Σάρκα και οστά παίρνουν οι αντιδραστικές συμφωνίες ΗΠΑ- ΕΕ για ηλεκτρονικό φακέλωμα των Ευρωπαίων. Οπως αναμενόταν, κι όπως έγραφε από τις αρχές Νοέμβρη ακόμα ο «Ρ», η «Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα» (ΑΠΔΠΧ), εφαρμόζοντας τη σχετική απόφαση της Κομισιόν, αδειοδότησε τις «Ολυμπιακές Αερογραμμές» (ΟΑ) να παραδίδουν στις αμερικανικές υπηρεσίες ασφαλείας προσωπικά στοιχεία ανθρώπων που ενδιαφέρονται να ταξιδέψουν στις ΗΠΑ. Η CIA ελέγχει στους φακέλους της, διασταυρώνει με άλλες υπηρεσίες και αποφασίζει αν τους επιτρέπεται ή όχι η είσοδος στη «γη της ελευθερίας» και στην «πατρίδα των γενναίων».

Συγκεκριμένα: Από το Μάρτη 2003, με πρόσχημα την «τρομοκρατία», οι αμερικανικές αρχές απαίτησαν από τις αεροπορικές εταιρίες να έχουν πρόσβαση στα δεδομένα των συστημάτων κρατήσεων για τις πτήσεις με προορισμό τις ΗΠΑ. Αεροπορικές εταιρίες επέτρεψαν την πρόσβαση, άρα και τον «προληπτικό έλεγχο» από τις αρχές των ΗΠΑ των προσωπικών στοιχείων των επιβατών τους. Ακολούθησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κομισιόν, με προφανή στόχο, όχι να προστατευτούν οι Ευρωπαίοι (και) από αυτό το φακέλωμα, αλλά να του αποδώσουν μια επίφαση νομιμότητας. Αλλωστε, από το Δεκέμβρη 2003, είχαν προχωρήσει σε κατ' αρχήν συμφωνία.

Στις 14/5/2004 η Κομισιόν αποφάσισε να συμφωνήσει οριστικά για την παράδοση των στοιχείων. Στις 28/5/2004 έπεσαν στην Ουάσιγκτον οι τελικές υπογραφές μεταξύ ΗΠΑ-ΕΕ. Η απόφαση της Κομισιόν, όπως δημοσιοποιήθηκε και στην εφημερίδα της ΕΕ στις 6/7/2004, όριζε στο άρθρο 6 ότι τα κράτη-μέλη έπρεπε να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να συμμορφωθούν με την απόφαση αυτή εντός τεσσάρων μηνών από την κοινοποίησή της.

Κατά αξιόπιστες πηγές, το θέμα άρχισε να συζητείται στην ΑΠΔΠΧ τον Οκτώβρη, ώσπου πριν μερικές μέρες πήρε την απόφαση να συμμορφωθεί. Κι αυτό αν και στελέχη της, διακεκριμένοι επιστήμονες, αλλά και μαζικοί φορείς, όπως η «Δημοκρατική Συσπείρωση για τις Λαϊκές Ελευθερίες και την Αλληλεγγύη», διαφώνησαν έντονα, σημειώνοντας ότι πρόκειται για άλλο ένα αντισυνταγματικό ολίσθημα της ΕΕ. Οτι δεν υπάρχει καμιά δημοκρατική εγγύηση για τα προσωπικά στοιχεία που θα φακελώνουν οι Αμερικανοί. `Η και ότι, ακόμα κι αν αφορά σε εφαρμογή απόφασης της Κομισιόν, δεν είναι υποχρεωτική, καθώς αγγίζει τον πυρήνα των πιο ευαίσθητων ατομικών δικαιωμάτων.

Ωστόσο, δεν είναι η πρώτη φορά που η ΑΠΔΠΧ δείχνει πόσο «ανεξάρτητη» είναι και με πόση «ευαισθησία» για τα προσωπικά δεδομένα και τα ατομικά δικαιώματα προσεγγίζει τέτοια ζητήματα. Νωπές είναι ακόμα οι μνήμες από την πρόσφατη απόφασή της να νομιμοποιήσει την παραπέρα χρήση των καμερών-χαφιέδων. Μηχανισμών που, όπως έχει επανειλημμένα καταγγελθεί, χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της προσωπικής συμπεριφοράς, της κοινωνικής και πολιτικής δραστηριότητας.

Η συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ επιτρέπει στην αμερικανική Υπηρεσία Συνοριακού Ελέγχου και Τελωνείων (CBP), αλλά και σ' άλλες αρχές (σ.σ.: η CBP είναι τρόπον τινά «θυγατρική» της CIA), να έχουν άμεση και ανεξέλεγκτη πρόσβαση στα ηλεκτρονικά αρχεία των ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιριών.

