Η είδηση για την επιδίωξη να διοργανωθεί το επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ στη χώρα μας άρχισε να περνά στα «ψιλά» των εφημερίδων. Αξίζει, λοιπόν, να θυμηθούμε ορισμένα στοιχεία για το τι είναι, από πού προέρχεται και πού αποσκοπεί αυτή η διαδικασία.

31 Γενάρη 2005. Το 5^ο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ ρίχνει την αυλαία του στο Πόρτο Αλέγκρε. Εν μέσω της διαδήλωσης κλεισίματος του Φόρουμ, στην τοπική εφημερίδα «Ο Σολ» γράφεται πως «ήδη βρίσκονται στη Δικαιοσύνη τα συμπεράσματα της ανάκρισης που διερεύνησε παρατυπίες σε ένα συμβόλαιο εκατομμυρίων που αφορούσε την ηλεκτρική εγκατάσταση του 5^ου Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ. Η ευρεία έρευνα, που διενεργήθηκε από την Υπηρεσία Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος, έχει τέσσερις τόμους και πάνω από 700 σελίδες... Οι χιλιάδες ξένων και Βραζιλιάνων που κυκλοφορούσαν στην περιοχή των εκδηλώσεων συζητώντας για έναν καλύτερο κόσμο, δίχως πείνα και διαφθορά, ούτε που φαντάζονταν πως το συμβόλαιο 1,06 εκατομμυρίων Ρεάλ (περίπου 311 χιλιάδες ευρώ) που υπογράφηκε μεταξύ των οργανωτών του Φόρουμ και μιας ιδιωτικής ηλεκτρικής εταιρίας ήταν στο δρόμο προς τη δικαιοσύνη...». Υπερτιμολογήσεις, υπεργολαβίες, μίζες, όλα τα καλά της «ελεύθερης αγοράς» στην υπηρεσία του «άλλου κόσμου εφικτού». Ο «άνθρωπος πάνω από τα κέρδη», αλλά σε καμία περίπτωση πάνω «από τα δικά μας» κέρδη...

Βεβαίως στους «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» τέτοια φαινόμενα δεν αποτελούν έκπληξη. Παρόμοια σημειώθηκαν και στο 2^ο και στο 4^ο ΠΚΦ, ενώ το τελευταίο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ διοργανώθηκε από μια ...εταιρία, την «Ηνωμένο Βασίλειο - ΕΚΦ 2004 (Λονδίνο) ΕΠΕ». Οι πολυπλόκαμοι δεσμοί των Φόρουμ με μερίδες του κεφαλαίου, κυβερνήσεις και κρατικές πολιτικές δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά και κλασικά συντηρητικές, την Καθολική Εκκλησία κλπ. ούτε περιορίζονται ούτε εξαντλούνται στην οικονομική διαπλοκή και τη χρηματοδότηση. Αφορούν κυρίως στις πολιτικές στοχεύσεις και επιδιώξεις του εγχειρήματος.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο «πνευματικός πατέρας» της ιδέας του ΠΚΦ, ο Oded Grazeu, προέρχεται από τους επιχειρηματικούς κύκλους και μάλιστα είναι επικεφαλής οργάνωσης Βραζιλιάνων επιχειρηματιών. Το Φόρουμ γεννιέται σε μια ενδιαφέρουσα για τη σύνθεσή της σύσκεψη το Φλεβάρη του 2000 στο Παρίσι, όπου παίρνουν, επιπλέον, μέρος οι Bernard Cassen και Susan George, εκδότες της «Le Monde Diplomatique» και ο Francisco Witaker, επικεφαλής μιας ένωσης βραζιλιάνικων ΜΚΟ, συνδεδεμένων με την καθολική ιεραρχία.

