνούσε τον καιρό του στην Αίγυπτο μέσα σε ατελείωτες αντιλαϊκές δράσεις που σκάρωνε με τους Εγγλέζους. Κύριο μέλημά τους είχαν να συγκροτήσουν, να συντηρήσουν και να ενισχύσουν τα απομεινάρια του αστικού κράτους που είχαν κουβαλήσει μαζί τους, προετοιμάζοντας και προσβλέποντας στις μεταπολεμικές εξελίξεις. Την εκεί κατάσταση την περιέγραψε πολύ παραστατικά ο ποιητής Γ. Σεφέρης, υπεύθυνος του Γραφείου Τύπου του Υπουργείου Εξωτερικών των κυβερνήσεων του Καΐρου, που την παρομοίαζε μ' ένα «κουβάρι από σκουλήκια» (Γ. Σεφέρη: «ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ», τ. Α', σελ.131, «Εκδόσεις Ικαρος»).

Ως προς το πώς έβλεπαν τις μεταπολεμικές εξελίξεις και το πώς προετοιμάζονταν ανάλογα, έγραψε ο Πέτρος Ρούσος για τη συνάντησή του με τον γνωστό πολιτικό Παναγιώτη Κανελλόπουλο στο Κάιρο, το καλοκαίρι του 1943: «Ο Κανελλόπουλος έβλεπε πως πλησιάζει και πάλι το "μέγα θέμα" της εξουσίας. Συγκράτησα δύο σκέψεις από τις συνομιλίες μας. Του περιέγραψα την αλγεινή εντύπωσή μας από τη φατριαστική και ηττοπαθή κατάσταση που επικρατεί στις κορυφές του Καΐρου σε αντίθεση με τις μαχητικές διαθέσεις που επικρατούν στους φαντάρους, ναύτες και σμηνίτες υπέρ του συμμαχικού πολέμου. Είχαμε επισκεφτεί την Αλεξάνδρεια και είχαμε μιλήσει με την παράνομη καθοδήγηση της ΑΣΟ (Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση), με τον Σαλλά και με ναυτικούς, ιδιαίτερα του πολεμικού στόλου, επίσης με στελέχη της ΟΕΝΟ (Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων) και τον γραμματέα των ναυτεργατών Νίκο Καραγιάννη, που καθοδηγούσαν τον γεμάτο αυτοθυσία αγώνα των Ελλήνων ναυτικών στον πόλεμο.

- Κύριε Κανελλόπουλε, του λέω, είδαμε τα πολεμικά μας και τα πληρώματα έτοιμα για πόλεμο και θυσία και αυτά κρατούνται μακριά από τον αντιχιτλερικό πόλεμο, την ώρα που οι άλλοι θυσιάζονται στην πατρίδα και στους ωκεανούς. Ολοι, και οι Αγγλοι, ομολογούν πως χάρη στους αντιφασίστες είναι πρωτοφανής η πειθαρχία και η επίδοση των πληρωμάτων στα ελληνικά πολεμικά πλοία.

- Μα αυτό είναι ακριβώς που με φοβίζει, μου λέει!» (Π. Ρούσου, ο.π., σελ. 418). Ο φόβος του εκφράστηκε με την πρακτική αντίδραση των Εγγλέζων, των εκεί ελληνικών κομμάτων και των πραιτοριανών τους λίγους μήνες αργότερα (Απρίλης 1944), όταν τσάκισαν το αντιφασιστικό στρατιωτικό κίνημα της Μέσης Ανατολής ενόψει της απελευθέρωσης που πλησίαζε...

Η στρατιωτική δύναμη

Μέσα, λοιπόν, σε συνθήκες οξυμένων κοινωνικοπολιτικών αντιθέσεων, ένοπλου αντιστασιακού λαϊκού κινήματος, σμπαραλιασμένου ή και εξόριστου κρατικού μηχανισμού και κατακερματισμένων και απομαζικοποιημένων αστικών κομμάτων, μέσα σε συνθήκες βαθιάς κρίσης τους, ήταν αδήριτη ανάγκη για την εγχώρια αστική τάξη να υπάρξει δύναμη ισχυρή και αποφασισμένη να σκορπίσει το θάνατο. Την τελευταία ιδιότητα η ντόπια αστική τάξη τη διέθετε εξ ολοκλήρου. Εκείνη που της έλειπε, στον απαιτούμενο βαθμό, ήταν η στρατιωτική δύναμη.