Η αμερικανική υπηρεσία τελωνείων έχει πρόσβαση σε 34 πεδία του «μητρώου επιβάτη» (γνωστό ως PNR). Ανάμεσά τους είναι: Η ημερομηνία κράτησης της πτήσης, η ημερομηνία της πτήσης, το ονοματεπώνυμο, ο αριθμός της θέσης, η διεύθυνση του επιβάτη, τα τηλέφωνα και τα e-mail του, κάθε μορφής πληροφόρηση για τον τρόπο πληρωμής (αριθμός πιστωτικής κάρτας), πληροφορίες για τα «μίλια πτήσης» που έχει συγκεντρώσει, ο ταξιδιωτικός του πράκτορας, το αν πρόκειται για απλό ή μετ' επιστροφής εισιτήριο και η ημερομηνία έκδοσής του.

Τα στοιχεία συλλέγονται μέσα από το σύστημα κράτησης θέσεων των αεροπορικών εταιριών. Η ροή τους προς τις ΗΠΑ γίνεται το αργότερο 72 ώρες πριν από την αναχώρηση του αεροσκάφους. Οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες των ΗΠΑ «αξιολογούν» τα παρεχόμενα στοιχεία, στη διάρκεια της πτήσης από την Ευρώπη προς τη χώρα τους, ώστε να έχουν σχηματίσει «γνώμη» για τον κάθε επιβάτη, με την προσγείωση του αεροσκάφους σε αμερικανικό έδαφος.

Οι ΗΠΑ διατηρούν τα στοιχεία αυτά σε βάσεις δεδομένων για τριάμισι χρόνια. Αν στην περίοδο αυτή έχει γίνει έλεγχος στο μητρώο ενός επιβάτη, αυτό παραμένει στο «ψυγείο» της CBP για οκτώ (!) χρόνια και ακολούθως διαγράφεται (;). Η συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ έχει ισχύ τριάμισι χρόνων. Δυόμισι χρόνια μετά την έναρξη ισχύος της, θα αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για την ανανέωσή της.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «The Washington Post» (Γενάρης 2004), τα στοιχεία που παραδίδονται στις ΗΠΑ ελέγχονται από τους Αμερικανούς με βάση το πρόγραμμα CAPPS 2 (η δεύτερη εκδοχή του Computer Assisted Passenger PreScreening Program). Οι επιχειρηματίες ταξιδιώτες, που συνήθως πληρώνουν υψηλές τιμές για τα εισιτήριά τους, περνούν ευκολότερα από τον έλεγχο ασφαλείας ως «καταχωρημένοι ταξιδιώτες».

Οπως υποστηρίζει η αμερικανική Υπηρεσία Ασφάλειας Μεταφορών (TSA), το CAPPS 2 ελέγχει λεπτομερέστερα τον επιβάτη. Καταγράφει το πλήρες όνομά του, τη διεύθυνση της κατοικίας του και τον αριθμό του τηλεφώνου του, την ημερομηνία γέννησης και το δρομολόγιο του ταξιδιού του. Οι πληροφορίες αυτές διοχετεύονται σε μεγάλες βάσεις δεδομένων, όπως οι Lexis - Nexis και Acxiom, που αντλούν πληροφορίες από δημόσια αρχεία και εμπορικές τράπεζες δεδομένων, όπως οι κατάλογοι προσώπων στα οποία στέλνουν οι εταιρίες διαφημίσεις τους, για να ελέγχουν ότι ο επιβάτης είναι αυτός που λέει πως είναι.

Μόλις ο επιβάτης αναγνωριστεί, το σύστημα CAPPS 2 τον συγκρίνει με καταζητούμενους εγκληματίες και ύποπτους για «τρομοκρατία», που καταγράφονται σε άλλες βάσεις δεδομένων.

Αυτή η διαδικασία των δύο σταδίων καταλήγει σε μια αριθμητική και μια χρωματική ταξινόμηση για κάθε επιβάτη. Το «κόκκινο» σημαίνει πως θα απαγορευτεί η επιβίβασή του. Το «κίτρινο», πως ο επιβάτης θα ελεγχθεί περαιτέρω και το «πράσινο» του ανοίγει το δρόμο.