Το δεύτερο ΠΚΦ το 2002 θα μείνει γνωστό για την «πόρτα» που έδειξε στον Τσάβες και την κυβέρνησή του, τη χρονιά μάλιστα που είχε τη μεγαλύτερη ανάγκη αλληλεγγύης. Αποκλείονται οι ΦΑΡΚ, ενώ απορρίπτεται στο Διεθνές Συμβούλιο η ιδέα να προσκληθεί ο Φιντέλ Κάστρο.

Το 2003 προβάλλεται η ιδέα του διαλόγου και της «σύζευξης» με το φόρουμ του Νταβός. Ο Λούλα συμμετέχει και στα δύο... Ο Μάριο Σοάρες, γνωστός διεθνής αστέρας της Σοσιαλδημοκρατίας, επικροτεί την κίνηση αυτή και μιλά για την αναγκαιότητα «ενός νέου παγκόσμιου συμβολαίου» μεταξύ των δύο φόρουμ. Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο Renato Ruggiero, πρώην γενικός διευθυντής του ΠΟΕ και πρώην ΥΠΕΞ της Ιταλίας. Στο ΠΚΦ πάει και η «κεντροδεξιά»: Η κυβέρνηση Σιράκ εκπροσωπείται από 3 υπουργούς και, μάλιστα, η Γαλλίδα υπουργός Ισότητας ενθουσιασμένη αναφωνεί «η νέα συνείδηση της εποχής μας γεννιέται στο Πόρτο Αλέγκρε»!

Ενόψει της εισβολής στο Ιράκ, ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας της Βραζιλίας (βασικού χορηγού του φόρουμ) Henrique Meirelles, μιλώντας στο Πόρτο Αλέγκρε, εύχεται: Να είναι ένας πόλεμος γρήγορος, «φτηνός» και να μην επηρεάσει την τιμή του πετρελαίου... και να φανταστεί κανείς ότι τα φιλειρηνικά κινήματα βρίσκονται σε εγρήγορση για την κινητοποίηση στις 15 Φλεβάρη, με σύνθημα «Οχι στον πόλεμο με ή χωρίς απόφαση του ΟΗΕ».

Το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ (ΠΚΦ) δεν ήταν ιδέα των κινημάτων. Γεννήθηκε έξω από τα κινήματα, ως αντίδραση στην εμφάνιση λαϊκών κινημάτων, στην ανησυχία που προκάλεσε σε κυρίαρχους κύκλους η έκρηξη στο Σιάτλ το 1999 και τα σημάδια μιας ριζοσπαστικοποίησης που ωρίμαζε.

Ηδη από το 2000, κατά τη σύνοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) στην Πράγα, για πρώτη φορά εμφανίζεται παράλληλα στις εκδηλώσεις και τις διαδηλώσεις ένα «φόρουμ συζήτησης» μεταξύ εκπροσώπων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ) και του ΔΝΤ ύστερα από πρωτοβουλία του γνωστού για τον αντικομμουνισμό του Χάβελ. Ορισμένοι αναλυτές μιλάνε για την «ίδρυση μιας νέας διεθνούς της κοινωνίας των πολιτών». Η ιδέα της «παγκόσμιας συναίνεσης» και των διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και Νταβός, ως διεθνών φορέων των «κοινωνικών εταίρων», σήμερα αποτελεί πλέον πολιτική σε εφαρμογή.

Συσσωρεύεται πίεση στο να περάσουν τα κινήματα από τη θέση αντίθεσης - αντιπαράθεσης στους διεθνείς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς και την πολιτική τους, στη διατύπωση «εναλλακτικών λύσεων». Στην ουσία στον εγκλωβισμό τους «εντός των τειχών». Αυτό εκφράζεται και στη μετονομασία του «κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης» σε «κίνημα για μια εναλλακτική παγκοσμιοποίηση».