Η παρέμβαση του εγγλέζικου παράγοντα τής έλυσε και αυτό το πρόβλημα. Η παρέμβαση ήταν ακριβώς εκείνη που της χρειαζόταν: Αποφασιστική. Ηταν παρέμβαση με πυγμή, που δεν είχε το χρόνο να «παίζει» με τις αντιθέσεις κομμάτων - παλατιού ή κομμάτων μεταξύ τους. Ηταν παρέμβαση πρακτική.

Στο Λίβανο, απέναντι στην αντιπροσωπεία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ κάθονταν οι εκπρόσωποι των αστικών κομμάτων. Ομως, στο παρασκήνιο, πίσω από τις αστικές ηγεσίες βρίσκονταν οι Εγγλέζοι. Ενώ στην Καζέρτα ήσαν οι ίδιοι στο προσκήνιο.

Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια του Κρις Γουντχάουζ ως προς το «τιμόνι» που κρατούσαν οι Εγγλέζοι: «Μέχρι το 1947 η Βρετανική κυβέρνηση διόριζε και απέλυε Ελληνες πρωθυπουργούς δίνοντας ελάχιστη προσοχή στους συνταγματικούς τύπους» (Γιάννη Στεφανίδη: «Από τον εμφύλιο στον ψυχρό πόλεμο», σελ. 6, εκδόσεις ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ).

Πολύ χαρακτηριστική είναι η στάση της Μ. Βρετανίας απέναντι στον τότε βασιλιά Γεώργιο τον Β`, που βρισκόταν εγκατεστημένος στην Αγγλία.

Την 4η Ιούλη 1943 ο Γεώργιος ο Β` είχε δηλώσει δημόσια ότι μετά την απελευθέρωση ο ελληνικός λαός θα κληθεί να αποφασίσει με ποιο πολίτευμα θα ζει. Λίγο αργότερα, στις 19 Αυγούστου, ο Γεώργιος έστειλε τηλεγράφημα στους Τσώρτσιλ - Ρούσβελτ, όπου έθετε το ζήτημα «να επιστρέψω με τον στρατόν μου εις την Ελλάδα», προφανώς για να προετοιμάσει καλύτερα την εγκατάστασή του στη χώρα, όταν θα' ρχόταν η στιγμή. Και βεβαίως, επειδή οσμιζόταν ότι οι Εγγλέζοι ίσως προσωρινά να τον παραγκώνιζαν, αφού η Μοναρχία ήταν μισητή στο λαό και δε διευκόλυνε τους χειρισμούς τους, στη λύση του μεταπολεμικού πολιτικού ζητήματος, η πρόταξη της επανόδου της.

Αυτές οι κινήσεις είχαν προκαλέσει αντιδράσεις στους Ελληνες πολιτικούς. Ακόμη και πρώην αντιβενιζελικοί είχαν αντιδράσει. Ο Τσώρτσιλ και ο Ρούσβελτ απάντησαν στον Γεώργιο με ένα διπλωματικό χαστούκι, αφού ο τότε βασιλιάς και οι άλλες πολιτικές δυνάμεις που ήσαν μαζί του έδειχναν να μην αντιλαμβάνονται τα κύρια καθήκοντα της στιγμής και τοποθετούσαν το ζήτημα της επιστροφής με τέτοιο τρόπο, που δεν έπαιρνε υπόψη του την κατάσταση στην Ελλάδα (ανάπτυξη ΕΑΜ) και δυσκόλευε τους χειρισμούς που απαιτούνταν.

Τσώρτσιλ και ο Ρούσβελτ ενήργησαν ως εκφραστές του συνολικού αστικού συμφέροντος και απάντησαν στον Γεώργιο ως εξής:

Τσώρτσιλ: «... ελπίζω ότι θα είναι δυνατόν η Μεγαλειότης σας να αποφύγει νέας δηλώσεις επί του παρόντος, όσον αφορά την ιδικήν σας θέσιν όταν ελευθερωθεί η Ελλάς» (Π. Ρούσου, ο. π., σελ. 427).

