Το όνομα και η δράση του Στάλιν, ως επικεφαλής της ΚΕ του ΚΚ (μπολσεβίκων) της ΕΣΣΔ και του σοβιετικού κράτους, μετά το θάνατο του Λένιν, συνδέθηκε, τόσο με τις επιτυχίες των οικοδόμων του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, όσο και με την ανάπτυξη του σοσιαλιστικού συστήματος σε μια σειρά χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας. Ταυτόχρονα, το όνομα του Στάλιν συνδέεται με την τεράστια συμβολή της Σοβιετικής Ενωσης στη μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ηταν περίοδος που ο ιμπεριαλισμός δέχτηκε μια μεγάλη ήττα, αφού σ' ένα μέρος του πλανήτη, αρκετά σημαντικό από πολλές πλευρές, οι λαοί οικοδομούσαν το δικό τους μέλλον, τη νέα κοινωνία, καταργώντας την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και παίρνοντας την τύχη τους στα χέρια τους.
Στα 1912 έγραψε το βιβλίο «Ο μαρξισμός και το εθνικό ζήτημα», που είναι από τα πιο σημαντικά μαρξιστικά στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Στην καθοδήγηση της ένοπλης εξέγερσης στη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση πήρε μέρος σαν μέλος του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος των Μπολσεβίκων, μέλος του Στρατιωτικοεπαναστατικού Κέντρου της Πετρούπολης και της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής.
Εγινε λαϊκός επίτροπος των εθνοτήτων στην πρώτη σοβιετική κυβέρνηση. Στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου και της ξένης ιμπεριαλιστικής επέμβασης ήταν μέλος του Επαναστατικού Πολεμικού Συμβουλίου της Σοβιετικής Δημοκρατίας.
Συνέβαλε στην ενίσχυση της συμμαχίας της εργατικής τάξης με την αγροτιά, την περίοδο οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Υπερασπίστηκε τη λενινιστική πολιτική, ενάντια στην πολιτική του Τρότσκι. Αγωνίστηκε ενάντια στο δεξιό οπορτουνισμό μέσα στο κόμμα και επέμενε στην ιδεολογικοπολιτική ενότητα του κόμματος ως θεμέλιου για την πορεία της επανάστασης και την ανάπτυξη του σοσιαλισμού, υπερασπιζόμενος τις λενινιστικές αρχές για το Κόμμα Νέου Τύπου. Ηταν μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Γ' Διεθνούς.
Στο πρόσωπο του Στάλιν ξεδιπλώθηκε και συνεχίζεται σφοδρή επίθεση, κάτω από την οποία βρίσκεται η επίθεση της αστικής ιδεολογίας κατά του σοσιαλισμού και της επανάστασης. Αποδίδοντας ενέργειες και πράξεις υπερφυσικές σε μια προσωπικότητα, που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, η ιμπεριαλιστική προπαγάνδα επιδιώκει να πείσει ότι η Ιστορία δημιουργείται από τις προσωπικότητες και όχι από τους λαούς, ότι η δράση των μαζών δε διαμορφώνει τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, αλλά η προσωπικότητα, και στηριγμένοι σ' αυτή την ιδεαλιστική άποψη να αποδείξουν ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι, ούτε λίγο ούτε πολύ, τίποτα άλλο από το αποτέλεσμα της βούλησης των διαθέσεων μιας προσωπικότητας. Η οποία βεβαίως επιδίωξε και οικοδόμησε ένα βάρβαρο για τους λαούς καθεστώς, για να μπολιάσουν, και απ' αυτή τη σκοπιά, τις λαϊκές συνειδήσεις με την ψυχολογία ότι ο σοσιαλισμός είναι συνώνυμο της βαρβαρότητας και της ανελευθερίας. Πιστεύουν ότι έτσι θα θωρακίσουν τη βάρβαρη ελευθερία των καπιταλιστών να εκμεταλλεύονται τις λαϊκές μάζες.
