Με μια κουβέρτα στο χέρι, καινούρια παπούτσια και σακούλες με ψωμί και γάλα, εκατοντάδες ταλαιπωρημένες ψυχές στοιβάζονταν σε αεροσκάφη που τους μετέφεραν στις πατρίδες τους. Σε αυτό το σημείο τερματίστηκε «άδοξα» η προσπάθεια χρόνων, να προσεγγίσουν τη «γη της Επαγγελίας: την Ευρώπη».

Οι σκηνές διαδραματίστηκαν, πριν από μερικές μέρες, στην πόλη Ούζντα, του Μαρόκου. Την ευθύνη των πτήσεων ανέλαβε η Διεθνής Οργάνωση για τη Μετανάστευση, η οποία υποχρέωσε τους μετανάστες να υπογράψουν χαρτί, όπου αναγνωρίζουν ότι επιστρέφουν ...εθελουσίως στην πατρίδα τους.

Μέσα σε λίγες μέρες, αναχώρησαν αεροπορικώς από την Ούζντα 639 υπήκοοι του Μάλι και άλλοι 689 της Σενεγάλης. Στην αναμονή βρίσκονται εκατοντάδες ακόμη, τόσο από τις χώρες αυτές, όσο και από το Κονγκό, την Γκάνα, τη Γουινέα, το Καμερούν, την Ακτή του Ελεφαντοστού και άλλες υποσαχάρειες αφρικανικές χώρες. Η ιστορία όλων, λίγο - πολύ η ίδια. Αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, εγκατέλειψαν τις χώρες τους και προσπάθησαν, διά μέσου του Μαρόκου, να εισέλθουν στους ισπανικούς θύλακες της Θέουτα και της Μελίγια, που θεωρούνται ο προθάλαμος της Ισπανίας, άρα και της ...παραδεισένιας Ευρώπης.

Η ιστορία αυτή, που χρειάστηκε μόνο λίγες λέξεις για να περιγραφεί, μπορεί να χρειάστηκε χρόνια για να εκτυλιχτεί και στιγματίστηκε από κακουχίες κάθε είδους και εξευτελισμούς. Η χειρότερη στιγμή, όμως, είναι εκείνη που το όνειρο θρυμματίζεται: Η στιγμή που Ισπανοί στρατιώτες αρχίζουν να τους πυροβολούν και οι Μαροκινοί να τους χτυπούν ανηλεώς, να τους φορτώνουν σαν σακιά σε λεωφορεία, να τους εγκαταλείπουν στην τύχη τους μέσα στην απέραντη έρημο.

Η τελευταία πράξη του δράματος, αυτή των επεισοδίων, ήταν και αυτή που ήρθε στη δημοσιότητα. Εννοείται, όχι σε όλο της το «μεγαλείο». Από τα τέλη Αυγούστου, τα πνεύματα στη συνοριακή γραμμή ανάμεσα στο Μαρόκο και στους δύο θύλακες ήταν οξυμένα. Χιλιάδες οικονομικοί πρόσφυγες περικύκλωναν τα 6 μέτρα αγκαθωτού φράχτη που περικλείει τους θύλακες. Πολλοί από αυτούς πέρασαν, υπό το καταφύγιο της πέριξ βλάστησης, πολλούς μήνες, ίσως και χρόνια, περιμένοντας «την κατάλληλη στιγμή».

Από τα μέσα Σεπτέμβρη μέχρι το πρώτο 10ήμερο του Οκτώβρη, έγιναν 3 ομαδικές απόπειρες εισόδου μεταναστών στους θύλακες. Στη μία από αυτές, περισσότεροι από 1.000 μετανάστες προσπάθησαν να ξεπεράσουν το εμπόδιο του φράκτη με αυτοσχέδιες σκάλες. Συνολικά, μέχρι σήμερα έχουν χάσει τη ζωή τους, επισήμως, 11 μετανάστες και έχουν τραυματιστεί περισσότεροι από 200.