Και ο Ρούσβελτ: «Ελπίζω ότι προς το συμφέρον της κοινής πολεμικής προσπάθειας όλοι οι Ελληνες θα βάλουν εις δευτέραν μοίραν άλλους σκοπούς προ της επειγούσης ανάγκης να κερδηθεί ο πόλεμος και να απελευθερωθεί η πατρίς των» (ο. π.).

Τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι οι Ελληνες πολιτικοί ενεργούσαν άβουλα, ως μαριονέτες. Αντίθετα, συμμετείχαν ουσιαστικά στη λήψη των αποφάσεων, ενεργούσαν από κοινού με τον εγγλέζικο παράγοντα, ενώ, όποτε υπήρχε διαφωνία ως προς την ακολουθητέα τακτική, ελίσσονταν ανάλογα.

Η σύμπραξη των Εγγλέζων και των αστών πολιτικών έγινε πιο απροκάλυπτα φανερή εκείνα τα χρόνια. Το ίδιο και στη διάρκεια του Δεκέμβρη 1944 και στη Βάρκιζα, καθώς και μέχρι τις αρχές του 1947, όταν τους Βρετανούς αντικατέστησαν στην Ελλάδα οι Αμερικανοί. Φάνηκε και μετά. Αλλά αυτά θα τα δούμε στη συνέχεια.

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι η όποια στάση κράτησαν τα κόμματα της οικονομικής ολιγαρχίας (βασιλικά - φασιστικά, «φιλελεύθερα», κοινοβουλευτικά της «Δεξιάς», σοσιαλδημοκρατικά) δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει σ' ένα και μόνο αποτέλεσμα: Στην απομαζικοποίησή τους (όσων βέβαια είχαν μαζική λαϊκή βάση), στη βαθιά κρίση τους και στη συσπείρωση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού μας στις γραμμές του ΕΑΜ. Γιατί ο λαός διαπίστωσε με την πείρα του, ότι φθάνοντας οι Γερμανοί στην Ελλάδα, δεν είχε ν' ακουμπήσει παρά μόνο σε ένα κόμμα: στο ΚΚΕ. Μόνο το ΚΚΕ, καταματωμένο απ' τα βασανιστήρια πέντε χρόνων, βρισκόταν δίπλα στις λαϊκές μάζες. «... το Κόμμα και ο κάθε κομμουνιστής ξεχωριστά οφείλει να προσανατολίζεται έγκαιρα και σωστά στα σοβαρά γεγονότα που αλλάζουν, να οργανώνει τις δυνάμεις της λαϊκής εξέγερσης για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της Ελλάδας», υπογράμμιζε η 6η Ολομέλεια της ΚΕ τον Ιούλη του 1941(«Το ΚΚΕ απ' το 1931 ως το 1952», σελ. 105, Εκδοτικό της ΚΕ του ΚΚΕ).

Αυτή ήταν σε συντομία και σε πολύ χοντρές γραμμές η διάταξη και η στάση των πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων της χώρας. Κι αποτελεί κατάφωρη παραχάραξη της ιστορίας και πρόκληση πρώτης γραμμής, η προσπάθεια ν' αγιοποιηθεί ο αστικός πολιτικός κόσμος, ιδιαίτερα ο βενιζελοπαπανδρεϊκός, και να του απονεμηθούν εύσημα για τη «φιλολαϊκή» δράση του.

Πάντως, σ' όσους λαθολογούν, όταν αναφέρονται στο ΚΚΕ, τα αληθινά γεγονότα υπενθυμίζουν ότι το ΚΚΕ έκανε και λάθη, αλλά τα έκανε πολεμώντας για τα λαϊκά συμφέροντα, ενώ τα αστικά κόμματα διέπραξαν εγκλήματα συνειδητά σε βάρος του λαού.

(Την επόμενη Κυριακή το Β` Μέρος)

Κείμενα:

Μάκης ΜΑΪΛΗΣ

Την επόμενη Κυριακή το Β' μέρος