Σε «πογκρόμ» εξελίσσεται η διαδικασία εξώσεων σημαντικών πολιτιστικών - καλλιτεχνικών φορέων στη Ρωσία και κατοχής της ακίνητης περιουσίας τους από το αδηφάγο κεφάλαιο. Κυρίως στη Μόσχα - όπου βρίσκεται σε εξέλιξη ο πόλεμος των εταιριών για τα πολεοδομικά «φιλέτα» της πανάκριβης πρωτεύουσας - η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη, αφού τα λεφτά που «παίζονται» είναι τεράστια και, ως εκ τούτου, οι ...«επενδυτές» έχουν ακόμη περισσότερη προνομιακή μεταχείριση από το πολιτικό και δικαστικό σύστημα.

Ετσι, μετά τη γνωστή ιστορία της έξωσης του Μουσείου Κινηματογράφου για χάρη ενός ...καζίνο (θυμίζουμε ότι μέχρι το τέλος του χρόνου το Μουσείο πρέπει να τα «μαζεύει», αλλά ακόμη δεν έχει βρει στέγη) ήρθε η σειρά των εικαστικών καλλιτεχνών. Σύμφωνα με την εφημερίδα «Ισβέστια», την περασμένη βδομάδα, δικαστήριο της Μόσχας εξέδωσε απόφαση, σύμφωνα με την οποία αναγνωρίζονται δικαιώματα ιδιοκτησίας σε εταιρία, πάνω στα ατελιέ γνωστών Ρώσων ζωγράφων και άλλων εικαστικών που έχουν την «ατυχία» να βρίσκονται σε κεντρικό σημείο της πόλης!

Ηδη η εταιρία («ΑΝΤΑΡΕΣ ΑΕ») κρέμασε και ταμπέλα στην πόρτα του ασανσέρ στον ένατο όροφο (την οποία κλείδωσε) με την οποία ανακοινώνει στους καλλιτέχνες ότι ο όροφος που βρίσκονται τα ατελιέ τους είναι «ιδιοκτησία» της και ότι η «κατάληψη ατομικής ιδιοκτησίας αντίκειται στο νόμο»! Και για να γίνει ακόμη πιο σαφής, η εταιρία καγκελόφραξε και τις εξωτερικές προσβάσεις στα μπαλκόνια του ορόφου, ενώ η αστυνομία «εποπτεύει» περιοδικώς το χώρο μπας και «μπουκάρουν» οι ...«επικίνδυνοι» γλύπτες και ζωγράφοι!

Τι ενδιαφέρον όμως έχει ο ένατος όροφος του κτιρίου 2 που βρίσκεται στην οδό Μπριάνσκι, για τους «επενδυτές»; Καταρχήν η έκτασή του: τα περίπου 40 ατελιέ καταλαμβάνουν 1.300 τ.μ., σε μια πόλη που ένα διαμέρισμα 50 τ.μ. μπορεί να φτάσει και τα 800 δολάρια ενοίκιο. Επιπλέον, το κτίριο βρίσκεται πάνω στην πλατεία του Κίεβσκι Βακζάλ, ενός από τους κεντρικότερους σιδηροδρομικούς σταθμούς της Μόσχας. Το κεφαλαιοκρατικό ενδιαφέρον για τα ατελιέ ξεκίνησε όταν μαθεύτηκαν τα σχέδια «ανάπλασης» της πλατείας. Δηλαδή, συντόμως, η περιοχή θα μετατραπεί σε ένα ακόμη εμπορικό, επιχειρηματικό και «ψυχαγωγικό» κέντρο του συρμού, δηλαδή ένα τεράστιο οικονομικό «φιλέτο» για κερδοφόρες επενδύσεις. Τηρουμένων των αναλογιών, κάτι τέτοιο έγινε και με τη συνοικία του Ψυρρή στην Αθήνα όπου εκδιώχθηκαν οι εναπομείνασες παραδοσιακές επαγγελματικές δραστηριότητες και ο χώρος «αναπλάστηκε».

Επιστρέφοντας στο κτίριο της οδού Μπριάνσκι, η «ΑΝΤΑΡΕΣ» δεν είναι η μοναδική εταιρία που «κατέλαβε» το χώρο. Δεδομένου ότι ο τρόπος ιδιωτικοποίησης ακινήτων στη Ρωσία (από διαμερίσματα μέχρι δημόσια κτίρια) περιλαμβάνει και «κλασικές» μαφιόζικες μεθόδους (εκβιασμοί κλπ.) είναι δύσκολο να ανακαλύψει κανείς το «παραθυράκι» που βρήκαν οι εταιρίες, για να βάλουν «χέρι» στο κτίριο, το οποίο τυπικά ανήκει στο δήμο της Μόσχας. Σύμφωνα με την εφημερίδα, στις 23 Μάρτη 2004, ο συνεταιρισμός «Μοσχοβίτικη Ενωση Καλλιτεχνών» (ΜΕΚ) - στον οποίο έχει αποδοθεί όλο το κτίριο από το δήμο προς χρήση - κατέθεσε αίτηση ιδιοκτησίας και του ένατου ορόφου. Μετά, φέρεται να πούλησε τα ατελιέ σε διάφορες εταιρίες, οι οποίες με τη σειρά τους τα μεταπούλησαν σε άλλες, μεταξύ αυτών και η «ΑΝΤΑΡΕΣ».