Παράλληλα, χρόνο το χρόνο, και στο βαθμό που διαμορφώνονταν δομές από πάνω προς τα κάτω (κοινωνικά φόρουμ σε περιφερειακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο), η διαδικασία αποξενωνόταν από τα κινήματα και τα αιτήματά τους. Φυλλομετρώντας το πρόγραμμα της τελευταίας έκδοσής του στο Πόρτο Αλέγκρε, θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς πως το μεγάλο κίνημα κατά του πολέμου στο Ιράκ δεν υπήρξε ποτέ, ιδιαίτερα αν καταμετρήσει τα μόλις έξι (ναι, 6!) μεγάλα σεμινάρια που ασχολούνταν με το θέμα λίγες μέρες πριν την εκλογική φάρσα στο Ιράκ.

Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ. Και στην Ευρώπη εκφράζονται τα τελευταία χρόνια οι τάσεις αφύπνισης, με δυνάμωμα των αγώνων, με ένταση της αντίστασης. Οι κινητοποιήσεις ενάντια στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους πολλαπλασιάστηκαν, δυνάμωσαν οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης με τον αγώνα των Παλαιστινίων, των άλλων λαών που αγωνίζονται. Επεκτάθηκαν τα αντιΝΑΤΟικά κινήματα.

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση των μονόδρομων του Μάαστριχτ και της ΟΝΕ το σύνθημα «Ενάντια στην Ευρώπη του κεφαλαίου και του πολέμου» προέκυψε ως κύριο σύνθημα σε όλες τις μεγάλες κινητοποιήσεις κατά τις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ μέχρι το 2002, ακόμη και εκεί που δεν υπήρχαν δυνατές παραδόσεις αντι-ΕΕ αγώνων.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός πως οι κινητοποιήσεις στις Συνόδους Κορυφής της ΕΕ λαμβάνουν όλο και δυνατότερα αντι-ΕΕ και αντικαπιταλιστικά χαρακτηριστικά, ξεπερνώντας και αμφισβητώντας τις πολιτικές που έχουν προωθήσει τόσο οι κεντροαριστερές όσο και οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις και συνασπισμοί από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ το '92 και τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ το '99. Σημάδια των καιρών, που και ο αντίπαλος παίρνει υπόψη: Με δυνάμωμα της καταστολής, ιδιαίτερα μετά το Γκέτεμποργκ, ακόμα και με αναστολές της ίδιας αυτής αντιδραστικής Συνθήκης του Σένγκεν, όταν και τα ελάχιστα όρια αστικής νομιμότητας που αφήνει αποτελούν κίνδυνο.

Η διοργάνωση του πρώτου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Φόρουμ στη Φλωρεντία αποτελεί σημείο άξιο υπενθύμισης. Οι εκδηλώσεις στη Φλωρεντία εμφανίζουν ένα σημαντικό ριζοσπαστισμό, που όμως είναι απόρροια αυτής της γενικής τάσης. Το πρωτογενές αποτέλεσμα του ΕΚΦ είναι όμως ακριβώς το αντίθετο: Ο περιορισμός και η ασφυξία των ριζοσπαστικών δυνάμεων και κινημάτων.

Πραγματικά, το 1^ο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ σημαίνει τον ευνουχισμό και την υποχώρηση για το κίνημα των αντι-συνόδων και των κινημάτων που αμφισβητούν πολιτικές της ΕΕ: Στη θέση τους προβάλλεται ένα «κίνημα» «για μια άλλη Ευρώπη»!!!