Επιστήμονες και νομικοί, που γνωρίζουν το θέμα, σημειώνουν ότι τα στοιχεία των επιβατών που χαρακτηρίζονται ως ύποπτοι, διασταυρώνονται και με τα (πλούσια) αρχεία των Ιντερπόλ και Ευρωπόλ, τα οποία αυτομάτως ενημερώνονται για τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι Αμερικανοί και «επικαιροποιούνται». Οι διασταυρώσεις αυτές, σε συνδυασμό με τους ψηφισμένους (ευρω)«τρομονόμους», τους ορισμούς της Κομισιόν του τι εστί «τρομοκρατία» και τη νομική τους επικάλυψη από το προωθούμενο «ευρωσύνταγμα», αυτομάτως βάζουν στο στόχαστρο κάθε λαϊκό αγωνιστή. Κάθε δημοκράτη, που αγωνιά και μάχεται για μια καλύτερη κοινωνία.

Οι ΟΑ, με βάση προσωρινή άδεια που τους παραχώρησε η ΑΠΔΠΧ, ξεκίνησαν να παραδίδουν τα προαναφερόμενα στοιχεία από το Φλεβάρη 2004.

Η προσωρινή άδεια έληξε τον Ιούνη και δεν υπήρξε ανανέωση. Αυτό, φαίνεται, δεν προβλημάτισε τη διοίκηση των ΟΑ και τις πολιτικές ηγεσίες των αρμόδιων υπουργείων. Τα στοιχεία συνέχισαν να παραδίδονται στους Αμερικανούς. Στο ζήτημα παρενέβη (21/10/2004) ο βουλευτής του ΚΚΕ Αντ. Σκυλλάκος. Απευθυνόμενος στους υπουργούς Δικαιοσύνης, Μεταφορών και Εξωτερικών, ρωτούσε τι μέτρα προτίθενται να λάβουν, «προκειμένου να σταματήσει άμεσα η παράνομη αυτή πρακτική, η οποία αποβαίνει σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας και των δικαιωμάτων των Ελλήνων».

Τι απάντησαν (και μάλιστα εγγράφως); Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Αν. Παπαληγούρας, ότι το θέμα «δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα του υπουργείου... καθώς η ΑΠΔΠΧ αποτελεί ανεξάρτητη δημόσια αρχή, δεν υπόκειται σε οποιονδήποτε διοικητικό έλεγχο και τα μέλη της, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, απολαύουν προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας». Φαίνεται, άλλωστε, από τις αποφάσεις της...

Ο υπουργός Εξωτερικών, Π. Μολυβιάτης, παρέπεμψε στην προαναφερόμενη συμφωνία ΗΠΑ- ΕΕ για να αποφανθεί ότι η παράδοση των στοιχείων των επιβατών από τις ΟΑ «ανταποκρίνεται στις διατάξεις της Συμφωνίας». Και είναι αλήθεια.

Ο δε υπουργός Μεταφορών-Επικοινωνιών, Μ. Λιάπης, επίσης παρέπεμπε στη συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ, χαρακτήριζε νόμιμη τη «διάθεση των στοιχείων του PNR» και υπογράμμιζε με νόημα ότι η «συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών αερομεταφορέων είχε αρχίσει τη σχετική διαβίβαση χωρίς απαραίτητα την τήρηση των προβλεπόμενων από την αντίστοιχη έννομη τάξη διαδικασιών». Προχωρημένη υπενθύμιση από τον εν λόγω υπουργό.

Στο δικτυακό τόπο των ΟΑ (www.olympicairlines.com) και στην υποενότητα «Οροι Σύμβασης Μεταφοράς» διαβάζουμε τα εξής ενδιαφέροντα:

«Το U.S. CBP (σ.σ.: Γραφείο Προστασίας Τελωνείων και Συνόρων) έχει πρόσβαση σε συγκεκριμένα στοιχεία του Κωδικού Κράτησης Επιβατών (PNR) που αφορά επιβάτες από και προς τις ΗΠΑ. Αυτά τα αρχεία δημιουργούνται στα συστήματα κρατήσεων που χρησιμοποιούνται από τις αεροπορικές εταιρίες για κάθε κράτηση που γίνεται από τον επιβάτη και περιέχουν σειρά πληροφοριών συμπεριλαμβανομένου του ονόματος, αριθμού τηλεφώνου, λεπτομέρειες για το ταξίδι (όπως ημερομηνία ταξιδιού, αφετηρία και προορισμό, αριθμό θέσης, αριθμό αποσκευών, κλπ.) και λεπτομέρειες για την κράτηση του εισιτηρίου (όπως ταξιδιωτικό γραφείο, τρόπο πληρωμής εισιτηρίου, κλπ.). Ο Κωδικός Κράτησης Επιβάτη (PNR) δυνατόν να περιέχει οποιαδήποτε πληροφορία έχει χορηγήσει ο επιβάτης κατά την κράτηση (όπως κρατήσεις ξενοδοχείων, κλπ.).