Υπάρχει, πάντως, και μια εκδοχή για το πώς έφτασε η ΜΕΚ να πουλήσει τα ατελιέ. Σύμφωνα με έναν από τους ζωγράφους που πετιούνται στο δρόμο, τον Πάβελ Νικόνοφ (από συνέντευξη σε ραδιοφωνικό σταθμό της Μόσχας), «η απάτη ξεκίνησε από τη στιγμή που τμήμα της διοίκησης του συνεταιρισμού μας, κατοχύρωσε, με παράνομο τρόπο, τα ατελιέ στο όνομά της. Με ποιον τρόπο το έκανε αυτό δεν το ξέρουμε ακόμα, αλλά ξέρουμε ότι κατατέθηκαν εντελώς πλαστά, παράνομα έγγραφα. Σα να μην έφτανε όμως ότι τα ιδιοποιήθηκαν, άρχισαν και να τα πουλάνε».

Να σημειωθεί εδώ πως δεν πρέπει να κάνει εντύπωση ότι οργανώσεις ή συνεταιρισμοί με τελείως διαφορετικό νομικό και κοινωνικό πλαίσιο στο σοσιαλισμό, μετατράπηκαν σε καθαρώς εταιρίες με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, έστω και διατηρώντας τις προηγούμενες ταμπέλες τους. Αυτό συνέβη μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ κατά κόρον σε όλους τους τομείς και βέβαια δε θα τη «γλίτωναν» οι πολιτιστικοί.

Οπως και να 'χει, οι εικαστικοί κατέφυγαν στα δικαστήρια και έχασαν. Κατά την εταιρία, «απλώς υλοποιούμε το δικαίωμα στην ιδιοκτησία». Οσο κι ακούγεται θρασύτατη αυτή η δήλωση, ωστόσο εδράζεται στη «διαπίστωση» της εισαγγελίας της δυτικής Μόσχας ότι «δεν υπάρχει έγκλημα», για να προχωρήσει σε έφεση της δικαστικής απόφασης, όπως ζητούν οι εικαστικοί!

Για την καπιταλιστική «δικαιοσύνη» δεν αποτελεί φυσικά έγκλημα το γεγονός ότι πετιούνται στο δρόμο δεκάδες καλλιτέχνες από τα ατελιέ τους, μεταξύ αυτών εικαστικοί που έχουν λάβει πλήθος διακρίσεων, έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους στη ρωσική τέχνη των τελευταίων δεκαετιών, ενώ έχουν τιμηθεί και από το σημερινό καθεστώς με το χαρακτηρισμό του «λαϊκού καλλιτέχνη της Ρωσικής Ομοσπονδίας».

Ούτε αποτελεί έγκλημα ότι ξεπουλιέται ιδιοκτησία των λαών της ΕΣΣΔ, αφού με χρήματά τους δημιουργήθηκε η πολιτιστική υποδομή. Τα συγκεκριμένα ατελιέ κατασκευάστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του '60, με μέσα του ταμείου των εικαστικών και αποδόθηκαν στο συνεταιρισμό τους, ο οποίος με τη σειρά του τα απέδωσε στους ίδιους. Δεν ήταν φυσικά τα μοναδικά καλλιτεχνικά εργαστήρια που η σοβιετική εξουσία παραχώρησε. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της ΜΕΚ, Ανατόλι Κίεβσκι, επί ΕΣΣΔ, η ένωση λάμβανε περίπου 50 νέα εργαστήρια σε όλη τη χώρα κατ' έτος, ενώ τα τελευταία χρόνια χάνει κάθε χρόνο περίπου τόσα! Για τον ίδιο, το πρόβλημα ξεκίνησε από το ότι πέρυσι δεν έγινε νέα καταχώριση των εργαστηρίων στο όνομα της ΜΕΚ.

Τώρα, οι καλλιτέχνες της οδού Μπριάνσκι βρίσκονται σε αδιέξοδο. Μεταξύ αυτών και ο Μάι Μιτούριτς, για τον οποίο, τον ερχόμενο Σεπτέμβρη, η Πινακοθήκη Τρετιακόφ ετοιμάζει μεγάλη αναδρομική έκθεση για τα 80χρονά του. Ο καλλιτέχνης έχει ήδη τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο της χώρας και είναι μέλος του προεδρείου της Ακαδημίας των Καλλιτεχνών. Το «δώρο» για την επέτειό του είναι να βλέπει τα ατελιέ των συναδέλφων του να κλείνουν το ένα μετά το άλλο και να περιμένει τη σειρά του. «Μοιάζει με θάνατο για μένα», δήλωσε στο ράδιο. «Βρίσκομαι 35 χρόνια εδώ. Το διαμέρισμά μου είναι μικρό, ένα δυάρι, και είναι δύσκολο να χωρέσει το εργαστήριό μου. Πολύ περισσότερο που δεν είμαι, όπως βλέπετε, νέος. Ακόμη κι αν βρεθεί ένα μέρος πιο μακριά δε θα μπορώ να το χρησιμοποιήσω γιατί το σπίτι μου βρίσκεται δίπλα. Τι να κάνω τώρα; Ολη η ζωή μου πέρασε εδώ. Είναι όλη η ζωή μου...».

Ανάλογο «δώρο», αυτή τη φορά μάλλον λόγω της μεγάλης επετείου των 60χρονων από την Αντιφασιστική Νίκη έκανε το σύστημα και στον Σεργκέι Ιβανόφ, ο οποίος, εκτός από καλλιτέχνης που διατηρεί ατελιέ στο κτίριο από το 1971 είναι και βετεράνος του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου. Ο ίδιος δήλωσε ότι έστειλαν γράμματα στον Πρόεδρο της χώρας, στην εισαγγελία της Μόσχας και της περιοχής τους, στο δικαστήριο της πόλης, ακόμη και στον υπουργό Αμυνας! «Ούτε καν μας απάντησαν. Μας πετούν, μαζί με τα έργα μας, στο δρόμο».