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις καταγγέλλουν ότι οι θάνατοι, αλλά και οι τραυματισμοί δεν είναι ατύχημα. Επιμένουν ότι πρόκειται για δολοφονίες και για ηθελημένα βαρείς τραυματισμούς, καθώς οφείλονται σε πλαστικές σφαίρες, αλλά και σε άγριους ξυλοδαρμούς. Οσοι γλιτώνουν από τις ισπανικές σφαίρες, πέφτουν στα χέρια των Μαροκινών αστυνομικών και δε γλιτώνουν το ξυλοφόρτωμα. Ακόμη, όμως, και αν επιζήσουν από αυτό, τότε, όπως καταγγέλλουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, στοιβάζονται σε «κέντρα υποδοχής», όπου οι συνθήκες υγιεινής και διαβίωσης είναι τέτοιες, που με μαθηματική ακρίβεια οι περισσότεροι θα αρρωστήσουν σοβαρά.

Οσο γι' αυτούς, που είναι, ήδη, άρρωστοι, δεν υπάρχει τύχη. Χαρακτηριστική είναι η μαρτυρία φωτογράφου του Γαλλικού Πρακτορείου, ο οποίος περιδιαβαίνοντας ένα από αυτά τα κέντρα αντίκρισε δύο νεαρούς άνδρες από το Καμερούν να ψυχορραγούν. Οπως πληροφορήθηκε από άλλους μετανάστες, έπασχαν από ελονοσία, αλλά κανείς δεν εδέησε να κάνει κάτι γι' αυτό. Ούτε, φυσικά, για όλους τους υπόλοιπους που κινδύνευαν να νοσήσουν.

Βέβαια, αυτή είναι η καλή εκδοχή. Γιατί υπάρχουν και χειρότερα. Οι μαροκινές αρχές συλλαμβάνουν τους οικονομικούς πρόσφυγες από τις παρυφές των 2 ισπανικών θυλάκων και τους εγκαταλείπουν στο μέσο της ερήμου. Οσο και αν ακούγεται απίθανο, συνέβη. Υπηρεσίες του ΟΗΕ και η οργάνωση «Γιατροί χωρίς Σύνορα» εντόπισαν περίπου 500 πρόσφυγες σε άθλια κατάσταση, μέσα στην έρημο ανάμεσα στο Μαρόκο και στην Αλγερία, ανατολικά της περιοχής Ελ Αουίνα - Σουατάρ και λίγες μέρες αργότερα, μία ανάλογη «ανακάλυψη» έγινε και από το Μέτωπο Πολισάριο της Δυτικής Σαχάρας. Περπατούσαν στο άγνωστο, επί μέρες χωρίς νερό, φαγητό. Μεταξύ των προσφύγων, παιδιά και έγκυες. Ακόμη και σήμερα, ελικόπτερα της Υπηρεσίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες πετούν πάνω από τη μαροκινή έρημο, αναζητώντας αγνοούμενους μετανάστες...

Το δράμα των εκατοντάδων προσφύγων και ο αγώνας τους για μια καλύτερη ζωή, μακριά από τις λεηλατημένες, από την πλούσια ιμπεριαλιστική Δύση, χώρες τους, κατάφερε, αν μη τι άλλο, να ενώσει, σε απόψεις και θέσεις, τη βασιλική ηγεσία του Μαρόκου με την ισπανική σοσιαλιστική κυβέρνηση, αποδεικνύοντας, για άλλη μια φορά, ότι άλλο ο «τίτλος» και το φαίνεσθαι, και άλλο η ουσία. Ενώ λάμβαναν χώρα τα σοβαρότερα, ίσως, επεισόδια ανάμεσα σε απελπισμένους μετανάστες και σε Ισπανούς και Μαροκινούς συνοροφύλακες στους δύο θύλακες, ο Ισπανός πρωθυπουργός Θαπατέρο συναντούσε τον Μαροκινό ομόλογό του, Ντρις Ζετού, στη Σεβίλλη και αποφάσιζαν εκατέρωθεν να αυξήσουν τα μέτρα ασφαλείας, τον αριθμό των στρατιωτών στη μεθόριο, αλλά και να ζητήσουν από την ΕΕ «να αναλάβει ευθύνες». Η Ισπανία ανέλαβε τις επαφές με την ΕΕ και το Μαρόκο κανόνισε συνάντηση, εντός των προσεχών ημερών, με τις όμορες βορειοαφρικανικές χώρες, προκειμένου να «εξεταστούν επιπλέον μέτρα ανακοπής του μεταναστευτικού κύματος».