»To U.S. CBP δεν θα χρησιμοποιεί "ευαίσθητες" πληροφορίες από τον κωδικό κράτησης των επιβατών. Στις "ευαίσθητες" πληροφορίες συμπεριλαμβάνονται αυτές που πιθανώς αποκαλύπτουν την εθνικότητα ή τη φυλετική προέλευση του επιβάτη, την πολιτική του τοποθέτηση, τη θρησκεία του, ή αφορούν την υγεία του και τη σεξουαλική του ζωή καθώς επίσης τις επιλογές του επιβάτη στο φαγητό ή τυχόν ειδική ιατρική μεταχείριση που ο επιβάτης έχει ζητήσει».

Ομως, χτες, ρεπορτάζ εφημερίδων, αναφερόμενα στην απόφαση της ΑΠΔΠΧ, επισήμαιναν ότι ορισμένα δεδομένα PNR τα οποία χαρακτηρίζονται «ευαίσθητα» ενδέχεται να περιλαμβάνονται στο φάκελο του κάθε επιβάτη. Τέτοια δεδομένα ενδέχεται να αποκαλύπτουν τη φυλετική ή εθνοτική καταγωγή, τις πολιτικές ιδέες, τις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές πεποιθήσεις, την υγεία ή το σεξουαλικό προσανατολισμό του ατόμου. Μας καθησύχαζαν δε ότι η CBP έχει δεσμευτεί πως δε θα χρησιμοποιεί τέτοια ευαίσθητα δεδομένα που λαμβάνει από τα συστήματα κράτησης εισιτηρίων.

Παρακάτω στην ιστοσελίδα των ΟΑ διαβάζουμε: «Στον Κωδικό Κράτησης Επιβάτη (PNR) θα έχει πρόσβαση το U.S. CBP, το οποίο αποτελεί κομμάτι του υπουργείου Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ. Το εν λόγω γραφείο θα χρησιμοποιεί τα δεδομένα για να αντιμετωπίσει και να εμποδίσει τρομοκρατικές ενέργειες και άλλα σοβαρά εγκλήματα.

»Τα δεδομένα του Κωδικού Κράτησης Επιβάτη (PNR) γενικά δεν θα αποκαλύπτονται δημόσια σύμφωνα με τους εν ισχύι νόμους των ΗΠΑ. Τα δεδομένα αυτά, δυνατόν κατά περίπτωση να διαβιβασθούν σε άλλες κυβερνητικές αρχές που δραστηριοποιούνται κατά της τρομοκρατίας ή εφαρμόζουν σχετική νομοθεσία, με σκοπό την παρεμπόδιση τυχόν τρομοκρατικών ενεργειών ή άλλων σοβαρών εγκλημάτων. Τα δεδομένα του Κωδικού Κράτησης δυνατόν επίσης να δημοσιοποιηθούν, αν αυτό κριθεί απαραίτητο για σημαντικούς λόγους προστασίας των επιβατών ή τρίτων προσώπων (για παράδειγμα, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία), ή αν κριθεί απαραίτητο για άσκηση ποινικών διώξεων ή όπως άλλως ο νόμος προβλέπει.

»Γενικά, το U.S. CBP έχει πρόσβαση στον Κωδικό Κράτησης μέσω των συστημάτων κρατήσεων των αεροπορικών εταιριών και θα χρησιμοποιείται για να εξετάζει τα στοιχεία των επιβατών πριν την άφιξή τους, με σκοπό τη διευκόλυνση των καλόπιστων επιβατών, καθορίζοντας αν κάποιος επιβάτης αποτελεί πιθανό κίνδυνο όπως προαναφέρθηκε. Τα δεδομένα θα κρατούνται για διάστημα 3,5 ετών, και σε ειδικές περιπτώσεις που ένα PNR θα εξεταστεί για κάποιο λόγο στη διάρκεια των 3,5 ετών, τότε θα διατηρείται για διάστημα επιπλέον 8 ετών για λόγους παρακολούθησης.

»Οι επιβάτες μπορούν να ζητήσουν να λάβουν αντίγραφο του Κωδικού Κράτησης (PNR) που υπάρχει στη βάση δεδομένων του U.S. CBP. Παρ' όλα αυτά, το U.S. CBP μπορεί να αρνηθεί ή να αναβάλει τη χορήγηση όλων ή μέρους των στοιχείων ενός κωδικού σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. αν η εν λόγω χορήγηση στοιχείων θεωρηθεί εύλογα ότι παρεμποδίζει την άσκηση διώξεων ή αποκαλύπτει διαδικασίες και τεχνικές που αφορούν διεξαγόμενη έρευνα για άσκηση ποινικής δίωξης)».