Η Υπάτη, το δυτικό τμήμα της(διακρίνονται το Γυμνάσιο - Λύκειο και το Μουσείο). Στο βάθος αριστερά η Σπερχειάδα και δεξιά η Μακρακώμη

Μια επίσκεψη στην Υπάτη γεμίζει τα πνευμόνια μας με καθαρό βουνίσιο αέρα. Η φύση όπου θρασομανά η βλάστηση μας αναζωογονεί και μας μαγεύει. Αλλά και μας μαθαίνει, από πρώτο χέρι, την αληθινή ιστορία του αγώνα της Κατοχής στις ρίζες της. Που τίποτα δεν μπορεί να την ξεχωρίζει. Οι εντυπώσεις μας μένουν αξέχαστες. Ομως ο χρόνος που φεύγει - το 2004 - θέλοντας και μη, ξαναζωντανεύει μνήμες συγκλονιστικές μα και βαθιά συγκινητικές. Η Υπάτη στην Εθνική Αντίσταση έγινε ολοκαύτωμα. Πέρασαν 60 χρόνια. Στις 17/6/1944 οι Γερμανοί την έκαψαν, την ισοπέδωσαν, κατέστρεψαν περιουσίες, ανατίναξαν εκκλησίες. Εκτελέστηκαν και κάηκαν δεκάδες άνθρωποι. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συνδέσμου Υπαταίων, με την ευκαιρία αυτής της μακάβριας επετείου, αναφέρει σε ειδικό φυλλάδιο:

«Συνολικά είχαμε 89 νεκρούς, μόνο μέσα στην Υπάτη, στις διάφορες φάσεις του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δεκάδες τραυματίες και ανάπηρους. Για όλες αυτές τις θυσίες της η Υπάτη έχει ανακηρυχτεί Μαρτυρική Πόλη με το Προεδρικό Διάταγμα 399/7.12.1998, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Α277/16.12.1998.

Η αγάπη προς την Ελευθερία και η δημοκρατική παράδοση των Υπαταίων δεν τους επέτρεπαν να καθίσουν σαν φρόνιμα παιδιά για να έχουν τις λιγότερες δυνατές συνέπειες του πολέμου. Αντιστάθηκαν, δοκίμασαν όλες τις αγριότητες του πολέμου. Και γι' αυτό εμείς οι σημερινοί Υπαταίοι ευχόμαστε να μην υπάρξει, ΠΟΤΕ ΠΙΑ ΠΟΛΕΜΟΣ».

Ιδού μερικές χαρακτηριστικές ζωντανές μαρτυρίες:

Κώστας Ι. Κοτσίλης: «Η Υπάτη πλήρωσε για το ανυπότακτο φρόνημα των κατοίκων της, αλλά και για τη στρατηγική της θέση απ' όπου ελέγχονταν η κοιλάδα του Σπερχειού. Μικρό παιδί τότε, μαθητής Δημοτικού, θυμάμαι: Το μπλόκο, τον Οκτώβρη του 1942, για τη σύλληψη Υπαταίων πατριωτών ως ομήρων, που μεταφέρθηκαν στις φυλακές Λαμίας. Το κάρο με τις σορούς των 10 συμπολιτών μας που εκτελέστηκαν στο Γοργοπόταμο την 1/12/1942 να περνά από την πλατεία. Τη δεύτερη άλλων 6 πατριωτών μας που εκτελέστηκαν στις 6/12/1942 στα Καστέλια».

(Σημείωση: Οι εκτελέσεις αυτές έγιναν σ' αντίποινα για την ανατίναξη της Γέφυρας στο Γοργοπόταμο. Η Υπάτη είχε την «τιμητική» της).

Θεόκτιστος Λαϊνάς: «Το καίριο πλήγμα της ναζιστικής και φασιστικής κτηνωδίας η Υπάτη το δέχτηκε στις 17/6/1944. Τότε έγινε ο μεγάλος χαλασμός. Τις απογευματινές ώρες της 16/6/44 η Κεντρική Διοίκηση Λαμίας κίνησε στρατιωτικά τμήματα. Στη διάρκεια της νύχτας είχαν καταλάβει τις ανατολικές, βόρειες και δυτικές προσβάσεις της πόλης. Στο γλυκοχάραμα της 17/6/44 έγινε η επίθεση με ισχυρή κάλυψη πυροβολικού, που έριχνε ομοβροντίες από το Καστρί. Χαλασμός και τρόμος στις καρδιές των κατοίκων. Σωστή κόλαση! Οσοι πρόφτασαν να φύγουν, με πόδια λαγού, ζήτησαν σωτηρία σε σπηλιές της Οίτης. Από τις 10 το πρωί άρχισαν να καίνε με χημικές ουσίες σπίτια, εκκλησίες, να τραυματίζουν, σκοτώνουν αθώους κατοίκους. Τα πάντα γίνονται παρανάλωμα φωτιάς».

Χρήστος Ραχιώτης: «Οταν τέλειωσε η σύσκεψη με το Θύμιο Σουλόπουλο και το Ρόδη Φίτσο πήγαμε και ξαπλώσαμε σ' ένα εγκαταλειμμένο σπίτι στην κορφή της Υπάτης. Χαράματα άκουσα μια πιστολιά. Τους πρώτους που σκότωσαν ήταν ο Χρήστος Παγουρόπουλος, μαθητής γυμνασίου και η Ασπασία, χήρα Γ. Παπακυριαζή, μάνα των συνταγματαρχών Θανάση και Κυριαζή Παπακυριαζή. Τον Θανάση τον εκτέλεσαν στο Γοργοπόταμο. "Σηκωθείτε - λέει ο Θύμιος - Γερμανοί!!.." Ο Ρόδης έτρεξε στο καμπαναριό κι άρχισε να χτυπάει την καμπάνα. Ενας Γερμανός του 'ριξε μια ριπή. Αυτός πήδηξε κι έφυγε...».

***

Η Υπάτη στέκει δίπλα - δίπλα στο Δίστομο, στα Καλάβρυτα και στις άλλες κωμοπόλεις που έγιναν ολοκαύτωμα στον αγώνα. Αλλά και δίπλα στα 1.400 χωριά που τα πέρασαν οι χιτλεροφασίστες κατακτητές μαζί με τους ντόπιους συνεργάτες τους «διά πυρός και σιδήρου». Είναι περήφανη για την προσφορά της στην Εθνική Αντίσταση. Και θα μένει παράδειγμα και σύμβολο στην καταξίωση και διατήρηση της ηρωικής κληρονομιάς μας σ' εκείνα τα χρόνια. Αλλά και στην πάλη του λαού και της νεολαίας μας σήμερα και στο μέλλον, για να γίνουν πραγματικότητα τα ιδανικά και τα οράματα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Για την εθνική ανεξαρτησία, τη δημοκρατία, την κοινωνική πρόοδο και την ειρήνη.