Γρηγοριάδης Κώστας

Πυκνώνουν οι έρευνες και η δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων τους που αφορούν τον φρενήρη ρυθμό της υπερκατανάλωσης των πλούσιων χωρών του Βορρά. Ενα επιβαλλόμενο πρότυπο πάνω στο οποίο στηρίζεται η οικονομία της αγοράς και η υποτιθέμενη ευδαιμονία των πλούσιων καπιταλιστικών χωρών. Την ίδια στιγμή που καθημερινά πεθαίνουν χιλιάδες άνθρωποι στον Τρίτο Κόσμο από την πείνα, στις αναπτυγμένες χώρες πετιούνται τόνοι ληγμένων τροφίμων, τα οποία παράχθηκαν, αγοράστηκαν και δεν καταναλώθηκαν ποτέ!

Οι ΗΠΑ και η Μεγάλη Βρετανία έχουν να επιδείξουν αξιοζήλευτες επιδόσεις, ως προς τα παραγόμενα τρόφιμα που οδηγούνται στους κάδους των απορριμμάτων. Η πρώτη κατέχει ένα ποσοστό που αγγίζει το 50% και η δεύτερη το 40%. Η χώρα του Τ. Μπλερ, έχοντας στη φαρέτρα της εκτός από τη διάλυση της δημόσιας παιδείας και της κοινωνικής πρόνοιας, των υψηλών ποσοστών ανεργίας και τη συμμετοχή σε κατακτητικούς πολέμους συναγωνίζεται τη χώρα του Μπους στη σπατάλη τροφίμων που υπολογίζεται ετησίως τα 29,5 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στη διατροφή 150 εκατομμυρίων υποσιτιζόμενων συνανθρώπων μας. Αντίστοιχες είναι οι αναλογίες που αφορούν και τις ΗΠΑ. Να προσθέσουμε ότι στα απορρίμματα από τα «άχρηστα» τρόφιμα συμπεριλαμβάνονται και αγροτικά προϊόντα, τα οποία σαπίζουν ή πετιούνται, όχι γιατί δεν είναι καλά, αλλά επειδή δεν πληρούν προδιαγραφές, όπως μέγεθος, εμφάνιση κτλ. Από τους 22,5 εκατομμύρια τόνους απορριμμάτων της Μ. Βρετανίας το 16% περίπου προέρχεται από «άχρηστα τρόφιμα». Το νέο αυτό είδος απορριμμάτων θα μπορούσε να ανακυκλωθεί και σε ένα μεγάλο ποσοστό να αποβεί χρήσιμο κι αν μη τι άλλο να μην επιβαρύνει το περιβάλλον. Αλλά ούτε αυτό προβλέπεται να συμβεί σύντομα. Οι Σκανδιναβικές χώρες, που θεωρούνται από εκείνες που έχουν να επιδείξουν τις καλύτερες επιδόσεις στο πεδίο της ανακύκλωσης έχουν θέσει ως στόχο το 40-45% για την ανακύκλωση των τροφίμων που πετιούνται στην προσεχή δεκαπενταετία. Να επισημάνουμε, επίσης, ότι πέρα από το τεράστιο κόστος που δαπανάται για την αγορά άχρηστων και τη διαχείριση των απορριμμάτων τους υπάρχει η διάσταση της σπατάλης ενέργειας, για τα τυποποιημένα τρόφιμα, η οποία συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αλλά στην ατζέντα της όποιας συζήτησης γύρω από το συγκεκριμένο ζήτημα παρόμοιες προσεγγίσεις εξοβελίζονται στο πυρ το εξώτερο.

Αν πολλά από τα τρόφιμα που αγοράζουμε καταλήγουν στις χωματερές πολλά άλλα καταλήγουν στην κοιλιά μας και η ποιότητά τους κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι. Το σύνολο σχεδόν των ημιμαγειρεμένων και τυποποιημένων τροφίμων, εξαιτίας των συντηρητικών για μεγαλύτερη διάρκειας ζωής - και των βελτιωτικών - για καλύτερη γεύση - είναι στην καλύτερη περίπτωση άχρηστα (από διατροφική άποψη) και στη χειρότερη (που είναι και συνηθέστερη) επικίνδυνα. Αποτέλεσμα, η αύξηση των καρδιοπαθειών και άλλων παθήσεων. Ενα φαινόμενο που τείνει να γενικευτεί είναι η παχυσαρκία και ειδικά η παιδική παχυσαρκία. Τα ποσοστά των υπέρβαρων παιδιών στις χώρες της ΕΕ ηλικίας 4-11 ετών ξεκινούν από το 15% (Γερμανία, Τσεχία) και φτάνουν το 30-35% (Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα) με σοβαρές συνέπειες στην υγεία τους. Η αλλαγή του διατροφικού προτύπου φέρνει τη χώρα μας στη δεύτερη θέση. Μιας χώρας που θεωρητικά η μεσογειακή διατροφή αποτελεί το σωστό πρότυπο. Κι αν στα σχολεία των Σκανδιναβικών χωρών στα διαλείμματα μοιράζονται φρούτα, στα καθ' ημάς τα πλεονάσματα των αγροτικών προϊόντων οδηγούνται στις χωματερές, εξαιτίας της παντελούς απουσίας αγροτικής πολιτικής, όπου οι μεσάζοντες κάνουν παιχνίδια με τις τιμές και οι εκπρόσωποι του δικομματισμού υπογράφουν συμβάσεις με το διευθυντήριο της ΕΕ για το ξεκλήρισμα του αγροτικού κλήρου. Ετσι, στα ελληνικά κυλικεία οι μαθητές καταναλώνουν γαριδάκια, τσιπς, σοκολάτες και πίνουν αναψυκτικά τύπου «κόλα».

Αναφέροντας τα παραπάνω να επισημάνουμε ότι Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Καταναλωτικής Αγωγής, Αγωγής της Υγείας κ.ά, αλλά ακόμα και στα σχετικά εγχειρίδια, μόνο νύξεις γίνονται στα παραπάνω. Λ.χ. απουσιάζουν ή υποβαθμίζονται συσχετίσεις του διατροφικού προβλήματος του πλανήτη και της περιβαλλοντικής διάστασης (ρύπανση, φέρουσα ικανότητα χώρων ταφής των απορριμμάτων). Περιορίζονται σε γενικόλογες ηθικολογίες που προσιδιάζουν περισσότερο σε εκκλησιαστικά κηρύγματα από άμβωνος, παρά σ' ένα συστηματικό επιστημονικό λόγο. Η πλήρης αποφλοίωση μιας φιλοσοφικής προσέγγισης στα παραπάνω ζητήματα ακυρώνει εν τη γενέσει της τις όποιες προσπάθειες διατύπωσης μιας άλλης πρότασης για ένα άλλου τύπου σχολείο απεκδυόμενου του ρόλου του ως μονοσήμαντου μηχανισμού αναπαραγωγής της κυρίαρχης ιδεολογίας. Αλλά πόσο εφικτό είναι κάτι τέτοιο εντός του πλαισίου του υπάρχοντος συστήματος;