Αυτό περπατά σε όλη την Ευρώπη με την εξαίρεση των περιπτώσεων όπου αναπτύσσεται συγκεκριμένη και ισχυρή παρέμβαση κομμουνιστικών δυνάμεων. Οι σημαντικές διαδηλώσεις (αντι-ΝΑΤΟ στην Πράγα το Νοέμβρη του 2002, αντι-ΕΕ στην Κοπεγχάγη το Δεκέμβρη του 2002, Λαϊκή Αντισύνοδος στη Θεσσαλονίκη 2003, αντι-ΝΑΤΟ στην Κωνσταντινούπολη Ιούνης 2004) γίνονται με πρωταγωνιστικό ρόλο των κομμουνιστών, των ριζοσπαστικών αντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων, που κινούνται πέρα και έξω από τα Φόρουμ.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαλυτικής επίδρασης που ασκεί το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ (ΕΚΦ) είναι η Ιταλική Προεδρία της ΕΕ το β΄ εξάμηνο του 2003. Εκεί λοιπόν στην Ιταλία, τη «μητέρα» του ΕΚΦ, μετά τις μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις της «Δράσης» στη Θεσσαλονίκη, με κυβέρνηση Μπερλουσκόνι και μετά τον πόλεμο στο Ιράκ, και μάλιστα ενόψει επικύρωσης «ευρωσυντάγματος» δεν πραγματοποιείται απολύτως τίποτα! Καμιά ευρύτερη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία ή κινητοποίηση.

Τρία χρόνια από το πρώτο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ είναι αρκετά για μια αξιολόγηση και των πολιτικών θέσεων που προβάλλει:

- Πρόκειται για ένα θερμό υποστηρικτή της διεύρυνσης της ΕΕ, την οποία ακόμη και «πολύχρωμες» δυνάμεις την είχαν αποκαλέσει «προσάρτηση». Ούτε καν «για τα μάτια του κόσμου» (τρόπος του λέγειν) δεν εξέφρασε έστω μια στοιχειώδη αλληλεγγύη προς την τουρκική αριστερά και το λαϊκό κίνημα της χώρας, που είναι ενάντια στην ένταξή της στην ΕΕ.

- Οι ηγετικές δυνάμεις του Ευρωπαϊκού Φόρουμ, 3 χρόνια τώρα, δε βρήκαν την ευκαιρία να πουν μια κουβέντα, στα λαλίστατα μανιφέστα τους, ούτε για τις απαγορεύσεις ενάντια σε κομμουνιστές, ούτε για το απαρτχάιντ που βιώνουν εκατοντάδες χιλιάδες «μη πολίτες» σε Λετονία, Εσθονία, Σλοβενία.

- Ποτέ δεν άρθρωσε μια κριτική έστω λέξη για το Μάαστριχτ και τις 4 ελευθερίες του κεφαλαίου που θεσμοθετεί, μια αμφισβήτηση έστω του διεθνούς ιμπεριαλιστικού ρόλου της ΕΕ.

- Στις «εκκλήσεις» των «κοινωνικών κινημάτων» δεν αφιερώθηκε ποτέ ούτε μια σειρά στη «στρατηγική της Λισαβόνας», που αποτελεί τον πολιορκητικό κριό των αναδιαρθρώσεων.

- Στην τελευταία δε «έκκληση» του ΕΚΦ του Λονδίνου, αναφερόμενο στη συνταγματική συνθήκη, διακηρύσσει πως «το Σχέδιο αυτό δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας», καλλιεργώντας την ψευδαίσθηση - και άρα τον ευνουχισμό του κινήματος - ότι μπορεί να υπάρξει ένα άλλο σχέδιο «προοδευτικού» «ευρωσυντάγματος»!

- Στο πολιτικό επίπεδο λειτουργεί ως «κολυμπήθρα του Σιλωάμ» για τη σοσιαλδημοκρατία και τα κεντροαριστερά σενάρια. Οπως στην περίπτωση της Ισπανίας, όπου «σούμπιτο» το κίνημα το καρπώθηκε ο Θαπατέρο και το... δικαίωσε, αποσύροντας τα στρατεύματά του από το Ιράκ και στέλνοντάς τα στην Αϊτή δίχως να κουνηθεί φύλλο!

Ο ερχομός του ΕΚΦ στην Ελλάδα πρέπει να ερμηνευτεί υπό το πρίσμα διαφορετικών στοιχείων και κινήτρων.