Επιδιώκουν ταυτόχρονα να πείσουν ότι η Ιστορία, ως πραγματικότητα που διαμορφώνεται από τη βούληση της προσωπικότητας και τις ιδέες της, δημιουργείται έξω από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της εποχής, όπου δρα η προσωπικότητα. Αυτές σκόπιμα αποσιωπώνται. Αλλά οι επιδιώξεις δε σταματούν εδώ. Ο Στάλιν ήταν ηγέτης του πρώτου στον κόσμο σοσιαλιστικού κράτους. Και αυτό είναι το κύριο. Οι αστοί ιστορικοί και δημοσιολόγοι, ως μέρος της παραγωγής και αναπαραγωγής της αστικής ιδεολογίας, αποτελούν στυλοβάτες του αστικού εποικοδομήματος, με τεράστια συμβολή στη διεξαγωγή της ταξικής πάλης της αστικής ενάντια στην εργατική τάξη, του καπιταλισμού ενάντια στο σοσιαλισμό, στο ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο.
Γιατί τότε η συνεχιζόμενη επίθεση στον Στάλιν; Μα, γιατί η ταξική πάλη συνεχίζεται σφοδρή, σφοδρότατη. Αλλά και γιατί η προσωπική συμβολή του Στάλιν, στα ιστορικά πλαίσια που προαναφέραμε, είναι τεράστια. Αλλά και για έναν ακόμη λόγο: Οι τοποθετήσεις του για τις οποίες δέχτηκε και δέχεται αυτήν τη σφοδρή επίθεση επαληθεύτηκαν, όχι μόνον όσο ζούσε, αλλά ιδιαίτερα μετά το θάνατό του.
Αυτή η επαλήθευση έχει σχέση με την ανατροπή του σοσιαλισμού και τις δυνάμεις που αναδείκνυε ο Στάλιν, ως μοχλούς σ' αυτήν την επιδίωξη. Η τοποθέτηση του Στάλιν για την απειλή της διείσδυσης του ιμπεριαλισμού, σε συνδυασμό με την αντεπαναστατική δράση αντισοσιαλιστικών στοιχείων μέσα στη χώρα που οικοδομούσε το σοσιαλισμό, ήταν μια από τις βασικές αιτίες της «σταλινολογίας».
Η επαγρύπνηση απέναντι στην αντεπαναστατική δράση του διεθνούς ιμπεριαλισμού ήταν και είναι αυτή που δέχτηκε την πιο μεγάλη επίθεση. Αλλωστε, η εκτίμηση ότι η ταξική πάλη συνεχίζεται, με άλλες μορφές κατά την περίοδο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, που αργότερα καταδικάστηκε από το ΚΚΣΕ σαν λαθεμένη, ήταν σωστή. Και την καταδίκη αυτής της εκτίμησης την «πλήρωσε» ο σοσιαλισμός, όπως εκ των υστέρων φάνηκε, με την αντεπανάσταση. Ολ' αυτά, λοιπόν, επιβεβαιώνονται, με την προσωρινή ήττα του σοσιαλισμού και αποτελούν μια σημαντική παρακαταθήκη για το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, στην πάλη του στις σύγχρονες συνθήκες.
Επίσης παρουσιάζουμε εκτενή αποσπάσματα από το άρθρο «Ο Στάλιν και η Οικονομική Επιστήμη» (δημοσιεύτηκε στην ΚΟΜΕΠ, τεύχος 6/2000), του Αλμπερτ Μιχάιλοβιτς Εριόμιν, γνωστού Σοβιετικού οικονομολόγου - μαρξιστή, που απεβίωσε στις 5 Μάρτη του 2000, το οποίο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό της Ενωσης Κομμουνιστών Ουκρανίας «Μαρξισμός και Σύγχρονη Εποχή», τεύχος 1/2000. Ενα άρθρο σχετικό με την προσωπική συμβολή του Στάλιν στην Οικονομική Επιστήμη και την ολοκληρωμένη δράση του κόμματος για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Στην Ελλάδα έχει εκδοθεί από τη «Σύγχρονη Εποχή» το βιβλίο του Α. Μ. Εριόμιν «Η Διαδικασία παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ» (Αθήνα 1994).