Το «κίνημα» της ουκρανικής αντιπολίτευσης, έγραψε ο δημοσιογράφος Ιαν Τρέινορ στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» στις 26 του Νοέμβρη, είναι «αμερικανικό δημιούργημα», μια «ευφυής άσκηση δυτικής διαφήμισης και μαζικού μάρκετινγκ». Υπήρξε «χρηματοδότηση και οργάνωση από την κυβέρνηση των ΗΠΑ», αποστολή «συμβούλων, εκλογολόγων, διπλωματών, εκπροσώπων των δύο μεγάλων αμερικανικών κομμάτων και μη κυβερνητικών οργανώσεων». Είναι η τέταρτη φορά που οργανώνεται το ίδιο εγχείρημα - η πρώτη τέτοια καμπάνια έγινε το 2000 στο Βελιγράδι για να ανατραπεί ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, με τον Αμερικανό πρεσβευτή Ρίτσαρντ Μάιλς να παίζει καθοριστικό ρόλο, η δεύτερη στη Γεωργία, όπου ο Μιχαήλ Σαακασβίλι (ο οποίος, καθόλου τυχαία, ταξίδεψε προηγουμένως, για να «εκπαιδευτεί» στα κόλπα, στο Βελιγράδι) ανέτρεψε τον Εντουαρντ Σεβαρντνάτζε με σαφή καθοδήγηση της αμερικανικής πρεσβείας, και η τρίτη εκστρατεία, που απέτυχε, έγινε υπό την επίβλεψη του πρεσβευτή των ΗΠΑ στο Μινσκ, Μάικλ Κόζακ, βετεράνου «ανάλογων» επιχειρήσεων στη Λατινική Αμερική, ειδικά στη Νικαράγουα, εναντίον του Λευκορώσου Προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο. Ο Τρέινορ επισημαίνει ότι οι ίδιες τεχνικές είναι ορατές στα προπαγανδιστικά τεχνάσματα. Τα ονόματα πρέπει να είναι «πιασάρικα», μονολεκτικά και πολυσήμαντα. «Οτπορ» (Αντίσταση) στο Βελιγράδι, «Χμάρα» στη Γεωργία, «Ζουμπρ» στη Λευκορωσία, «Πόρα» (Ωρα) στην Ουκρανία. Παρόμοια κι η συνθηματολογία: «Γκότοβ γιε» («είναι τελειωμένος», σύνθημα αναφερόμενο στον Μιλόσεβιτς) το 2000 στο Βελιγράδι. Στην Ουκρανία, το λογότυπο είναι ένα ρολόι που χτυπά - τονίζοντας, παρομοίως, ότι οι μέρες του «καθεστώτος Κούτσμα» είναι μετρημένες. Υπάρχουν κι εκτιμήσεις για το ...κόστος: Στη Σερβία, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ξόδεψε κάπου 41 εκατομμύρια δολάρια από τον Οκτώβρη του 1999 για να ξεφορτωθεί τον Μιλόσεβιτς. Στην Ουκρανία, λέγεται ότι η μέχρι στιγμής δαπάνη ανέρχεται σε περίπου 14 εκατομμύρια δολάρια. Επίσης, στην «Guardian», ο Τζόναθαν Στιλ συμπληρώνει ότι αυτά είναι τα νέα «μεταμοντέρνα πραξικοπήματα, οι υποστηριζόμενοι από τη CIA ξεσηκωμοί των ημερών του ψυχρού πολέμου προσαρμοσμένοι στις μετασοβιετικές συνθήκες». Η μετάβαση του Λεχ Βαλέσα στο Κίεβο δεν ήταν, ασφαλώς, συμπτωματική.

«Η Ουκρανία είναι πάρα πολύ σημαντική ως διαμετακομιστικό κέντρο για πηγές ενέργειας, τόσο ρωσικό πετρέλαιο και αέριο όσο και αποθέματα στην Κασπία Θάλασσα, για να επιτραπεί το να καταστεί η χώρα το παίγνιο του Κρεμλίνου». Η γερμανική οικονομική εφημερίδα «Handelsblatt» συνόψισε έτσι, στις 23 του Νοέμβρη, έναν από τους βασικούς λόγους που μαίνεται η κρίση στην Ουκρανία. Τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων της Γερμανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, που έχουν τεθεί αντιμέτωπα με αυτά της ρωσικής νέας άρχουσας τάξης, αντιπαρατίθενται εν προκειμένω με τέτοια βιαιότητα που ίσως οδηγήσουν τελικά τη χώρα, όπως απειλούν κι οι πρωταγωνιστές του δράματος, σε αδελφοκτόνο εμφύλιο.

Θα φάνταζε κωμικό, αν η κατάσταση δεν ήταν τόσο κρίσιμη, το γεγονός ότι και οι δύο βασικοί πρωταγωνιστές του δράματος είναι «παιδιά» του Λ. Κούτσμα. Ο «φιλοδυτικός δημοκράτης» Βίκτορ Γιούστσενκο, ως υπουργός Οικονομικών (1993-1999) και πρωθυπουργός (1999-2001) του απερχόμενου αδίστακτου εκπροσώπου της δημιουργημένης στα γρήγορα ουκρανικής αστικής τάξης, υπήρξε ένας από τους βασικούς αρχιτέκτονες της πολιτικής «οικονομικής φιλελευθεροποίησης», των βιασμένων ιδιωτικοποιήσεων, που δημιούργησε μεγιστάνες σε μια νύχτα και οδήγησε σε συντριπτική φτώχεια: Το μέσο μηνιαίο εισόδημα μόλις αγγίζει τα 65 δολάρια. Ο Βίκτορ Γιανούκοβιτς, ο «μετριοπαθής» πρωθυπουργός, από την άλλη, μόλο που μιλά για «ανάγκη σύσφιξης των σχέσεων με τη Ρωσία», μαζί με το μέντορά του Κούτσμα επιχείρησαν να εντάξουν τη χώρα στο ΝΑΤΟ, και συνεισέφεραν κάπου 1.500 άνδρες στις κατοχικές δυνάμεις του Ιράκ. Ο λόγος που οι ΗΠΑ και η ΕΕ στράφηκαν εναντίον του διδύμου, η γεωπολιτική στρατηγική κατεύθυνση της Ουκρανίας, ίσως εκλείψει αν υπάρξει παρασκηνιακός συμβιβασμός. Υπάρχει χρόνος.