Καταρχήν υλοποιεί και γίνεται φορέας του προσανατολισμού επέκτασης της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο χώρο των Βαλκανίων, όπου βρίσκονται όλα τα άμεσα υποψήφια μέλη της.

Επιπλέον, έρχεται για να δώσει ώθηση στα κεντροαριστερά σενάρια. Οπως ακριβώς έκανε στην Ιταλία όπου οι ριζοσπαστικές δυνάμεις μπήκαν υπό το καπέλο του Πρόντι, το κίνημα της «ανυπακοής» εξαφανίστηκε και δυνάμεις στο αντιπολεμικό κίνημα αρχίζουν να φλερτάρουν με την ιδέα μιας κατοχικής δύναμης στο Ιράκ με το προσωπείο του ΟΗΕ.

Τέλος, αποτελεί μια ανοιχτή επέμβαση ενάντια στο λαϊκό κίνημα και τους αγώνες στη χώρα μας. Οχι μόνο γιατί οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν έχουν δείξει την παραμικρή αλληλεγγύη με τους αγώνες που βρίσκονται σε εξέλιξη (μαθητές - φοιτητές, αγρότες, απεργία 17 Μάρτη κλπ.), αλλά και γιατί οι ντόπιοι διοργανωτές βρίσκονται στον αντίποδα αυτών των αγώνων (από τη συναινετική πλειοψηφία της ΓΣΕΕ, τους συνένοχους στον «εθνικό διάλογο» για την Παιδεία, τους Ευρωφιλελεύθερους του Συνασπισμού κλπ.). Το αυτό άλλωστε έργο το έχουμε ξαναδεί τον Ιούνη του 2003 στη Θεσσαλονίκη.

Σε κάθε περίπτωση μπορούν να προστρέξουν στον πιο πρόσφατο φανατικό υποστηρικτή του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ που δεν είναι άλλος από τον ...πρόεδρο της Κομισιόν, τον κ. Μπαρόζο, ο οποίος μάλιστα μιλά για «κίνημα που αρχικά θεωρούνταν έως και κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης» (!!), το οποίο βεβαίως έχει ωριμάσει «κατανοώντας έγκαιρα πως η παγκοσμιοποίηση είναι αναπόφευκτη» και σήμερα καταθέτει εποικοδομητικές προτάσεις.

Στις 21.2.2005 μιλώντας στο Ευρωκοινοβούλιο μας είπε πως «μορφοποιείται η νέα πραγματικότητα της παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ορίζεται τόσο από τις επίσημες συναντήσεις στον ΠΟΕ, την Παγκόσμια Τράπεζα και τους G8 όσο και από τις πιο ανεπίσημες όπως το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ... Τόσο το Πόρτο Αλέγκρε όσο και το Νταβός στέκουν ως σύμβολα του πραγματικού οφέλους της παγκοσμιοποίησης... αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι το πώς οι ατζέντες και των δύο συναθροίσεων τείνουν να συγκλίνουν»!!!

Αν, μάλιστα, αναλογιστεί κανείς ότι επιδιώκουν το 2006 το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ (ΕΚΦ) να γίνει στη χώρα μας, ως περιφερειακή έκδοση του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ, τότε οι οργανωτές θα πρέπει να στείλουν έγκαιρα πρόσκληση στον κ. Μπαρόζο, αφού όπως μας είπε «αυτό το χρόνο, πήρα μέρος στο Νταβός: την ερχόμενη χρονιά ελπίζω πως η Επιτροπή θα μπορέσει να συναντηθεί μαζί με τους 150.000 ανθρώπους που συμμετέχουν στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ».

Πες μου το φίλο σου να σου πως ποιος είσαι.

Με τέτοιους όρους ίσως «μια άλλη τράπεζα είναι εφικτή», όπως διαφήμιζε στα κιόσκια της η Τράπεζα της Βραζιλίας στο Πόρτο Αλέγκρε, ένας άλλος κόσμος, όμως, σίγουρα ΟΧΙ...