Αμεση ήταν, όμως, και η αντίδραση της ΕΕ. Ο επίτροπος Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, Φράνκο Φρατίνι, ανακοίνωσε ότι η Επιτροπή θα ενισχύσει χρηματικά το Μαρόκο, πιθανότατα με 40 εκατομμύρια ευρώ, για να «βελτιώσει τη φύλαξη των συνόρων του»! Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, μια ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία τεχνικών βρίσκεται, ήδη, στο Ραμπάτ για να διεξάγει επιτόπια έρευνα. Ο Φρατίνι, επίσης, κάλεσε το Μαρόκο να υπογράψει μια επιπλέον συνθήκη, η οποία θα του εξασφαλίζει τον «τίτλο» της «ασφαλούς τρίτης χώρας», δηλαδή της χώρας εκείνης, στην οποία μπορούν οι ευρωπαϊκές χώρες να απελαύνουν, ως ενδιάμεσο σταθμό, οικονομικούς πρόσφυγες, καθώς «τηρείται το διεθνές δίκαιο και οι συμβάσεις της Γενεύης για προστασία των δικαιωμάτων τους».

Αντίθετη άποψη με τον Φρατίνι όσον αφορά στη στάση του Μαρόκου έχουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που επανειλημμένως έχει εμποδίσει την ανάδειξη του Μαρόκου σε «ιδανικό μέρος» αποθήκευσης μεταναστών πριν την οριστική απέλασή τους. Αλλωστε, ακόμη και σήμερα, η Υπηρεσία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες κατηγορεί τη μαροκινή ηγεσία ότι εμποδίζει την επαφή της με τους πρόσφυγες και απελαύνει ακόμη και όσους έχουν καταθέσει αίτηση πολιτικού ασύλου. Μετά από έντονες αντιδράσεις, ο Φρατίνι υποσχέθηκε και «παροχή γενικότερης βοήθειας προς τις χώρες της υποσαχάρειας Αφρικής, έτσι ώστε να στηριχτεί η αναπτυξιακή τους πορεία και να ανακοπεί η ροή φυγής των κατοίκων τους». Σε αντίθεση, πάντως, με τις προβλέψεις ασφαλείας, για την «αναπτυξιακή βοήθεια», ο Φρατίνι δεν ανακοίνωσε ούτε συγκεκριμένα μέτρα, ούτε χρηματικό ποσό.

Δεν υπάρχει άλλωστε λόγος. Με τον ΟΗΕ να απευθύνει μόνον εκκλήσεις «για ανθρώπινη συμπεριφορά», τα διεθνή δίκτυα να κάνουν με ευκολία τα «στραβά μάτια» για τη στάση και συμπεριφορά των ισπανικών και μαροκινών αρχών, και την «πολιτισμένη Ευρώπη» να ανακοινώνει ευχολόγια, όλοι μπορούν «να γυρίσουν πλευρό» ευχαριστημένοι. Το πιθανότερο είναι ότι κανείς δε θα αναζητήσει για πολύ καιρό ακόμη όσους αγνοούνται ή βρήκαν μαρτυρικό θάνατο, είτε στα αγκαθωτά συρματοπλέγματα, είτε στη μαροκινή έρημο. Ολα θα ξεχαστούν και ίσως τα θυμηθούμε, πάλι, μόνον όταν επαναληφθούν παρόμοιες σκηνές (σε 30.000 υπολογίζονται, συντηρητικά, οι πρόσφυγες από την υποσαχάρεια Αφρική, που περιμένουν, σε Μαρόκο και Αλγερία, την κατάλληλη στιγμή να φτάσουν στην Ευρώπη) ή κάποια ακόμη αφρικανική χώρα βρεθεί αντιμέτωπη με λιμό.

Οι υπαίτιοι αυτής της εξαθλίωσης, όσοι λεηλάτησαν και λεηλατούν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της Αφρικής, θα σπεύσουν, τότε, να προσφέρουν «αναπτυξιακή βοήθεια» και «φιλανθρωπία», ενώ εκατοντάδες νέοι οικονομικοί πρόσφυγες θα ξεκινούν τη δική τους Οδύσσεια, γιατί, όπως έλεγε ένας από όσους τώρα επιστρέφουν στη Σενεγάλη: «Είναι ένα όνειρο... να ζούμε κανονικά. Είμαστε φτωχοί, χρειαζόμαστε δουλιά. Καλύτερα να πεθάνουμε εδώ, παρά να γυρίσουμε πίσω στην πατρίδα μας: Εκεί δεν έχουμε τίποτε».