Εξ ου κι επιχειρείται να «εξευρεθεί νόμιμη λύση» στο μετεκλογικό αδιέξοδο. Σε αυτό εμφανίζεται να συναινεί και ο Βλαντίμιρ Πούτιν, εξάλλου, που ειρήσθω εν παρόδω ήταν ο πρώτος που συνεχάρη τον Τζορτζ Μπους για την «εκλογή του» στην Προεδρία των ΗΠΑ. Ο εκφραστής των συλλογικών συμφερόντων μεγάλου μέρους της ληστρικής νέας αστικής τάξης που αναφύεται στη Ρωσία με τους συνεχείς ελιγμούς που επιχείρησε σε απάντηση των δυτικών περιέπεσε σε αντιφάσεις (και) όσον αφορά στην ουκρανική περίπτωση, συμβάλλοντας και αυτός στο να ενταθεί η κρίση. Γνώμονας των κινήσεών του παραμένει το να διατηρήσει την Ουκρανία, από όπου περνά το 80% του ρωσικού πετρελαίου και αερίου προς τις δυτικές αγορές και στην οποία διατηρεί κρίσιμες στρατιωτικές και ναυτικές βάσεις, ειδικά στην Κριμαία, στη «δική του» σφαίρα επιρροής, με κάθε τρόπο. Οι ολιγάρχες που παρέλαβαν την ουκρανική βαριά βιομηχανία, ειδικά ο «μεγιστάνας» Ρίνατ Αχμέτοφ, προσβλέπουν στην υποστήριξή του. Υπήρξαν επανειλημμένες αναφορές σε δυτικά και ρωσικά ΜΜΕ - π.χ. στην «Kommersant» - περί αποστολής ρωσικών ειδικών δυνάμεων στη μεθόριο και εντός Ουκρανίας, για την περίπτωση που η κρίση κλιμακωθεί σε καταστροφική εμφύλια σύρραξη. Την ίδια στιγμή, το Κρεμλίνο κινείται παράλληλα στην τροχιά της αναζήτησης συμβιβασμών, κυρίως με την ΕΕ αλλά και με τους Αμερικανούς.

Η διεθνής κατάσταση μοιάζει να επιστρέφει πλήρως στις συνθήκες που επικρατούσαν στις αρχές του 20ού αιώνα. Ουσιαστικά εξελίσσεται ένας όλο και πιο άγριος «ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για τον έλεγχο των περιοχών της Κασπίας, του Καυκάσου, της Μαύρης Θάλασσας» (βλ. Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ στο 17ο Συνέδριο, Οκτώβρης 2004, σελ. 9-10).

Η Ουκρανία, το σχοινί στην τελευταία διελκυστίνδα των ανταγωνισμών, κινδυνεύει να κοπεί στη μέση. Δύο χάρτες τα λένε όλα. Αν δει κανείς ένα γεωγραφικό χάρτη, καταλαβαίνει γιατί είναι τόσο μανιασμένη η διεκδίκησή της από τη Δύση, η οποία ποθεί να διαδεχτεί τη σχέση εξάρτησης που διατηρεί η Μόσχα με το Κίεβο - το διμερές εμπόριο με τη Ρωσία θα φθάσει για το 2004 τα 20 δισ. δολάρια, το μισό ΑΕΠ της χώρας - καθώς και να «κόψει», να ελέγξει καθοριστικά, όλους τους εμπορικούς διαύλους της ρωσικής οικονομίας, ουσιαστικά καθιστώντας τη δυτικό υποχείριο και μην επιτρέποντάς της, έτσι, να «επανέλθει» ως «ισότιμος» παίκτης στο διεθνές ηγεμονικό παιγνίδι. Ο δεύτερος χάρτης που πρέπει να δει κανείς είναι αυτός των αποτελεσμάτων των εκλογών: Το μπλε του Γιανούκοβιτς καλύπτει τις ανατολικές περιοχές, από τη μεθόριο με τη Ρωσία, περνώντας την καρδιά της βαριάς βιομηχανίας στο κέντρο, ως τη μέση. Η υπόλοιπη χώρα βάφεται στο πορτοκαλί του Γιούστσενκο.

Ενδεχομένως ο βασικός λόγος που η αμερικανόπνευστη πανομοιότυπη 4η καμπάνια πολιτικής ανυπακοής και «ανατροπής καθεστώτος» δεν πέτυχε ήδη είναι ο έλεγχος που φέρεται να διατηρεί ο Πρόεδρος Κούτσμα στις Ενοπλες Δυνάμεις και στην Αστυνομία. Ομως, ο έλεγχος των θεσμικών οργάνων δεν είναι κάτι μονοδιάστατο και απαράλλακτο, όπως έδειξε η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου να «παγώσει» την επισημοποίηση του αποτελέσματος των εκλογών, οδηγώντας στο εξελισσόμενο γαϊτανάκι διαπραγματεύσεων και στη συνέχιση της κρίσης, η κατάληξη της οποίας παραμένει ανοιχτή σε κάθε πρόβλεψη.